به قلم : دکتر گلبن سهراب ؛ عضو هیات علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : چه اطلاعاتی روی برچسب مواد غذایی درج می‌شوند؟
طبق دستورالعمل اجرایی ضوابط برچسب گذاری مواد غذایی، اطلاعات مربوط به میزان انرژی، پروتئین، کربوهیدرات، چربی کل، اسیدهای چرب اشباع، اسیدهای چرب ترانس، نمک (کلرید سدیم) و قند باید روی برچسب مواد غذایی ذکر شود.
مقادیر این مواد مغذی در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم مشخصی ندارند، بیان می‌شود. در صورتی که ماده غذایی حاوی این ترکیبات نباشد، در محل مورد نظر عدد صفر نوشته می‌شود.
توجه! سهم، مقداری از ماده غذایی است که معمولاً در هر وعده توسط فرد مصرف می‌شود. برای مثال یک لیوان شیر معادل یک سهم است.
در مورد مواد مغذی که مقادیر مرجع ـ مورد نیاز1 یا مقادیر مرجع- بیماری‌های غیرواگیر2 آن مشخص است، ذکر آن به صورت درصد روی برچسب ضروری می‌باشد.
مقادیر مرجع مواد مغذی ـ مورد نیاز، نشان‌دهنده میزان نیاز فرد به آن مواد مغذی است.
مقادیر مرجع مواد مغذی ـ بیماری‌های غیرواگیر نشان می‌دهد که مصرف چه میزان از یک ماده مغذی با کاهش خطر بیماری‌های غیرواگیرِ مرتبط با رژیم غذایی در ارتباط است.
درج درصد مقادیر مرجع ـ مورد نیاز مربوط به یک ماده مغذی روی بسته‌بندی محصولات غذایی نشان می‌دهد که چه درصدی از نیاز بدن به آن ماده مغذی، بر اساس رژیم مرجع که 2000 کیلوکالری است، تأمین می‌شود.
به عبارت دیگر، با استفاده از این اطلاعات، مصرف‌کننده آگاه می‌شود که با خوردن 100 گرم یا یک سهم از ماده غذایی، چه مقدار از نیاز روزانه خود به آن ماده مغذی را دریافت نموده است.
به عنوان مثال اگر در یک برچسب اعلام شود که درصد مقادیر مرجع - مورد نیاز کربوهیدرات برای کیک 20 است، به این معنی است که از طریق مصرف 100 گرم از کیک مذکور، 20 درصد از نیاز روزانه به کربوهیدرات تأمین خواهد شد.
توجه! مقادیر مرجع برای قند، پروتئین و اسیدهای چرب ترانس تعریف نشده است.
مفهوم اطلاعات درج شده بر روی بسته بندی مواد غذایی چیست؟
انرژی: مقدار انرژی بر حسب کیلوکالری در هر سهم از ماده غذایی ذکر می شود. در مورد مواد غذایی که سهم ندارند، مقدار انرژی در هر 100 گرم یا 100 میلی‌لیتر بیان می‌شود.
چربی کل: مقدار چربی کل بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود.
توجه! اگر روی برچسب ماده غذایی کلمه «بدون چربی» نوشته شده باشد، به این معنی نیست که انرژی (کالری) ندارد.
اسیدهای چرب اشباع: مقدار اسیدهای چرب اشباع بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود. همچنین، درصد مقادیر مرجع مواد مغذی ـ بیماری های غیرواگیر آن نیز باید بیان شود.
اسیدهای چرب ترانس: مقدار اسیدهای چرب ترانس بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود.
کربوهیدرات کل: مقدار کربوهیدرات کل بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود.
قند: مقدار قند بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود.
پروتئین: مقدار پروتئین بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود. همچنین، درصد مقادیر مرجع آن نیز باید بیان شود.
نمک طعام (کلرید سدیم): مقدار نمک بر حسب گرم یا میلی گرم در هر سهم از ماده غذایی، و یا در هر 100 گرم از مواد غذایی که سهم ندارند، ذکر می‌شود. همچنین، درصد مقادیر مرجع مواد مغذی ـ بیماری‌های غیرواگیر آن نیز باید بیان شود، زیرا نمک یکی از عوامل ایجاد کننده پُرفشاری خون است.
قالب پیشنهادی برای درج اطلاعات تغذیه‌ای روی برچسب مواد غذایی به صورت زیر است:
نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای (چراغ راهنمایی تغذیه‌ای)
با توجه به طرح تحول سلامت و سیاست‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، در خصوص اطلاع‌رسانی، افزایش سطح آگاهی مصرف‌کنندگان و اصلاح الگوی مصرف، سازمان غذا و دارو اقدام به تدوین دستورالعمل درج نشانگر رنگی تغذیه‌ای بر روی محصولات غذایی و آشامیدنی نموده است.
هدف از نشانگرهای رنگی، کمک به مصرف‌کننده برای شناسایی سریع و آسان ویژگی های تغذیه ای محصول است تا با توجه به شرایط جسمی و نیازهای شخصی، انتخاب آگاهانه داشته باشد.
نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای شامل اطلاعات مربوط به میزان انرژی، قند، چربی کل، نمک و اسیدهای چرب ترانس در هر سهم از ماده غذایی است. در مورد مواد غذایی که سهم مشخصی برای آنها تعریف نشده است، مقادیر مواد مغذی در 100 گرم یا 100 میلی‌لیتر از آن مواد غذایی بیان می‌شود. مقدار انرژی بر حسب کیلوکالری و مقادیر سایر مواد مغذی بر حسب گرم ذکر می‌شود.
نشانگر میزان انرژی، بدون رنگ است؛ اما نشانگر سایر مواد مغذی با رنگ‌های سبز، نارنجی و قرمز مشخص می‌شود.
رنگ هر نشانگر چه چیزی را بیان می‌کند؟
رنگ سبز به معنای اندک بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است. هر چه تعداد چراغ‌های سبز بر روی برچسب بیشتر باشد، یعنی محصول سالم‌تر است.
رنگ نارنجی به معنای متوسط بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است و نشان دهنده عدم زیان‌بخشی آن ماده غذایی در اکثر مواقع می‌باشد.
رنگ قرمز به معنای زیاد بودن میزان ماده مغذی مورد نظر در محصول غذایی است. هر چه تعداد چراغ‌های قرمز بر روی برچسب بیشتر باشد، به این معنا است که مصرف آن ماده غذایی باید محدودتر گردد.
یک نمونه از نشانگر رنگی تغذیه ای را در زیر مشاهده می‌کنید:
در هنگام خرید مواد غذایی دارای نشانگر رنگی تغذیه‌ای به موارد زیر توجه کنید:
محصولات با تعداد نشانگر سبز بیشتر باید در اولویت خرید و مصرف قرار بگیرند.
همواره در انتخاب و مقایسه مواد غذایی از گروه‌های یکسان(مثلا دو نوع پنیر)، رنگ سبز نسبت به رنگ زرد و رنگ زرد نسبت به رنگ قرمز باید در اولویت خرید قرار بگیرد.
مصرف مواد غذایی دارای نشانگرهای قرمز باید در رژیم غذایی روزانه محدود گردد.
