اختلال در یادگیری معمولا زمانی که کودکان به سن مدرسه می رسند قابل شناسایی هستند، روانشناسان معتقدند که اختلالات یادگیری را می توان با مداخله زود هنگام کاهش داد، والدینی که به این مسئله بی توجهی می کنند به مرور زمان باعث ایجاد مشکلات بزرگتر در کودک می شوند.
به گزارش ایرنا، اختلالات یادگیری از شایع‌ترین مشکلات دانش‌آموزان ابتدایی است، کارشناسان توصیه می کنند اگر متوجه شدید فرزند شما در یادگیری دچار مشکل است یا اینکه معلم در خصوص یادگیری کودک شما اظهار نگرانی کرد، صرف نظر از اینکه مشکلات فرزند شما به دلیل اختلال در یادگیری است یا خیر مداخله زودهنگام صورت گیرد زیرا این اقدام مهمترین عامل در کاهش این مشکل است، زیرا محقق نشدن این مهم مشکلاتی از جمله عزت نفس پایین، باور منفی نسبت به خود و اعتماد به نفس پایین را در پی دارد.
دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری اغلب در مهارت های درسی دچار مشکل هستند و با ناکامی و شکست های پی در پی مواجه می شوند، بی توجهی به مشکلات یادگیری، اقدام نکردن به موقع برای تشخیص این اختلالات و درمان نشدن آنها می‌تواند مشکلات فراوانی را در زمینه تحصیلی، شغلی و زندگی شخصی، برای افراد ایجاد کند.
به گفته معاون پیشگیری، تشخیص و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور 15 درصد دانش آموزان کشور دارای مشکلات یادگیری و 23 درصد نیز دیرآموز هستند که در مدارس عادی تحصیل می‌کنند.
مخاطبان آموزش وپرورش استثنایی 45 درصد دانش آموزان هر استان هستند و در اساسنامه سازمان تمام دانش آموزان دارای مشکلات عاطفی و هیجانی که تفاوت چشمگیری در یادگیری ایجاد می کند جزو این 45 درصد به شمار می روند.
در لرستان براساس آمار موجود در مجموع تعداد 151 آموزشگاه زیر نظر آموزش و پرورش استثنایی استان فعالیت می کنند که از این تعداد 21 آموزشگاه، مراکز رفع مشکلات ویژه یادگیری هستند که به مدارس عادی خدمات ارائه می دهند و 130 مدرسه دیگر نیز به دانش آموزان با نیازهای ویژه شامل دانش آموزان کم توان ذهنی، آسیب دیده بینایی و شنوایی و دانش آموزان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم خدمت رسانی می کنند.
تعداد مدارس استثنایی شهرستان بروجرد 15 مدرسه با نیازهای ویژه یادگیری و 2 مرکز مختص مشکلات ویژه یادگیری دانش آموزان استثنایی است.
اختلالات یادگیری کودکان، آنچه والدین را نگران می‌کند
وقتی از اختلالات یادگیری صحبت می شود در واقع گروهی از اختلالات مورد توجه قرار دارد که بر نحوه یادگیری افراد تاثیر می گذارد و این افراد ممکن است در خواندن، نوشتن، ریاضیات، گوش دادن و یا صحبت کردن مشکل داشته باشند.
در صورت ابتلا به اختلال یادگیری معمولا بین هوش کودک و عملکرد واقعی که از او انتظار داریم تفاوت وجود دارد، یعنی هوش کودک برابر با همسالان خود می باشد و حتی گاهی نمرات هوش این کودکان بیشتر از همسالان است اما این کودکان گاهی در یادگیری یک موضوع خاص با مشکل مواجه می شوند و مغز آنها در نحوه دریافت و تجزیه و تحلیل اطلاعات با دیگر کودکان متفاوت عمل می کند.
اختلالات یادگیری از شایع‌ترین مشکلات دانش‌آموزان ابتدایی است که چالش‌هایی را برای معلمان به وجود آورده و موجب نگرانی والدین این کودکان می شود در این خصوص روان شناس بالینی، مشاور خانواده و کارشناس سلامت در گفت و گو با ایرنا گفت: افراد مبتلا به اختلال یادگیری آنچه را که می بینند و می شنوند را متفاوت از افراد نرمال درک می کنند و بدین خاطر در یادگیری اطلاعات و مهارت های جدید و استفاده از آن ها دچار مشکل هستند.
