به قلم : حبیبه مرتضی ؛ کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : حاملگی خارج رحمی، به لانه گزینی جفت در محلی غیر از حفره رحم گفته می‌شود که در 97 درصد موارد، این لانه گزینی در لوله‌ها اتفاق می‌افتد و در بقیه موارد در تخمدان، دهانه رحم، شکم و محل سزارین قبلی رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحمی شایع‌ترین علت مرگ و میر زنان باردار در سه ماهه اول بارداری است.
عوامل
عوامل مستعد کننده بارداری خارج رحمی از قبیل جراحی قبلی لوله‌های رحمی، سابقه عفونت تناسلی، مصرف قرص‌های پروژسترونی، حاملگی با IVF، ناباروری، استعمال دخانیات، سابقه داشتن سقط، داشتن شرکای جنسی متعدد و زایمان سزارین قبلی می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که شیوع حاملگی خارج از رحمی رو به افزایش است. این افزایش می‌تواند ناشی از بهبود تشخیص اولیه و افزایش عوامل خطرساز آن باشد، البته باید توجه داشت که میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن به دلیل تشخیص زودهنگام کاهش یافته، ولی عوارض جسمی و روانی آن همچنان بالا است.
بیشتر بخوانید:
علائم بالینی
علائم بالینی این بارداری شامل درد شکم در 95درصد موارد، خونریزی غیر طبیعی در 40 الی 80 درصد موارد و درد و حساسیت شدید به ویژه حرکت سرویکس (دهانه رحم) دردناک در 3.4 درصد زنان اتفاق می‌افتد.
تشخیص
پس از مشاهده علائم بارداری خارج رحمی توسط فرد باردار، پزشک به منظور تشخیص قطعی این عارضه از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
معاینات شکمی و واژینال: در طول معاینات واژن و دهانه رحم، احساس درد از جانب فرد در ناحیه لگن می‌تواند نشانه‌ای از بروز حاملگی خارج رحمی باشد. همچنین در این معاینات وجود توده شکمی، ترشحات واژینال و یا تغییر اندازه رحم و تخمدان نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سونوگرافی: در این روش پزشک به منظور بررسی خونریزی‌های داخلی از سونوگرافی شکمی استفاده می‌کند. از طرفی دیگر، در صورت عدم مشاهده ساک حاملگی در هفته 6 بارداری، پزشک جهت ارزیابی ساختارهای لگنی، رحم و لوله‌های رحم و وقوع احتمال حاملگی خارج رحمی از سونوگرافی واژینال کمک می‌گیرد. باید ذکر کرد که اگر نتایج سونوگرافی واژینال دقیق نباشد، پزشک از سونوگرافی داپلر یا سونو رنگی استفاده می‌کند.
آزمایش خون و ادرار: این آزمایشات به منظور ارزیابی سطح میزان هورمونHCG تجویز می‌شود که غیرنرمال بودن آن می‌تواند خبر از احتمال وقوع حاملگی خارج رحمی داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
درمان
متأسفانه در صورت وقوع بارداری خارج رحمی، هیچ راه‌حلی برای جابه‌جایی جنین به رحم وجود ندارد و تنها راه درمان، سقط جنین و خاتمه بارداری است. نحوه خاتمه بارداری بر اساس محل تشکیل جنین و سایز آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بدین‌گونه که افراد با نشانه‌های خطرناک و علائم حیاتی ناپایدار باید هر چه سریع‌تر مورد عمل جراحی قرار گیرند و پس از ایجاد چند برش کوچک در زیر شکم، از طریق ابزار لاپاراسکوپی و بدون صدمه زدن به لوله‌های فالوپ، جنین از بدن آن‌ها خارج گردد. شایان ذکر است که در صورت رشد زیاد جنین در لوله فالوپ و پارگی لوله، باید طی عمل جراحی، لوله فالوپ خارج شود. در مواردی که جنین رشد کمی داشته و زودتر به عارضه حاملگی خارج رحمی پی برده شده، پزشک با تزریق داروی متوترکسات به بافت مورد نظر (با هدف از بین بردن سلول‌های در حال رشد رویان)، زمینه سقط دارویی را فراهم می‌کند، البته در برخی موارد نیز احتمال سقط خودبه‌خودی جنین وجود دارد که با تست سنجش سطح هورمون HCG مشخص می‌شود. باید دانست که در صورت سقط جنین، سطح هورمون HCG کاهش می‌یابد.
پیشگیری
بهداشت باروری و جنسی را رعایت کنید:
تشخیص سریع و درمان مناسب بیماری‌های منتقل شونده از راه تماس جنسی انجام شود. اگر قصد باردار شدن را دارید و در عین حال سیگار مصرف می‌کنید، باید بدانید خود را در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار می‌دهید. باید با علائم بارداری خارج رحمی آشنا باشید و در صورت مواجهه با علائم آن، فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر در گذشته سابقه ابتلا به بارداری خارج رحم را داشته‌اید، باید قبل از اقدام برای بارداری مجدد تحت نظر پزشک قرار گیرید. اگر تست بارداری شما مثبت شده است و در عین حال خونریزی دارید و یا علائم گفته شده در بالا را تجربه می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا متخصص زنان به معاینات ناحیه لگن شما بپردازد و در صورت صلاحدید سونوگرافی واژینال را به شما پیشنهاد دهد.
