عصر ایران؛ احسان اقبال سعید - دو سال از زمانی که سید محمود دعایی جهان را بگذاشت و درگذشت می گذرد. در کابرد فعل گذاردن جهان دقت داشتم کو به نظرم این مرد به هیچ چیز دنیا دودستی نچسبید و به سان سالک و رهرو مسیر را پیمود و گذشت. آقای دعایی در خاطره ها نیکو نشست و تا هنوز و امروز زبان جز برای نکوداشت و حرمان در فقدانش نمی چرخد و تا باد هم چنینی بادا.
در زمین و زمانه ای که بشر از دیرباز کوشیده تا مگر ردی و نامی در درازنای تاریخ برجای بگذارد و در بیشینه ی دفعات هم نتوانسته، چگونه است که دعایی فقید بی اصرار و تاکیدی بر ماندن ثبت و ماندگار شد و در حکم " مرد نکونام نمیرد هرگز " خیره و ناظر بر مردگانیست که نامشان به نکویی نبرند.. برآنم تا پاسخی در روزهای زیستن دعایی برای ماندگاری و نام نکوی این روزهای نبودنش بیابم و بر قلم آورم:
نخست: سید محمود دعایی براستی حافظ آستان و حرمت انسان بود. او فارغ از کلیشه هایی که می خواهند انسانها را با کمترین نشانه و کردار از پیشه و پیشنه شان دسته و قفسه بندی کرده در قفس کنند و برایشان حد و حدود ترسیم نمایند تمام انسانها را در حکم امانت و اولاد خداوند تکریم می نمود و تا سرحد امکان و البته چهارچوب های باوری اش از یاریگری و قدردانی کوتاهی نداشت.
مدیرمسئول روزنامه ی اطلاعات با روی گشاده و درب آستانی گشوده همواره آماده شنیدن و نیز فراهم آوردن امکان برای آدم ها فارغ از هر پیرایه ای بود. بر دست مادر فرزند از دست داده و پیر میوه ی خویش بخشیده بوسه می داد و بر زمین کنار پیاده ها نان خشکیده در دهان می نهاد. آدم ها محبت و تفرعن و ریا و یکرنگی را در می یابند و حتی اگر خودشان اهل ابتلا و ارتکاب باشند باز وجودهای منزه را ستایش و تکریم می کنند ولو آن که جسارت بر زبان و قلم آوردن مکنونات را نداشته باشند.
دعایی مرحوم حرمت رفقا و دوستان را نه در زمان کاربدستی و خروس خواندن کبکشان که در زمان بیکاری و کنار گود بودن پاس می داشت و دیوار و پناه بود برای شهریارانی که دیگر سکه شان خریداری نداشت. یقینا این رفتار هم هزینه و درشتی برایش از پی داشت و هم بسیاری درها را به رویش بسته و روی ها سنگین می کرد اما برای سالک قائل به حرمت انسان و رفاقت این ها در حکم سرزنش های خارمغیلان است و وقتی کعبه مقصود است در حکم هیچ اند و هیچ...
دوم: سید محمود دعایی در میان مردم و کار مهم و پیچیده ی سیاست و روزنامه نگاری زندگی کرد و با وجود به دریا زدن تردامن نشد. محبوبیت و احترام و اشتهارش را با کناره جویی و منزه طلبی و یا جوانمرگی و تبدیل شدن به یک شمایل و خاطره خوب به دست نیاورد که دهه هشتم عمر را نیز به چشم دید و قلم و کنش فرهنگی-رسانه ای را تا دمان آخر هم فرونگذاشت. این قلم نمی خواهد شمایل بی خط و خشی از دعایی رحیل ترسیم کند که هنر در آدم بودن و انسان ماندن است. او با آدمها دیرسالی زیست و آموخت که بر اصول بماند و به تشخیص معیار آدمیزادی بزید، چنین زیستن دیرسالی انواعی از ابتلا و امکان را برای کدورت و لغزش و لرزش فراهم می آورد اما میانداری و مردمداری در عین در میانه ی کارزار بودن دعایی را این گونه با دعای خیر بدرقه نمود.
سوم: بخشی از نام نیک و رمز ماندگاری دعایی در آن چیزیست که می توانست باشد و نشد.! دقیق و درست خواندید شاید آدم ها با افعال و اعمالشان داوری و دسته بندی می شوند اما نظر به این نکته دقیق و باریک است که گاه با استفاده نکردن از امکان ها و دامن درکشیدنی آگاهانه و از سر انتخاب است که آدم معنا می یابد. گاه نمی توان قهرمان شد اما هنر ضدقهرمان نبودن هم خود کرداریست والا! مرحوم دعایی با توجه به صبغه و سابقه می توانست سال ها آن کار دیگر کند و چونان برخی برخواردار شود و بی اعتنا بگذرد..
اما انقلابی راستین چنین نکرد و با همان آجر نهاده در روز نخست و مرکب پیکانش راه را تا نهایت پیمود. او روزنامه ی اطلاعات را نجیب و روادار نگاه داشت و نگذاشت عرصه ی تکصدایی و توهین به یک شخص، جریان یا تفکر شود و هرگز اسیر سیلاب های باب طبع روز نگشت. این خود هنر و بصیرت و نیز پرهیز و منشی می خواهد که نزد کمتر کسی یافت می شود و "آنچه یافت می نشود/آنم آرزوست".
دعایی درشت نگفت تا در امان بماند و محبوب و مغضوب شود،با تانی و تامل بر وقایع و افراد نظر کرد و آرام رفتنش نه از سر محافظ کاری و صیانت از خویش که برای نرسیدن به تپه ای بود که دیگران برای فتح اش رقابتی شدید داشتند! او نخواست و اگر می خواست می توانست! راز او در همین توانستن اما روی برگرداندن و به تانی مرکب خویش راندن است...
روانش قرین رحمت باد.
