به قلم : زهرا رومی ؛ کارشناس ارشد علوم تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : برای داشتن دندان‌هایی زیبا و سالم در کودکان، علاوه بر رعایت بهداشت دهان و دندان به صورت صحیح، مصرف مواد غذایی مناسب اهمیت به سزایی بر سلامت دندان‌ها دارد. باکتری‌های موجود در دهان پس از مصرف مواد غذایی، با تولید اسید می‌توانند باعث آسیب به مینای دندان و در نهایت پوسیدگی دندان‌ها شوند. مواد غذایی مناسب می‌توانند با کاهش میزان اسید تولید شده، آسیب کمتری به مینای دندان وارد نمایند و دندان‌ها را سالم‌تر نگه دارند. تغذیه نقش بسیار مهمی بر سلامت دندان‌ها دارد و داشتن یک رژیم غذایی مناسب و متعادل نقش مهمی در رشد و نمو دندان، سلامت بافت لثه و دهان، استحکام استخوان و جلوگیری و کنترل بیماری‌های حفره دهان کودکان دارد. وجود برنامه غذایی که دارای مقدار زیادی کربوهیدرات می‌باشد، تاثیر زیادی بر پوسیدگی دندان می‌گذارد. همچنین مواد غذایی که به راحتی به کمک بزاق دهان و یا آب شسته نمی‌شوند، نیز می‌توانند بر پوسیدگی دندان تاثیر داشته باشند. کمبود مواد مغذی مورد نیاز در زمان رشد سلولی باعث ایجاد عوارض غیر قابل برگشتی در شکل‌گیری بافت‌های دهان خواهد شد، بنابراین نیاز به ویتامین‌های A،C ،D و کلسیم و فسفر در دوران کودکی جهت شکل‌گیری دندان‌های مقاوم وجود دارد. با توجه به اینکه عادات غذایی در زمان کودکی شکل می‌گیرند و بر سلامت عمومی و سلامت دهان بسیار موثر می‌باشند، تغذیه در هر دو مرحله پیش از رویش دندان‌ها و پس از رویش دندان‌ها در سلامت دهان و دندان اثر‌گذار است. 2 تا 5 دقیقه پس از خوردن مواد قندی، تولید اسید شروع شده و تا حدود یک ساعت پس از آن محیط دهان در حالت اسیدی باقی می‌ماند و این اسید کم‌کم مینای دندان را حل کرده و سبب پوسیدگی دندان می‌شود.
بیشتربخوانید:
اصلاحات رژیم غذایی
بین غذاهای روزانه کودکان بهتر است به جای شیرینی از میوه‌های تازه، سبزیجات، ماست و مغزها (بادام،گردو و ...) استفاده شود.
مصرف مواد قندی محدود به وعده‌های اصلی غذایی گردد که پس از آن مسواک زده شود.
در صورت مصرف هر نوع ماده قندی لازم است بلافاصله دندان‌ها را مسواک زده و در صورت عدم دسترسی، باید چند مرتبه دهان و دندان کودک را با آب شستشو داد.
فست‌فود، نوشابه و تنقلات شیرین نباید به صورت روزمره به کودکان داده شود.
در صورت استفاده از شربت‌های دارویی و تقویتی شیرین بعد از هر بار مصرف جهت پاک شدن از سطح دندان‌ها باید به کودک آب داده شود.
بهتر است پس از وعده غذایی شام و قبل از خوابیدن از میان‌وعده‌های حاوی کربوهیدرات (مواد قندی و نشاسته‌ای) استفاده نشود.
در صورت تمایل کودک به مصرف آدامس، استفاده از آدامس‌های بدون قند توصیه می‌شود.
ویتامین‌ها و غذاها
غذاهای سرشار از کلسیم و فسفر که باعث استحکام مینای دندان می‌شوند:
بادام: سرشار از پروتئین بوده و شکر بسیار کمی دارد. بادام به دلیل دارا بودن میزان کلسیم فراوان، سبب تقویت دندان‌ها می‌شود.
گوشت: که حاوی میزان زیادی فسفر می‌باشد که به قوی‌تر شدن دندان‌ها کمک می‌کند.
ماهی: با دارا بودن میزان فسفر فراوان نقش مهمی در سلامت و استحکام مینای دندان دارد.
ماست: که با داشتن میزان بالای کلسیم، به تقویت لثه و دندان کمک می‌کند.
لبنیات: از جمله مواد مغذی برای بدن و دندان‌ها به شمار می‌رود. این ماده غذایی با ارزش را در رژیم غذایی روزانه کودک قرار دهید.
غذاهای غنی از ویتامین D: ویتامین D با کمک به جذب بهتر کلسیم، اهمیت بسیاری بر سلامت دندان‌ها دارد.