علی کرمی با بیان اینکه تقریبا بیش از 10 درصد دانش‌آموزان، با مشکلات مربوط به اختلالات یادگیری مواجه هستند، افزود: برخی از کودکان نیز دیده شده که درگیر بیش از یک نوع اختلال یادگیری هستند.
وی بیان کرد: برخی از دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری در مهارت های درسی دچار مشکل هستند و با ناکامی و شکست های پی در پی مواجه می شوند، اگر متوجه شدید فرزندان شما دچار مشکل است یا اینکه معلم در رابطه با یادگیری کودک شما اظهار نگرانی می کند، صرف نظر از اینکه مشکلات فرزند شما به دلیل اختلال در یادگیری است یا خیر مداخله لازم است.
کرمی با بیان اینکه اختلال یادگیری دارای انواع مختلفی است، اضافه کرد: از جمله انواع اختلال یادگیری شامل اختلال در خواندن و نوشتن، اختلال در حرف زدن و استفاده از کلمات در جای خود، محاسبه و ریاضیات، اختلال در استدلال دیده ها و شنیده ها، مشکل در درک و پیروی از دستورالعمل ها، مشکل در درک مفاهیم زمان مانند، امروز، دیروز یا فردا و مشکل در یادآوری چیزهایی که به او گفته می شود.
به گفته وی از دیگر انواع اختلال یادگیری شامل گم کردن تکالیف، کتاب ها و یا جا گذاشتن آنها در جاهای مختلف، مشکل در تشخیص راست از چپ، مشکل در شناسایی کلمات یا تمایل به معکوس کردن حروف، عدم هماهنگی در پیاده روی، ورزش یا فعالیت های کوچک مانند در دست گرفتن مداد و بستن بند کفش است.
این روانشناس بالینی در توضیح اختلالاتی همچون اختلال در یادگیری ریاضی می گوید: کودک دارای اختلالات یادگیری مبتنی بر ریاضیات ممکن است با به خاطر سپردن و سازماندهی اعداد، علائم عملیات مشکل داشته باشد، توانایی کودک در انجام تکالیف ریاضی به طور متفاوتی تحت تأثیر ناتوانی یادگیری زبان، اختلال بینایی، یا مشکل در ترتیب، حافظه یا سازماندهی قرار می‌گیرد، برای مثال فردی که دچار اختلال یادگیری ریاضی است در انجام کارهایی همچون آشپزی، خرید، محاسبه هزینه‌ها، مدیریت زمان، رانندگی (به دلیل ناتوانی در تشخیص جهت‌ها) و سایر کارهایی که به مهارت‌های پایه‌ای ریاضی نیاز دارند نیز با چالش مواجه خواهد شد.
وی در تشریح بیشتر انواع اختلالات یادگیری از جمله یادگیری در خواندن گفت: اختلال یادگیری خواندن، زمانی اتفاق می افتد که درک رابطه بین صداها، حروف و کلمات مشکل باشد، مشکلات درک مطلب زمانی مشهود است که در درک معنای کلمات، جمله ها، عبارات و پاراگراف‌ها برای کودک مشکل باشد، اختلال در تشخیص حروف و کلمات، سرعت خواندن، درک کلمات، سلیس بودن کلام و مهارت‌های عمومی واژگان از نشانه های اختلال یادگیری خواندن است، زمانی که کودک دچار این گونه مشکلاتی می شود بهترین راه حل، پیشگیری و مراجعه به روان شناس است.
کرمی گفت: اختلالات یادگیری در نوشتن، شامل اختلال در عمل فیزیکی نوشتن یا فعالیت ذهنی و درک اطلاعات باشد، علائم ناتوانی در یادگیری زبان نوشتاری، حول عمل نوشتن می‌چرخد، مواردی مانند اختلال در نظم و انسجام نوشتار، کپی کردن دقیق حروف و کلمات، سازماندهی و انسجام نوشتاری، ناتوانی در نوشتن بیانی نشان‌دهنده مبارزه برای سازماندهی افکار بر روی کاغذ است.
این روانشناس افزود: ناتوانی های یادگیری زبان و ارتباط شامل توانایی درک یا تولید زبان گفتاری است، همه انسان ها گاهی افکار خود را با زبان گفتاری به دیگران منتقل می کنند و این کار به سازماندهی افکار در مغز و فراخوانی کلمات مناسب برای توضیح شفاهی یا برقراری ارتباط نیاز دارد، نشانه های اختلال یادگیری مبتنی بر زبان شامل مشکلاتی در مهارت های زبانی - کلامی مانند توانایی بازگویی یک داستان، روانی و پیوستگی گفتار و توانایی درک معنای کلمات، دستورالعمل‌ها و موارد مشابه است.
