بزرگان جهان ادبیات که در سال ۲۰۲۴ فوت کردند

به گزارش ایسنا، ادبیات جهان در سال 2024 شاهد از دست دادن چهره‌های بزرگی بود که هر یک با قلم خود تأثیری عمیق بر هنر و فرهنگ گذاشته بودند. از پل آستر، نویسنده برجسته آمریکایی که با سه‌گانه نیویورک به شهرتی جهانی رسید، تا آلیس مونرو، نویسنده برنده نوبل که زندگی روزمره را به زبانی ساده و در عین حال عمیق روایت می‌کرد. نویسندگانی مانند اسماعیل کاداره، غول ادبیات آلبانی، و ماریز کُنده، صدای استعمارزدایی و مبارزات کارائیب نیز در این سال دنیای ادبیات را ترک کردند و میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده به جای گذاشتند.

در ادامه مروری خواهیم داشت بر مهم‌ترین چهره‌های ادبی که در سال 2024 درگذشتند:

پُل آستر 

پل آستر، نویسنده آمریکایی سه‌گانه «نیویورک»‌ یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی بود که در سال 2024 در سن 77 سالگی درگذشت. داستان‌های او مملو از مضامین اتفاقات تصادفی، شانس و سرنوشت نوشته شده‌اند. بسیاری از قهرمانان داستان‌ها، خود نویسنده هستند و مجموعه آثار او خودارجاعی است و شخصیت‌هایی از رمان‌های اولیه دوباره در رمان‌های بعدی ظاهر می‌شوند.

آستر در سال 1947 میلادی در نیوجرسی متولد شد و در دانشگاه کلمبیا تحصیل کرد و در اوایل دهه 70 میلادی به پاریس مهاجرت کرد و به فعالیت‌های مختلفی از جمله ترجمه پرداخت. او در سال 1974 میلادی به ایالات متحده آمریکا بازگشت و در ژانویه سال 1979 میلادی پدرش درگذشت و این رویداد به دلیلی برای نگارش نخستین کتاب خاطرات این نویسنده تبدیل شد و «اختراع انزواء» در سال 1982 میلادی منتشر شد.

پل آستر با انتشار «شهر شیشه» در سال 1985 که نخستین جلد از سه‌گانه «نیویورک» بود به موفقیت چشمگیری دست یافت. این نویسنده به طور مرتب در دهه 80، 90 و 2000 میلادی بیش از ده‌ها رمان از جمله «قصر ماه»(1989)،‌ «موسیقی شانس»(1990)، «کتاب توهم»‌ (2002) و «شب پیشگویی»(2003) منتشر کرد.

 آلیس مونرو

آلیس مونرو، نویسنده کانادایی برنده جایزه نوبل ادبیات و از بزرگترین نویسندگان داستان کوتاه بود که در سال 2024 در سن 92 سالگی درگذشت. او که برای بیش از 60 سال، زندگی روزمره را از دریچه داستان کوتاه بررسی می‌کرد، بیش از یک دهه از زوال عقل رنج می‌برد.

مجموعه آثار مونرو که زمانی با لقب «چخوف کانادایی» نامیده می‌شد، بر اساس فرم‌ها و موضوعاتی بود که به‌طور سنتی توسط جریان اصلی ادبی نادیده گرفته می‌شد. سال‌ها بعد که شهرت مونرو رو به افزایش رفت، داستان‌های کمتر دیده شده‌اش از افراد ظاهراً ساده در شهر کوچک کانادایی، تعداد زیادی جوایز بین‌المللی از جمله جایزه نوبل ادبیات 2013 را برای او به ارمغان آورد.

مونرو سپس در سال 1968 با اولین جلد از مجموعه داستان کوتاه «رقص لاله‌های خوشحال» موفق به کسب جایزه گاورنر جنرال کانادا شد. این روند موفقیت با انتشار کتاب «زندگی‌های دختران و زنان» در سال 1971 و کتاب «فکر می‌کنی چه کسی هستی؟» در سال 1978 ادامه یافت که این کتاب دومین جایزه گاورنر جنرال را برایش به ارمغان آورد.

