نقش آسپیرین در پیشگیری از سکته های قلبی و مغزی

دکتر مهراد فخرالدینی؛ متخصص قلب و عروق

شایع‌ترین عامل سکته‌‌های قلبی بیماری آترواسکلروز و تشکیل پلاک‌‌های آتروترومبوتیک در عروق خون‌رسان به عضله است که تشکیل این پلاک‌ها شاید از بدو تولد شروع و در اثر بسیاری عوامل خطر شناخته شده و بسیاری عوامل ناشناخته بتدریج پیشرفت کرده و در اثر عواملی مثل کلسترول و فاکتور‌های التهابی و یا عفونی و عوامل انعقادی و اختلالات همودینامیکی که بواسطه ریسک فاکتور‌های قلبی مثل سابقه فامیلی و خانوادگی و افزایش کلسترول و پرفشاری خون و استعمال سیگار و دیابت و چاقی و بی تحرکی و تغذیه نامناسب و...، سبب تنگی در عروق خون‌رسان (سرخرگ‌های کرونری) قلب می‌شود که برحسب شدت تنگی زمانی که تنگی عروق کرونر به حدود 60-70 درصد رسید، علایم بیماری کرونر بصورت درد قفسه سینه یا تنگی نفس یا طپش قلب هنگام فعالیت بروز می‌کند.

دلایل بروز سکته‌های قلبی

متاسفانه بسیاری از سکته‌های قلبی بواسطه سوار شدن لخته خون یا ترومبوز روی یک پلاک کوچک و ناپایدار و تنگی کرونری کوچک اتفاق می‌افتد و سبب انسداد کامل یا نزدیک به کامل و حمله قلبی می‌شود که سلول‌های انعقادی و فاکتور‌های انعقادی عامل تشکیل ترومبوز در این حالت می‌باشند.

سلول اصلی دراین وضعیت پلاکت‌‌های خون هستند که نقش اصلی آسپیرین مهار برگشت ناپذیر پلاکت‌ها و جلوگیری از تشکیل ترومبوز جدید یا گسترش لخته قدیمی‌است لذا همراه با کنترل عوامل خطر و زمینه‌‌های مساعد کننده بیماری کرونر آسپرین تجویز می‌شود. 

عملکرد آسپیرین در رگ‌ها

آسپیرین بعنوان یک داروی کم خطر و بسیار رایج دربیماری‌‌های مختلف قلبی و مغزی و عروق محیطی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

این دارو در دوز‌های متفاوت بررسی شده است. که بر اساس آخرین راهکارها دراکثر بیماران دوز‌های 75-325 میلی‌گرم برحسب بیماری با تجویز پزشک معالج شروع می‌شود. آسپرین بصورت برگشت ناپذیری پلاکت‌های خون درطول عمر پلاکت یعنی 10-7 روز مهار کرده و با رقیق کردن خون از تشکیل لخته جلوگیری کرده و استعداد خونریزی را افزایش می‌دهد که شایع‌ترین عارضه دارو خونریزی و تشدید زخم‌‌های گوارشی است.

در پیشگیری ثانوی بیمارانی که سابقه سکته قلبی سکته‌‌های ایسکمیک مغزی جراحی بای پس کرونری آنژیوپلاستی کرونری بیماری عروق محیطی جراحی عروق یا آنژین قلبی دارند آسپرین بادوز‌های از 75-325 میلیگرم تامدت نامشخص یا پایان عمر باید مصرف کنند که حدود 25 درصد ریسک حوادث نامطلوب مکرر را کاهش می‌دهد دربعضی از بیماران مثل آنژیوپلاستی کرونر برای یک مدت توام با دارو‌های ضد پلاکت دیگری مثل پلاویکس یا پراسوگرل استفاده می‌شود یا دربعضی بیماران با تعویض دریچه فلزی قلب توام با داروی ضد انعقاد وارفارین مصرف می‌شود که درتمام موارد مصرف آسپرین بر حسب مورد بیماری و طول مدت مصرف و دوز مصرفی و داروی مورد نیاز همراه فقط با صلاحدید پزشک معالج بیمار است.

مزیت‌های مصرف آسپیرین

با توجه به شیوع بیماری‌‌های عروق کرونر و سکته‌‌های قلبی و مغزی لزوم یک استراتژی پیشگیرانه دارویی موردتوجه دست اندرکاران بهداشت ودرمان قرارگرفته و مطالعات متعدد و گاهی نتایج ضد ونقیضی دراین رابطه انجام شده تا باتجویز دارو‌های کم خطر قبل از بروز بیماری بعنوان پیشگیری اولیه ریسک این بیماری‌‌های کشنده را به حداقل ممکن برسانند.

شاید بتوان گفت تنها دارویی که بعنوان پیشگیری اولیه درگروه‌های خاص ازبیماران مورد استفاده قرار گرفته و تجویز آن اثبات شده است داروی آسپرین با حداقل دوز 75 میلی گرم و بصورت یکروز درمیان می‌باشد که دربعضی مطالعات بین 50-25 درصد ریسک حوادث قلبی را می‌تواند کاهش دهد.

بر اساس آخرین راهکار‌های انجمن‌‌های علمی‌ بین المللی قلب مصرف آسپرین در بیماران مرد با وجود ریسک فاکتور‌های متعدد قلبی در سنین 79-45 سال ودر زنان باوجود ریسک فاکتور‌‌های قلبی درسنین 79-55 سال درصورت کنترل فشارخون می‌تواند ریسک سکته قلبی را درمردان و ریسک سکته مغزی ایسکیک در زنان را کاهش می‌دهد.

به همین دلیل در این گروه‌‌های سنی، مصرف دوز کم آسپرین با قبول ریسک افزایش ریسک خونریزی گوارشی توصیه می‌شود.

بیشترین کاربرد پیشگیرانه اولیه آسپیرین در بیماران با ریسک بالای حوادث قلبی و مغزی است مصرف داروی جایگزین پلاویکس یا کلوپیدوگرل بعنوان پیشگیری اولیه توصیه نمی‌شود مگر مواردی که پزشک معالج شما تجویز نماید.