محسن اکبرزاده دکتری معماری اسلامی*
فارغ از هر قضاوت و نیت خوانی در ماجرای بوستان قیطریه، فاصله 300 تا 500 متری مساجد موجود از بوستان محل تامل جدی از منظر فقهی احداث مسجد است.
در آیات 107 و 108 سوره توبه می خوانیم: [گروهى دیگر از آن‌ها] کسانى هستند که مسجدى ساختند براى زیان [به مسلمانان] و [تقویت] کفر و تفرقه میان مؤمنان و کمینگاه براى کسى که با خدا و پیامبرش از پیش مبارزه کرده بود. آن‌ها سوگند یاد مى‌کنند که نظرى جز نیکى [و خدمت] نداشته‌ایم؛ اما خداوند گواهى مى‌دهد که آن‌ها دروغ‌گو هستند.
هرگز در آن قیام [و عبادت] مکن، آن مسجدى که از روز نخست بر پایۀ تقوا بنا شده شایسته‌تر است که در آن قیام [و عبادت] کنى. در آن مردانى هستند که دوست مى‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.
در تفسیر نمونه پیرامون این آیات که به ماجرای ساخت مسجد ضرار در حریم مسجد قبا اشاره می کنند آمده است که:
«آن‌چنان که بعضى از مفسران استفاده کرده‌اند، چنین برمى‌آید که نباید فاصله میان مساجد آن‌چنان کم باشد که روى اجتماع یکدیگر اثر بگذارند. بنابراین، آن‌ها که روى تعصب‌هاى قومى یا اغراض شخصى مساجد را در کنار یکدیگر مى‌سازند و جماعات مسلمین را آن‌چنان پراکنده مى‌کنند که صفوف جماعت آن‌ها خلوت و بى‌رونق و بى‌روح مى‌شود، عملى برخلاف اهداف اسلامى انجام مى‌دهند.»
تکرار همین قول در حدیثی متواتر از حضرت امیر(ع) سبب شده است که فقهایی چون علامه مجلسی بر این عقیده باشند که مسجدی در همسایگی مسجد دیگر نباید ساخته شود.
امام على(ع) می‌فرماید:
«حریم مسجد 40 گز است و همسایگان 40 خانه از چهار سو.»
به نقل از جابر بن عبداللّه: محله‌‌های ما از مسجد دور بود. خواستیم خانه‌هایمان را بفروشیم و به مسجد نزدیک شویم؛ اما پیامبر خدا ما را بازداشت و فرمود: «براى هر گامى که برمی‌‌دارید، برایتان درجه‌اى است.»
این حدیث از مفهومی ورای همسایگی سخن می‌گوید. نفی فروش منزل برای همسایه شدن با مسجد نیز بر این امر تأکید می‌کند. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم محدودۀ منطقۀ مسکونی اطراف مسجد را در نظر بگیریم، نه‌تنها حریم همسایگی، بلکه باید حوزۀ نفوذی فراتر از آن را نیز در نظر بگیریم.
ازاین‌رو، ساخت مسجد نه تنها در حریم همسایگی مسجدی دیگر نکوهیده است؛ بلکه باید از فراتر از آن نیز احتراز کرد و تا حد معقولی میان دو مسجد فاصله وجود داشته باشد.
*منبع: روزن آنلاین