بیشتر کتاب‌های وی در نشریات و روزنامه‌های معتبری چون نیویورکر، گرند استریت، آتلانتیک مانسلی و پاریس ریویو منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند. او سپس رمان «خرسی که کوه را به تسخیر درآورد» را نوشت که دست‌مایه ساخت فیلمی به کارگردانی «سارا پولی» شد که در جشنواره تورنتو 2006 مورد تمجید قرار گرفت.

پس از آن در سال 2006 کتاب «دورنمای کاسل راک» را منتشر کرد و در سال‌های بعد نیز رمان‌ «شادی فراوان» را به رشته تحریر درآورد.

آخرین داستان بلند وی در سال 2012 تحت عنوان «زندگی عزیز» منتشر شد و آخرین مجموعه داستانی وی نیز در سال 2011 انتشار یافت.

آلیس مونرو که گاه همپای آنتوان چخوف روس محسوب می‌شود، در سال 2009 جایزه بین‌المللی من بوکر را دریافت کرد.

این نویسنده کانادایی همچنین در سال 2005 مدال افتخار ادبیات را از انجمن ملی هنرهای آمریکا گرفت و در سال 2010 نشان شوالیه فرانسه را به گردن آویخت. 

 اسماعیل کاداره

اسماعیل کاداره که از او با عنوان غول ادبیات آلبانی یاد می‌شود و بیش از 60 سال در حوزه شعر و ادبیات داستانی فعالیت داشت، در سن 88 سالگی درگذشت.

کاداره در رمان‌هایی از جمله «ژنرال ارتش مرده»، «محاصره» و «قصر رویاها» به جامعه معاصر از دریچه تمثیل و اسطوره‌شناسی پرداخت. پس از فرار او به پاریس، یعنی تنها چند ماه قبل از فروپاشی دولت کمونیستی آلبانی در سال 1990، شهرت وی همچنان رو به افزایش بود چراکه در داستان‌هایش به مردم این منطقه رجوع می‌کرد.

او نخستین مجموعه شعر خود را در سن 17سالگی منتشر کرد. پس از تحصیل در دانشگاه تیرانا برنده بورسیه دولتی برای تحصیل به  موسسه گورکی در مسکو رفت. او در سال 1960 میلادی با رمانی درباره دو دانش‌آموز که یک متن گمشده را بازیابی کردند به تیرانا بازگشت. زمانی که چکیده‌ای از این رمان را در مجله‌ای منتشر کرد، بلافاصله توقیف شد. 

سه سال بعد او با «ژنرال ارتش مرده»، رمانی درباره یک ژنرال ایتالیایی که در دهه 1960 به سراسر آلبانی سفر می‌کند تا بقایای سربازان ایتالیایی را که در طول جنگ جهانی دوم جان باختند، به دست آورد، از سانسور گذر کرد.

سال گذشته، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، در جریان سفرش به پایتخت آلبانی، نشان افتخار لژیون دونور را به وی اعطا کرد. فرانسه پیش از این نیز او را به عنوان دستیار خارجی آکادمی علوم اخلاقی و سیاسی و همچنین فرمانده لژیون انتخاب کرده بود.

کاداره برای آثارش که شامل بیش از 80 رمان، نمایشنامه، فیلمنامه، شعر، مقاله و مجموعه داستان می‌شود، جوایز بین المللی متعددی از جمله جایزه بوکر بین‌الملل را دریافت کرده است. آثار او به 45 زبان ترجمه شده است.

 نیکی جیووانی

نیکی جیووانی، شاعر برجسته آمریکایی و یکی از صداهای پیشگام جنبش هنر سیاه‌پوستان دهه 1960 بود که در سن 81 سالگی درگذشت.

او در سال 1968 دو مجموعه شعر نخست خود را با نام‌های «احساس سیاه، صحبت سیاه» و «قضاوت سیاه» منتشر کرد و حرفه‌ای را آغاز کرد که شامل بیش از 30 کتاب، از جمله «کسانی که بر بادهای شب سوارند» و «دوچرخه‌ها: عاشقانه‌های نیکی جیووانی» می‌شد.

