خواندن خدا به حق اولیای او!!

توسّل به اولیای خداوند امری است که عقل و شرع آن را می پسندد، و سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و امامان اهل بیت (علیهم السلام) و همه مسلمانان، از گذشته تا کنون، بر جواز توسل به اولیای الهی استوار بوده است. و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و امامان اهل بیت (علیهم السلام) مردم را به توسل جستن به قرآن و اولیای خدا تشویق می کرده اند.
توسل از مهم ترین ویژگی های یک مومن و شیعه است. حقیقت توسل، رسیدن و نزدیکی به خدا با عمل خوب یا با انتخاب وسیله مناسب است. درخواست مستقیم از اولیای الهی، به واسطه اعتقاد به ولایت تکوینی آنان است؛ یعنی، آنان متکی به اذن و اراده و قدرت الهی، می‌توانند در عالم تکوین تصرف کنند. به همین دلیل درخواست حاجت از اولیای الهی همراه با این اعتقاد است که آنان مستقل از اراده و نیروی الهی، توان هیچ‌گونه تأثیر گذاری و تصرف در عالم را ندارند.
در سوره نساء آیه ی 64 نیز داریم که «وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوکَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً» یعنی گنهکاران اگر از خدا طلب مغفرت می کردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می کرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. از این آیه شریفه به خوبی می توان دریافت که باید به سراغ پیامبر برویم، به او متوسل شویم و از او بخواهیم که برای ما استغفار کند.
بنابراین توسل یکی از مهمترین راههای رسیدن به رستگاری و عاقبت بخیری است. اما همین راه مهم، امری قانون‌مند است و شرایط و موانعی دارد؛ از جمله:
1. باید با کمال اعتقاد و اخلاص در نیت صورت بگیرد؛ چرا که عطایای الهی به اندازة نیّت خالصانه، سرازیر می‌شود. حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: «ان العطیّة علی قدر النیّة»؛ «بخشش الهی به اندازه (اخلاص در) نیّت است» (نهج البلاغه، نامه 31)
گاهی برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسی أنّْ تَکْرَهو شَیْئاً وَهوَ خَیرٌ لَکمْ وَعَسی أَنْ تحِبّوا شَیْئاً و هوَشَرَّلکم و الله یَعلَم و أَنْتم لا تَعلَمونَ» (بقره (2)، آیة 216) «بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و حال آنکه برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می ‌دارید و آن برای شما بد است؛ خدا می‌داند و شما نمی‌دانید».
2. در توسل کردن، خواسته وحاجت انسان، باید معقول و مشروع باشد.
3. توسل باید در کنار به کار‌گیری اسباب و عوامل طبیعی دارای نقش در برآمدن حاجت باشد.
4. از شرایط بسیار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسل، ایمان و عمل صالح است. طبیعی است، کسی که پیمان خویش را در برابر خداوند شکسته است؛ نباید انتظار داشته باشد هر خواسته‌ای را به سرعت اجابت یافته ببیند.
5. گاهی زمان مناسب برای تحقق مطلوب و خواستة شخص فرا نرسیده است. در چنین حالتی با طول کشیدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهی ایجاد می‌شود و رابطه معنوی و عاطفی‌اش با امامان علیه السلام طول می‌کشد و در نتیجه ارتباط او با خدا محکم‌تر می‌شود. در حقیقت، خود توفیق بر دعا و توسل، اوج عبودیت و بندگی و نشانة لطف و عنایت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمت‌های بزرگ‌تری را به دنبال دارد؛
6. گاهی برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسی أنّْ تَکْرَهو شَیْئاً وَهوَ خَیرٌ لَکمْ وَعَسی أَنْ تحِبّوا شَیْئاً و هوَشَرَّلکم و الله یَعلَم و أَنْتم لا تَعلَمونَ» (بقره (2)، آیة 216) «بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و حال آنکه برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می ‌دارید و آن برای شما بد است؛ خدا می‌داند و شما نمی‌دانید». در چنین حالتی به ظاهر حاجت شخص برآورده نمی‌شود؛ امّا این به نفع و صلاح او است و در واقع دعای او ـ که درخواست خیر و مصلحت خود است ـ به گونه‌ای پنهان و ناآشکار بر آورده می‌شود.
