وقتی ویتامین نیست، چاق می شویم!

عصر ایران- با وجود آن که چاقی معمولا نشان دهنده تغذیه بیش از حد از منظر کالری است، افراد چاق همچنان ممکن است در مورد ریز مغذی ها دچار سوء تغذیه باشند. برای مثال:

- در یک مطالعه روی بانوان مبتلا به چاقی، مشخص شد که 13 درصد آنها کمبود آهن و 10 درصد کمبود ویتامین B12 داشتند.

- در مطالعه دیگری، 9.5 درصد کمبود ویتامین B12، حدود 25 درصد کمبود اسید فولیک، 68 درصد کمبود مس و 74 درصد کمبود روی داشتند.

- نتیجه یک پژوهش معتبر نشان می دهد  که 35 درصد از بیماران قبل از اعمال جراحی چاقی دچار کمبود منیزیم، 19 درصد کمبود آهن و 17 درصد کمبود ویتامین A هستند.

بدین ترتیب به یک نتیجه جالب می رسیم که کمبود ویتامین نیز می تواند از دلایل چاقی باشد، بنابراین ادامه بحث را به این موضوع می پردازیم:

لازم به ذکر است که تمامی اطلاعات مرتبط با این مطالعات از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.

کمبود ویتامین دی

بر اساس یک متا آنالیز جدید و معتبر، شیوع کمبود ویتامین دی در افراد چاق 35 درصد بیشتر از افراد با وزن طبیعی است. این موضوع بسیار خطرناک است، زیرا کمبود ویتامین دی یک عامل خطر مهم برای بیماری های قلبی، تحلیل استخوانی، اختلال در متابولیسم گلوکز، سندرم متابولیک و دیابت و همچنین سایر مشکلات مزمن سلامتی مرتبط با چاقی است.

علاوه بر این ممکن است کمبود ویتامین دی منجر به تجمع چربی در بدن شود و کمبود ویتامین-چاقی را تبدیل به یک چرخه معیوب کند.

محققان دلایل مختلفی را برای کمبود ویتامین دی در افراد چاق را در نظر گرفته اند:

قرار گیری کمتر در معرض آفتاب: اکثر مردم بیشتر ویتامین دی مورد نیاز خود را از نور خورشید دریافت می کنند. با این حال افرادی که از چاقی رنج می برند، به واسطه انتقادهای بی رحمانه مردم بیش از دیگران سعی در مخفی ساختن اندام خود دارند.

بنابراین احتمال بیشتری دارد که در داخل خانه بمانند یا لباسی بپوشند که سطح بدن آنها را پوشانده و جذب ویتامین دی را کاهش دهد. با این حال حتی اگر زمان سپری شده در بیرون از خانه و قرار گیری در معرض نور خورشید را هم کنترل کنیم، افراد چاق همچنان بیشتر از سایر افراد دچار کمبود ویتامین دی می شوند.

 «سرقت» ویتامین دی توسط چربی بدن: از طریق فرآیندهای شیمیایی پیچیده، این امکان وجود دارد که چربی اضافه بدن به مقدار زیادی ویتامین دی اضافی نیاز داشته باشد. در نتیجه به نظر می رسد که احتمالا این نیاز بالا مقدار ویتامین موجود و در دسترس برای سایر فرآیندها را کاهش خواهد داد.

​کمبود ویتامین های گروه ب و آهن

پیش از هر چیزی توجه داشته باشید که هیچ یک از این موارد در خصوص بیماران بعد از جراحی کاهش وزن که نیازهای تغذیه ای خاصی دارند، صدق نمی کنند و این دسته از افراد حتما باید در مورد تغذیه با پزشک معالج خود مشورت کنند.

علاوه بر ویتامین دی، چاقی اغلب با کمبود ویتامین های ب و آهن نیز همراه می شو‌د. برای نمونه بسیاری از بیماران چاق دچار کمبود تیامین (ویتامین B1) هستند. در مطالعه ای نرخ شیوع این کمبود 16-29 درصد گزارش شد.

مطالعات دیگر نیز کمبود ویتامین B12 را نشان داده اند. مشاهده شده که سطح سرمی B12 در بیماران چاق و دارای اضافه وزن در مقایسه با گروه کنترل با وزن طبیعی به طور قابل توجهی کمتر است. 

ویتامین ‌های گروه ب محلول در آب هستند و در خوراکی‌ هایی مانند تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت مرغ، آووکادو و حبوبات به مقدار بالا یافت می‌ شوند.

در مورد آهن، مطالعه ای دیگر نشان داده که 10 الی 20 درصد از بیماران قبل از جراحی چاقی دچار کمبود آهن هستند و کمبود این عنصر نیز در کودکان دارای اضافه وزن شایع تر است.

این مطالعه همچنین نقش کمبود آهن در چاقی را مورد بررسی قرار داده و نویسندگان آن توضیح داده اند که کاهش جذب آهن ممکن است ناشی از التهاب مرتبط با چاقی در بدن باشد. در واقع احتمالا مشکل مقدار آهن مصرفی افراد چاق نیست، بلکه این اختلال بدین دلیل رخ می دهد که نیاز به آهن افزایش یافته و جذب متناسب وجود ندارد.

البته گفتنی است که مکانیسم مستقیمی برای کمبود ویتامین ب و آهن و ارتباط آنها با افزایش توده چربی نشان داده نشده است. اما آنها می توانند به طور غیرمستقیم با ایجاد کم خونی؛ مشکلی که در آن خون نمی تواند اکسیژن کافی را حمل کند، نقش خود را ایفا کنند.