در دهه 1970، جیووانی با نوشتن اشعاری درباره آزادی سیاه‌پوستان و همچنین عشق، جنسیت و لذت‌های کوچک زندگی خانوادگی، به یک شخصیت عمومی تبدیل شد.

جیووانی در زمان مرگ در حال کار روی مجموعه شعری نهایی و همچنین خاطراتی با عنوان «خیابانی به نام مولوینی» بود.

 جان بارت

جان بارت، نویسنده مطرح و پست‌مدرنیست آمریکایی بود که در سن 93 سالگی درگذشت، نویسنده‌ای شوخ و باهوش که رمان‌های تاریک کمیک و پیچیده‌اش حول هنر ادبیات می‌چرخید و بحث‌های بی‌شماری را بر سر هنر داستان‌نویسی به راه انداخت.

بارت به همراه با ویلیام گس، استنلی الکینز و سایر همتایان، بخشی از موجی از نویسندگان در دهه 1960 بود که استانداردهای زبان و طرح داستان را به چالش کشیدند. بارت نویسنده 20 کتاب از جمله «عامل سات-وید» و «گیلز گوت بوی» و یک مربی نویسندگی کالج بود که از پست‌مدرنیسم در ادبیات دفاع می‌کرد و معتقد بود که زمان استفاده از اشکال قدیمی به سر آمده و رویکردهای جدیدی مورد نیاز است.

او در سال 1966 با رمان پرفروش «گیلز گوت بوی» را نوشت و سال بعد، او یک مانیفست پست‌مدرن به نام «ادبیات فرسودگی» نوشت که استدلال می‌کرد رمان سنتی از «استفاده از فرم‌های خاص» رنج می‌برد.

بارت 13 سال بعد در مقاله دیگری با عنوان «ادبیات پُر کردن» توضیح داد که منظورش این نبوده که رمان مرده است؛ بلکه فقط به شدت به رویکردی جدید نیاز دارد. او به طور مکرر رابطه بین داستان‌نویس و مخاطب را در هجو و طنز بررسی می‌کرد.

اولین رمان جان بارت با عنوان «اُپرای شناور» نامزد جایزه کتاب ملی آمریکا شد. او مجدداً در سال 1968 با مجموعه داستان کوتاهی به نام «گمشده در شهر بازی» نامزد این جایزه شد و نهایتا در سال 1973 برای مجموعه داستان «شیمرا» برنده جایزه کتاب ملی آمریکا شد.

بارت همچنین در سال 1979 در رمانی با عنوان «نامه‌ها» که در آن شخصیت‌های شش رمان اول او برای یکدیگر می‌نوشتند، قراردادهای ادبی را به چالش کشید. آخرین کتاب او، مجموعه‌ای از قطعات غیرداستانی با عنوان «پس‌نوشته‌ها: چند خط‌نوشت نهایی» در سال 2022 منتشر شد.

ماریز کُنده

ماریز کُنده، نویسنده اهل گوادلوپ، که درباره استعمار و برده‌داری می‌نوشت، در سن 90 سالگی در جنوب فرانسه درگذشت.  او که اغلب به عنوان یکی از شانس‌های دریافت جایزه نوبل ادبیات نام برده می‌شد، در سال 2018 موفق به کسب تنها جایزه جایگزین نوبل ادبیات شده بود.

در پی برگزار نشدن جایزه نوبل به دلیل حواشی مربوط به رسوایی اخلاقی در آکادمی سوئد (مرجع انتخاب برنده نوبل ادبیات)، جایزه نوبل ادبیات در سال 2018 برگزار نشد و عده‌ای از چهره‌های شاخص فرهنگی سوئد دست به کار شدند و جایزه‌ای را به عنوان جایگزین نوبل به راه انداختند تا جای خالی نوبل اصلی ادبیات را در آن سال پر کنند و این جایزه به این نویسنده اهل گوادلوپ، یکی از مناطق فرادریایی فرانسه اعطا شد.

این نویسنده با داستان حماسی پرفروش خود در سال 1984 با نام «سِگو» و دنباله آن «فرزندان سگو»، که زندگی یک خانواده در دربار سلطنتی مالی را در طول چندین نسل به تصویر می‌کشد، مورد تحسین بین‌المللی قرار گرفت. رمان «سگو» چندین جایزه برای او به ارمغان آورد.

