مفهوم توکل، عقل، جبر و اختیار و فلسفه استغفار معصومین(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‌اللملی قرآن(ایکنا) آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی، امروز 16 دی در درس تفسیر در مسجد اعظم در سخنانی با تاکید برلزوم داشتن دعای کریمانه گفت: اینکه خدا با دست خودمان مشکل ما را حل می‌کند این با آبروی ما سازگارتر است زیرا انسان کریم حاضر نیست سر سفره کسی دیگری بنشیند چون بدترین چیز دست بگیر است.

تبیین مفهوم توکل بر خدا

وی در تبیین مفهوم توکل اظهار کرد: توکل این است که به خدا بگوئیم تو همه را اداره می‌کنی و سپاه و ستاد تو هم نامتناهی است و همه اعضای من و همه آسمان‌ها و زمین هم سپاه تو هستند؛ تو که می‌خواهی کاری بکنی چرا به دست دیگری مشکل مرا حل کنی با دست خودم این مشکل را حل کن؛ در دعای عرفه، نهج‌البلاغه و روایاتی از پیامبر آمده که دعا کنید خدایا کاری کن حتی به بچه‌هایمان هم محتاج نشویم حتی اگر حسن و حسین(ع) باشند؛ این دعا کریمانه است.

وی افزود: دعا کنیم این طور نباشد که خدایا اول گوش و چشم ما را بگیری و بعد جان ما را، اول جان ما را بگیر و بعد چشم و گوشمان را زیرا دعای کریمانه این است که انسان به احدی محتاج نباشد.

این مفسر قرآن بیان کرد: امام سجاد(ع) در صحیفه فرموده است که مگر دیگران نعمت‌هایشان را از کجا آورده‌اند تو به همه داده‌ای به ما هم بده، دعا اگر کریمانه بود استجابت هم کریمانه است ولی اگر دعا معمولی بود جواب هم معمولی است.

آیت‌الله جوادی آملی در ادامه عنوان کرد: انسان وقتی وارد نشئه آخرت می‌شود نه جا برای برگشت و نه جا برای تدارک است و در این لحظه است که می‌فهمد دچار خسران شدید است.

عقل؛ حلال مشکلات انسان

این مفسر قرآن با اشاره به مفهوم جهل تصریح کرد: جهل می‌تواند در مقابل عقل و هم مقابل علم باشد اما علم چیز مهم نیست چیزی که مشکل انسان را حل می‌کند عقل است زیرا بهشتی‌ها و جهنمی‌ها یا اهل درس هستند یا نیستند و مشکل را عقل حل می‌کند لذا کلینی باب اول خود را عقل والجهل قرار دارد.

وی بیان کرد: تحصیل‌کردگی زمینه را برای بهشتی و جهنمی شدن فراهم‌تر می‌کند لذا بیشتر خسارت‌ها از تحصیلکرده‌هاست مانند کارخانه‌ای که سه شیفت اسلحه می‌سازد و کسانی که دو جنگ جهانی و ... را راه‌انداخته‌اند تحصیل‌کرده بوده‌اند و الا بی‌سوادهای که نمی‌توانند از این روست که فرمود« العقل عبد به الرحمان و اکتسب به الجنان».

فلسفه استغفار معصومان

وی ادامه داد: معصوم ذاتا محال نیست که خلاف کند زیرا معصوم هم مکلف است و مادامی که در دنیاست مکلف است اما هرگز گناه نمی ‌کند؛ اینکه پیامبر(ص) فرمود من روزی 70 بار استغفار می‌کنم یا برای دفع است و یا توجه به امور مباح و کارهای عادی است که برای آنان غیر حساب می‌شود زیرا«حسنات الابرار سیئات المقربین»؛ اشتغال به مباحات و ... هم می تواند برای معصومان استغفار به دنبال داشته باشد.

مفهوم جبر و اختیار

این مفسر قرآن با اشاره به مفهوم جبر و اختیار در لسان امامان شیعه عنوان کرد: در جبر و تفویض فرمود ما انسان را بر سر دو راهی خلق کردیم و درست است که شهوت و غضب دادیم اما عقل هم به دادیم و.چون این فیوضات را دادیم او را مختار خلق کردیم؛ اگر او بیراهه رفت برای این است که حرف‌های ما را گوش نداد اما اگر هدایت شد ما به او گفتیم بیا و او آمد و فرق است میان اینکه کسی با اجبار بیاید یا اینکه از زیبایی‌های بهشت و عقل و برای او بگوئیم پس «لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین» اینجا مفهوم می‌یابد.

حدوث و بقاء نعمت

وی با بیان اینکه خداوند حدوث الفیض تنها نیست تاکید کرد: ما در بقا و لحظه به لحظه به خدا محتاج هستیم؛ او لحظه به لحظه دائم الفیض علی البریه است و هر لحظه هم با ما سخن می‌گوید لذا هم حدوثا نعمت را داده و هم بقاءً آن را عطا کرده است.