محمدجواد دشتی، نویسنده پایان‌نامه «کارکردهای روایات تفسیری حسنین(ع)» در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: تعداد زیادی روایت از امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به ما رسیده است که نزدیک به 170 روایت در زمینه تفسیر قرآن است و به روایات تفسیری حسنین(ع) مشهورند.
وی تاکید کرد: با وجود این تعداد روایت، در نگاه نخست، بسیاری تصور می‌کنند که این دو امام روایت چندانی ندارند، چه رسد به اینکه نقش آنان در تفسیر را بخواهیم از طریق روایات تفسیری تبیین کنیم.
دشتی با اشاره به مظلومیت این دو امام در این زمینه بیان کرد: من در این پایان‌نامه در 5 فصل تنها به روایاتی از این دو امام پرداخته‌ام که به آیه‌ای از قرآن در آن‌ها استناد شده است.
علت انتخاب
وی در علت انتخاب این موضوع، افزود: موضوع روایات تفسیری حسنین(ع) فی‌نفسه موضوعی جدید است و کار چندانی در این باره نشده است، ضمن اینکه من در این تحقیق علمی، تنها به روایاتی اشاره کرده‌ام که آیه‌ای از قرآن در آن وجود دارد.
دشتی ادامه داد: اکثر روایات تفسیری در بحث ولایت و حقانیت امامت امام علی(ع) است که بیش از 70 درصد روایات را این نوع تشکیل می‌دهند. از این رو، این دو امام بزرگوار به خاطر شرایط سیاسی آن دوره به این بحث ورود کرده‌اند.
وی افزود: اگرچه بیشتر روایات تفسیری از ناحیه امام حسن(ع) است، اما امام حسین(ع) نیز در قبل و بعد از قیام عاشورا روایاتی را ذکر فرموده‌اند و همان طور که اشاره شد، این روایات به محاجه با حکومت وقت مربوط است.
کارکرد آواشناختی
این دانش‌پژوه مرکز تخصصی تفسیر با اشاره به کارکردهای روایات این دو امام بزرگوار بیان کرد: یکی از این کارکردها آواشناختی و قرائت است که حسنین(ع) چگونگی قرائت آیه را بیان فرموده‌اند.
وی مفهوم‌شناسی را دومین کارکرد برشمرد و تصریح کرد: مقصودشناسی یعنی بیان معانی تنزیلی و ارایه معانی باطنی همچنین مصداق‌شناسی و بیان مصادیق تنزیلی و تبیینی از دیگر کارکردهای روایات تفسیری امامین(ع) است.
دشتی عنوان کرد: کارکرد روش‌شناختی از دیگر کارکردهای این روایات است و روشی را مطرح فرموده‌اند که چگونه انسان باید وارد تفسیر شود. همچنین قرآن‌شناسی یعنی توضیح آیات، اوصاف ثبوتی و سلبی، ویژگی نزول و تبیین محکم و متشابه و ... از دیگر این کارکردهاست.
کارکرد پاسخ به شبهات
مولف پایان‌نامه کارکردهای روایات تفسیری حسنین(ع) پاسخ به شبهات را از دیگر کارکرد روایات تفسیر برشمرد و اظهار کرد: به طور مثال، در تفسیر آیه شریفه «تَرَاهُمْ رُکَّعًا» عنوان فرموده‌اند «نزلت فی علی(ع) و یا در «والنهار اذا» گفته‌اند «قال ذلک قائم آل محمد» و یا مصداق امام مبین را در روایاتی تبیین فرموده‌اند به گونه‌ای که راوی از امام سؤال می‌کند که آیا مراد خلفای اول و دوم هستند که امام آن را رد کرده و فرموده‌اند مراد از امام مبین، علی(ع) است.
وی با بیان اینکه در تحقیق کاری به اعتبار روایات در منابع شیعه و سنی نداشته‌ام، تصریح کرد: من تمامی روایات را استخراج کرده‌ام و مبنای من در اعتبار آن به کار رفتن تفسیر مورد نظر در مجمع البیان طبرسی و المیزان علامه طباطبایی بوده است.
دشتی تاکید کرد: معمولا نقش این دو امام شریف در روایت و تفسیر کمرنگ دیده شده است، در حالی که من ثابت کرده‌ام که این دو امام(ع) اولا روایات زیاد و ثانیا روایات تفسیری زیادی دارند و اگر بخواهیم نگرشی باطنی و تاویلی به قرآن داشته باشیم، این روایات در بسیاری از موارد راهگشا و کارگشاست.
تفسیر آیات ولایت بدون روایات حسنین(ع) ممکن نیست
دشتی ادامه داد: درک کامل مقولاتی مانند ولایت و غیبت و ... بدون روایات حسنین(ع) ممکن نیست و این دو امام نقشی بی‌بدیل در تفسیر دارند.
وی تاکید کرد: من در این پایان‌نامه سعی کردم تا چهره از مظلومیت روایات تفسیری این دو امام بردارم، زیرا همان‌طور که این دو امام همام خودشان مظلوم هستند، روایات آنان نیز مظلوم است.
یادآور می‌شود، محمدجواد دشتی، فارغ‌التحصیل سطح سه از مرکز تخصصی تفسیر است که این پایان‌نامه در سال 92 با نمره 19 دفاع کرده و حجج اسلام رستم‌نژاد، استاد مشاور و مجید حیدری‌فر، استاد راهنما بوده‌اند.