وی در خصوص اختلال یادگیری در مهارت های حرکتی یادآور شد: برای دویدن، پریدن، نوشتن یا بریدن چیزی، مغز می بایست با اعضای لازم برای تکمیل عمل ارتباط برقرار کند، علائمی که نشان می‌دهد فرزند شما ممکن است ناتوانی در هماهنگی حرکتی داشته باشد شامل مشکلاتی در توانایی های فیزیکی است که نیاز به هماهنگی دست و چشم دارد، مانند در دست گرفتن مداد یا بستن دکمه های پیراهن.
کرمی با بیان اینکه عوامل ایجاد کننده اختلال یادگیری شامل عوامل محیطی، فیزیولوژیکی و عومل ژنتیکی است، افزود: محیط زندگی، همواره یکی از فاکتورهای بسیار مهم و تاثیرگذار بر روی وضعیت سلامتی فرد است، تولد زودرس یا طولانی مدت کودک، وزن کم هنگام تولد، مصرف مواد مخدر و الکل در دوران باردای، قرار گرفتن در معرض سموم از جمله ترکیبات سرب حاصل از رنگ ها، اسباب بازی ها و مشتقات نفتی، تغذیه ناسالم یا نامناسب، پرورش در محیط با استرس و اضطراب، شرایط روحی نامناسب در خانواده، عدم فعالیت‌های برانگیزنده، سطح پایین تغذیه و بهداشت کودک، کم رنگ بودن رابطه عاطفی مادر و پدر با فرزند، توجه نشدن مربی یا معلم به فرزند، توانایی نداشتن معلم در انتقال درست مفاهیم، ضعف در برنامه‌ریزی و طرح های آموزشی، توقعات بیش از اندازه بالا یا پایین معلمان از دانش آموزان می توانند زمینه ساز ناهنجاری های رفتاری به شکل اختلالات یادگیری در کودک باشد.
وی در توضیح عوامل فیزیولوژیکی نیز اظهار کرد: دربررسی عوامل فیزیولوژیکی مشکلات یادگیری، باید احتمال وجود نقایص بینایی، شنوایی و یا ناهنجاری های رفتاری در کودک را در نظر گرفت، اختلالات متابولیکی، آسیب مغزی کودک به دلیل وارد شدن ضربه به سر، سقوط از ارتفاع و عوامل بیوشیمیایی مانند کاهش قند خون و کم کاری تیروئید و بسیاری از عوامل دیگر از علل ابتلای کودک به اختلالات یادگیری هستند که با معاینه توسط متخصص کودکان و انجام آزمایش های خاص مشخص می شود.
این روانشناس بالینی در خصوص عوامل ژنتیکی اختلال یادگیری اضافه کرد: مشاهده شده که اگر فردی در یک خانواده دچار اختلال یادگیری باشد، به احتمال زیاد فرد دیگری نیز در آن خانواده وجود دارد که از این اختلال رنج می‌برد، صفات ژنتیکی هر فرد، ماده ژنتیکی است که از والدین به فرزندان منتقل می شود، گاهی اختلالات یادگیری حاصل انتقال ژن از والدین به کودک است.
وی ادامه داد: اطلاعات مربوط به پیام رسانی سیستم عصبی و یادگیری و حافظه نیز توسط محتوای ژنتیکی هر فرد تعیین می شود، بیماری ها و ناهنجاری های ژنتیکی فراوانی وجود دارد که از علائم آنها، اختلال در یادگیری به خصوص در سنین پایین است.