علائم آن عبارت اند از خستگی و ضعف جسمانی. این موضوع ممکن است کاهش وزن را سخت‌ تر کند، چرا که فرد نمی تواند به راحتی از جای خود بلند شود و برای تناسب اندام کار خاصی انجام دهد.

کمبود منیزیم

در مطالعه ‌ای که 18000 بزرگسال با وزن ‌های مختلف را طی 7 سال مورد بررسی قرار داد، افرادی که کاملا چاق بودند سطوح پایین ‌تری از منیزیم را نشان دادند. منیزیم یک ماده معدنی است که وظایف زیادی در بدن انسان دارد. یکی از این وظایف مهم تنظیم سطح گلوکز خون است.

به منظور درک اینکه منیزیم چگونه می تواند بر وزن بدن تاثیر بگذارد، باید مقاومت به انسولین را درک کرد. انسولین هورمونی است که به انتقال گلوکز از جریان خون به سلول ها کمک می کند.

در صورتی که فردی به انسولین مقاوم باشد، بدن وی نیاز به تولید بیشتر انسولین دارد تا اتفاق مذکور رخ دهد. این چرخه معیوب در نهایت منجر به افزایش وزن می شود.

کاهش منیزیم در بدن با مقاومت به انسولین مرتبط است و می تواند منجر به افزایش وزن شود. در مطالعه ای که 24 کودک چاق و غیر دیابتی را با 24 کودک لاغر غیردیابتی مقایسه کرد، محققان دریافتند کودکانی که وزن بالاتری داشتند به طور مداوم با سطوح پایین تری از منیزیم در بدن خود رو به رو بودند.

این مطالعه همچنین داده هایی را ارائه کرد که نشان داد مقاومت به انسولین در کودکانی که منیزیم کمتری داشتند، شیوع بالاتری دارد.

هرچند چنین چیزی لزوما به این معنی نیست که منیزیم پایین دلیل مستقیم افزایش وزن است، اما ارتباطی قوی میان افزایش سطح منیزیم و کاهش وزن مشاهده شده است. سایر علائم کمبود منیزیم عبارت اند از: انقباضات عضلانی، خستگی، آسم، فشار خون بالا و ضربان قلب نامنظم.

کمبود روی

 از جمله عناصر معدنی مهم که کمبود آن می تواند منجر به افزایش وزن و خطر ابتلا به چاقی شود، روی نام دارد. روی در بسیاری از عملکردهای ضروری بدن نقش حیاتی دارد و به نظر می‌ رسد که در فرآیند متابولیسم نیز بی‌ تاثیر نیست.

این عنصر در بسیاری از مواد غذایی مانند محصولات پروتئینی وجود دارد اما امکان مصرف آن به صورت مکمل های دارویی هم وجود دارد. به گفته محققان کمبود روی با اثر بر جوانه های چشایی می تواند منجر به مصرف بیشتر مواد قندی و نمکی شود.

از این رو می توان گفت که عنصر روی در بهبود حس چشایی و بویایی اثر دارد و از این جهت ممکن است در ایجاد تعادل در زمینه مصرف غذا موثر باشد.

کمبود امگا 3

امگا 3 نوعی اسید چرب و ترکیب مغذی است که توسط انواع ماهی‌ و فرآورده‌ های دریایی تامین می‌شود. مطالعات مختلفی در خصوص تاثیر امگا 3 بر فرآیند چاقی صورت گرفته و نتایج آنها نشان داده است که کمبود این ترکیب منجر به افزایش اشتها شده و احتمال افزایش وزن را بالا می برد. امگا 3 حتی ممکن است به لاغر شدن و کاهش وزن نیز کمک کند. 

کمبود ید

ممکن است این عنصر را از جدول تناوبی در کلاس شیمی خود به یاد بیاورید یا نام مایع آن را شنیده باشید که به عنوان ضد عفونی کننده استفاده می شود. به نظر می رسد بدن ما نیز به ید نیاز دارد تا غده تیروئید هورمون های T3 و T4 را تولید کند.

هر دو  این هورمون ها نقش کلیدی در تعیین میزان کارآمدی بدن ما برای سوزاندن کالری دارند.

سطح پایین ید می تواند باعث عملکرد کند تیروئید شود، زیرا این غده قادر به تولید کافی هورمون های مذکور نخواهد بود. به گفته انجمن تیروئید آمریکا، بدن انسان نمی تواند به تنهایی ید مورد نیاز خود را تولید کند، به این معنی که باید به عنوان بخشی از رژیم غذایی مصرف شود.

پزشک می تواند کمبود ید را با بررسی نمونه ادرار مشخص کند.

از جمله دیگر عوامل تاثیر گذار بر چاقی که کمبود آنها در بدن منجر به ایجاد مشکل خواهد شد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- کم کاری تیروئید

 - کاهش هورمون‌های جنسی مانند استروژن و تستوسترون

 - کمبود سروتونین در بدن

 - کیفیت خواب نامناسب و کمبود خواب

اگر اضافه وزن دارید حتما باید دلایل آن را از مسیر پزشک متخصص بررسی و دنبال کنید. استفاده از ویتامین ها و سایر انواع مکمل بدون مشورت و نظر پزشک قطعا سلامتی شما را تهدید خواهد کرد و مشکلات سلامتی را افزایش می دهد.