توسل بزرگان به اهل بیت علیهم السلام
در سیره بزرگان فراوان درباره ی توسل آنها به ساحت مقدس اهل بیت علیهم السلام نوشته شده، ولی برای خودداری از اطاله ی کلام در این قسمت به یکی از آن نمونه ها اشاره می کنیم:
توسل علامه امینی (ره) صاحب کتاب الغدیر:⁠
«از ویژگیهای ایشان،عشق و ولای کامل او بود نسبت به آل محمد- علیهم السلام- عشقی وصف ناشدنی که می توان گفت «الغدیر»نیز در اثر همین عشق نوشته شد. در مجالس با صدای بلند بر مصائب آل محمّد- صلی الله علیه وآله -‌می گریست به طوری که دیگران و به خصوص اهل منبر و نوحه‎خوانان تحت تأثیر گریه ایشان منقلب می‎شدند،گویا یکی از آل محمّد در مجلس است و اگر گوینده مصیبت نام حضرت زهرا (س) را می برد آنگاه خون در رگهایش متراکم شده و چونان کسی که ظلم بر ناموس او رفته فریاد می‎زد و همراه اشک بی‎امان ، از چشمانش شعله آتش بیرون می‎زد» (سیمای فرزانگان ، ص 183)
در سوره نساء آیه ی 64 داریم که «وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوکَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً» یعنی گنهکاران اگر از خدا طلب مغفرت می کردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می کرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. از این آیه شریفه به خوبی می توان دریافت که باید به سراغ پیامبر برویم، به او متوسل شویم و از او بخواهیم که برای ما استغفار کند
ایشان بارها به محضر امیر مؤمنان متوسل شده بودند و حاجت گرفته بودند، آیه الله بهاء الدینی نقل کرده‎اند؛مرحوم علامه موقعی به کتابی جهت نوشتن الغدیر نیاز پیدا کرده و به محضر امیر مؤمنان(ع) متوسل می‎شوند ولی مدتی می‎گذرد خبری نمی‎شود در آن حین روزی در حرم بوده‎اند یک عرب بیابانی می ‎آید رو به ضریح کرده و با جسارت می گوید: یا علی، اگر مردی کار مرا انجام بده.و هفته بعد موقعی که علامه در حرم بوده در همان نقطه برمی‎گردد و می ‎گوید:یا علی، مردی، کارم انجام شد. علامه ناراحت می‎شوند که چطور حاجت ایشان روا نمی‎شود. شب در عالم رؤیا حضرت را زیارت کرده به ایشان می‎گویند: آخر آنها بدوی هستند و طبق طفولیتشان با ایشان برخورد می‎کنیم نباید آنها را معطل کرد. اما شما که با ما آشنائی دارید، معطل هم بشوید از ارادت شما کاسته نمی‎شود. صبح فردا، پیر زنی کتابی را در دستمالی بسته محضر علامه می ‎آورد، علامه مشاهده می ‎کند که همان کتابی است که از حضرت خواسته بودند. (سیری در آفاق ، ص 245)
سخن آخر اینکه:
نکته ای که باید به آن توجه کنیم این است که حتی اگر دعای ما در توسلات مختلف به قرآن و اهل بیت علیهم السلام مستجاب نشده اما باید بدانیم که خداوند متعال برای توسلات ما، پاداش و اجر عظیمی عطا خواهد کرد و حتما از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و توسل به قرآن و امامان ـ علیهم السلام ـ بهره مند می‌شویم. اما در هر صورت ما نباید از دعا و توسل مأیوس شویم؛ چرا که هیچ وقت در فضل و رحمت پروردگار عالم به روی مومنین بسته نیست. حالا چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، ظاهرا برآورده نشود؛ به هر حال خود دعا و توسلِ برای مومن، لبیک و اجابت الهی است.
منابع:
سایت اندیشه قم
نامه 31 نهج البلاغه
نهاد رهبری در دانشگاهها- با اندکی تلخیص از کتاب شفاعت و توسل، ص 59

فرآوری: آمنه اسفندیاری