غذاهای غنی از ویتامین C: با کاهش التهاب و تقویت رگ‌های خونی، تاثیر زیادی بر تقویت لثه دارند. ویتامین C می‌تواند با تولید کلاژن مانع از بیماری پریودنتال شود. در صورتی که ویتامین C به میزان کافی وجود نداشته باشد، لثه‌ها حساس‌تر شده و احتمال بروز بیماری پریودنتال افزایش پیدا خواهد کرد، مانند پرتقال که این میوه با دارا بودن میزان فراوان از ویتامین Cمی‌تواند سبب قوی‌تر شدن لثه شود.
آب: این نوشیدنی ارزشمند، می‌تواند سطح بزاق دهان را بالا نگه داشته و مواد غذایی باقی‌مانده در بین دندان‌ها بشوید. آب مهم‌ترین نوشیدنی برای کمک به بهداشت دهان و دندان است.
بیشتربخوانید:
رژیم غذایی نامناسب برای دندان
برخی مواد غذایی اثرات مخربی برای سلامت دهان و دندان کودکان دارند، البته این نکته را در نظر بگیرید که با رعایت بهداشت دهان و دندان و شستشوی دهان با آب بعد از مصرف این خوراکی‌ها می‌توانید اثرات مخرب آن‌ها را از بین ببرید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:
شکر: شکر زیاد در رژیم غذایی، می‌تواند با جذب باکتری‌های بد دهان و کاهش PH، سبب افزایش احتمال پوسیدگی دندان شود. باکتری استرپتوکوکوس در دهان با مصرف قند قادر به ایجاد لایه‌ای بی‌رنگ و چسبناک بر روی دندان می‌باشد. در صورتی که این پلاک ایجاد شده توسط رعایت بهداشت دهان و دندان از بین نرود، با تولید اسید باعث از بین رفتن مینای دندان می‌شوند.
یخ: توجه داشته باشید که جویدن یخ آثار مخربی برای دندان‌ها دارد. یخ می‌تواند سبب ترک و شکستگی دندان‌ها شود.
پاستیل: پاستیل و تمام خوراکی‌های مانند آن به راحتی به دندان‌ها می‌چسبند و به همین دلیل دندان‌ها را در معرض پوسیدگی قرار می‌دهند.
پاپ کورن: به راحتی در بین دندان‌ها گیر می‌کند و احتمال آسیب به مینای دندان را افزایش می‌دهد.
قرص نعنا: درست است که قرص نعنا بوی خوشی را برای دهان ایجاد می‌کند، اما توجه داشته باشید که دندان‌ها را در معرض قند قرار می‌دهد. به همین جهت با باقی ماندن آن بر روی دندان، احتمال پوسیدگی دندان افزایش می‌یابد.
میوه‌های خشک: با وجود اینکه میوه‌های خشک یک میان‌وعده بسیار سالم و مفید می‌باشد، اما به راحتی بین دندان‌ها گیر می‌کنند و دندان‌ها را در معرض قند فراوان قرار می‌دهند.
غذاهایی که باعث آسیب به دندان‌های کودکان می‌شوند
کربوهیدرات‌ها و مدت زمانی که روی دندان باقی می‌مانند، علت اصلی پوسیدگی دندان هستند. مانند:
شیر (به خصوص زمانی که قبل از خواب داده شود)
آب‌نبات
آب‌میوه و نوشیدنی‌های شیرین
چوب شور و چیپس سیب‌زمینی
نان
کیک و بیسکویت‌ها
نکات مهم تغذیه و مراقبت‌های خانگی از دهان و دندان برای کودکان
پرهیز از همه غذاهای شیرین می‌تواند دشوار باشد، اما می‌توانید اقداماتی را برای ایجاد عاداتی انجام دهید که می‌تواند به ایجاد لبخندی کمک کند که تا آخر عمر باقی بماند.
هرگز اجازه ندهید کودک با یک شیشه شیر در دهانش بخوابد. بعد از شیر یا شیر خشک، دندان‌های کودک را با یک پارچه مرطوب و آب یا پاک‌کننده دندان تمیز کنید و یک بطری آب در اختیار او قرار دهید تا بخوابد.
از خوردن غذاهای چسبنده مانند کشمش، کارامل و عسل که به دندان می‌چسبند خودداری کنید. اگر کودک شما غذاهای چسبناک دوست دارد، حتما بعد از غذا یا میان‌وعده، مسواک بزند.
از غذاهای شیرین پرهیز کنید.
به جای چیپس یا کلوچه، پنیر یا سایر تنقلات محرک بزاق را میل کنید.
میوه‌ها و سبزیجات را برای میان‌وعده‌های سالم در دسترس داشته باشید.
در هر وعده غذایی از غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر یا ماست استفاده کنید.
از خوردن تنقلات مکرر بدون مسواک زدن خودداری کنید، زیرا محیط مناسبی را برای تشکیل باکتری‌هایی که باعث بیماری لثه می‌شوند، فراهم می‌کند.