ضرورت تشخیص زودهنگام اختلال یادگیری
کرمی با بیان اینکه تشخیص اختلالات یادگیری در کودکان و دانش آموزان یک فرآیند پیچیده محسوب می‌شود که لازم است با همکاری متخصصان شامل روان شناسان، متخصص کودکان و متخصص مغز و اعصاب انجام گیرد، گفت: در اولین قدم ضروری است که کودک به لحاظ بینایی، شنوایی، رشدی و سایر مشکلاتی که منجر به پایین آمدن توانایی یادگیری دانش‌آموز می‌شود، توسط متخصص کودکان مورد بررسی قرار گیرد و در صورتی که دانش‌آموز در این موارد دچار مشکل نباشد، لازم است از طریق ارزیابی های روان شناختی و تست‌های مختلف که برای شناسایی اختلالات یادگیری در نظر گرفته شده به طور دقیق توسط روان شناس مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود: علایمی که می تواند در تشخیص اختلال یادگیری توسط والدین و معلمان کمک کننده باشد شامل مواردی مانند اختلال در یادگیری مفاهیم و معانی اعداد، روخوانی دشوار، کند و نادرست کلمات، ناتوانی در درک معنی کلمات داشتن مشکل در هجی کردن کلمات، عدم توانایی در محاسبات ریاضی ساده، گم کردن مکرر وسایل شخصی، توانایی نداشتن در یادآوری چیزهایی که قبلا به او گفته شده مشکل داشتن در یافتن واژه مناسب، مشکل داشتن در فهمیدن و پیروی کردن از دستورالعمل ها، ضعف هماهنگی در راه رفتن، ورزش کردن یا مهارت های ساده، اختلال در درک زمان و موقعیت، مقاومت در انجام تکالیف در زمان خود و بدخط نوشتن و ناتوانی در نوشتن کلمات به طور صحیح و خوانا است.
این روانشناس بالینی در خصوص درمان اختلال یادگیری بیان کرد: کودکان مبتلا به این عارضه با انجام اقدامات درمانی و توانبخشی به خصوص کاردرمانی ذهنی می توانند به اندازه سایر کودکان موفق باشند، همانطور که گفته شد سطح هوش کودکان مبتلا به این عارضه در اغلب موارد با هم سالان خود برابری می کند و این کودکان با برنامه ریزی صحیح و توانبخشی مناسب که شامل کاردرمانی ذهنی می شود می توانند زندگی عادی داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه کودکان مبتلا به اختلال یادگیری نباید برچسب کندذهنی یا عقب ماندگی ذهنی بخورند، یادآور شد: حمایت های روحی مناسب از طرف خانواده و اطرافیان می تواند به بهبود شرایط این کودکان کمک کند و روند درمان آنها را تسریع بخشد.
کرمی با بیان اینکه معلم اولین فردی است که می‌تواند متوجه مشکلات یادگیری دانش‌آموز خود شود، ادامه داد: اگر معلم دانش کافی برای شناسایی انواع مشکلات یادگیری را نداشته باشد ممکن است این اختلالات برای همیشه پنهان بماند و در نتیجه دانش‌آموز، سال‌های تحصیل خود را به سختی بگذراند و حتی از ادامه تحصیل منصرف شود.
وی با تاکید بر اینکه توصیه می شود معلم ها و مربیان گرامی، اطلاعات خود را در مورد انواع اختلال یادگیری بالا ببرند تا به راحتی بتوانند، مشکلات یادگیری را در دانش‌آموزان شناسایی کنند، گفت: پس از تشخیص نوع اختلال توسط روان شناس، معلم باید بتواند برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای را برای دانش‌آموز خود در نظر بگیرد، همدلی کردن با دانش آموز و درک شرایط او به تنهایی کافی نیست، بلکه به عنوان یک معلم ابتدایی حرفه‌ای، باید تلاش شود تا از تکنیک‌های تدریس و تکلیف دهی اثربخش برای این دسته از شاگردان استفاده شود.
این روانشناس با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین نکات در مورد اختلالات یادگیری دانش‌آموزان ابتدایی، مطلع کردن والدین از وجود چنین اختلالی در فرزندشان است، افزود: برای همه والدین شنیدن این جمله که “ممکن است فرزند شما دچار اختلال یادگیری باشد نگران کننده است زیرا آنها، از یک سو نمی‌دانند که در مواجه با چنین مشکلی چه باید بکنند، از سویی دیگر اطلاعات و توصیه‌های غیرعلمی و متناقض اطرافیان می‌تواند باعث افزایش اضطراب آنها شود.
وی افزود: در موارد بسیاری مشاهده شده زمانی که دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری، توسط یک معلم خصوصی آشنا به اختلالات یادگیری، تحت آموزش قرار گرفته‌اند پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند، بدین سبب، اگر دانش‌آموز شما با چنین مشکلاتی مواجه است، حتما یک معلم خصوصی باتجربه در زمینه اختلالات یادگیری را به او پیشنهاد دهید.
کرمی گفت: ارزیابی روند درمان کودک توسط روان شناس باید به صورت دوره ای انجام گیرد و والدین از روند پیشرفت کودک خود آگاهی یابند.گاهی روانشناس لازم می داند کودک را جهت درمان به گفتار درمانگر و یا کاردرمانگر ارجاع دهند.