ماریز کُنده پس از آن به تدریس ادبیات در دانشگاه کلمبیا در نیویورک، چندین دانشگاه دیگر ایالات متحده و دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد. او در رمان‌های بعدی خود جمله «من، تیتوبا: جادوگر سیاه سالم» و «کریول زیبا» به بررسی روابط نژادی، فمینیسم و مبارزات مهاجران سیاه‌پوست کارائیب در جهان غرب پرداخت.

این نویسنده در سال 2001 با دریافت نشان هنر و ادب فرانسه مورد تقدیر قرار گرفت.

 چیونگ یائو

چیونگ یائو، یکی از محبوب‌ترین نویسندگان رمان‌های عاشقانه به زبان چینی در جهان و تهیه کننده تایوانی تبار در سن 86 سالگی و به دلیل خودکشی درگذشت.

چیونگ یائو نویسندگی را از 18 سالگی آغاز کرد و بیش از 60 رمان منتشر کرد که بسیاری از آن‌ها به فیلم و سریال تلویزیونی تبدیل شدند و دهه‌ها محبوب ماندند. او همچنین فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده‌ای موفق بود. یکی از آثار مشهور او، سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» بود که سکوی پرتاب بسیاری از ستارگان مشهور شد.

اولین رمان چیونگ یائو به نام «بیرون از پنجره» که از داستان عاشقانه او با معلم دبیرستانش الهام گرفته شده بود، بسیار محبوب شد.

سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» که داستانی شبیه سیندرلا در دوران دودمان چینگ در قرن هجدهم را روایت می‌کند، یکی از محبوب‌ترین سریال‌های درام به زبان چینی محسوب می‌شود.

این سریال حرفه بازیگرانی چون فن بینگ‌بینگ، ستاره مشهور چینی، را آغاز کرد. فن بعدها یکی از بزرگترین ستارگان چین شد. بازیگران اصلی این سریال، روبی لین و ژائو وی، به چهره‌هایی شناخته‌شده در میان مخاطبان چینی تبدیل شدند.

بین سال‌های 1964 تا 1983، آثار چیونگ یائو در 50 فیلم اقتباس شدند و به همین دلیل اصطلاح  «فیلم چیونگ یائو» به عنوان یک ژانر مستقل شکل گرفت. رمان‌های چیونگ یائو و اقتباس‌های سینمایی آن موجی به نام  «تب چیونگ یائو» در هنگ‌کنگ و تایوان به وجود آوردند.

 الیاس خوری

الیاس خوری، رمان‌نویس لبنانی بود و به عنوان یکی از برجسته‌ترین روشنفکران لبنان شناخته می شد، هم در سال گذشته میلادی در  76 سالگی درگذشت.

خوری که 12 ژوئیه 1948 در بیروت به دنیا آمد و همواره از حامیان فلسطینیان بود. او نخستین رمان خود را در سال 1975 منتشر شد، اما دومین رمان وی که با عنوان «کوه کوچک» سال 1977 منتشر شد و درباره جنگ داخلی ویرانگر لبنان بود، موفقیت زیادی کسب کرد. «باب الشمس» یا «دروازه خورشید» که سال 2000 منتشر شد، درباره پناهندگان فلسطینی در لبنان از سال 1948 بود. فیلمی با اقتباس از این رمان در مصر ساخته شد. «سفر گاندی کوچک» 1989، «سرزمین غریبان» 1993، «یال و»2002 و «سینالکول» از دیگر رمان‌های وی هستند.

رمان‌های او به چندین زبان از جمله فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، سوئدی، نروژی، هلندی و عبری ترجمه شده است . خوری استاد دانشگاه‌های مختلف از جمله نیویورک، کلمبیا، پرینستون و هیوستون و همچنین دانشگاه لندن بود.

 ژاک روبو

ژاک روبو، شاعر مهم فرانسوی بود که در 92 سالگی درگذشت. وی برنده جایزه گنکور برای شعر در سال 2021 بود و مجموعه‌ای غنی و منحصر به فرد از خود به جای گذاشته که در سراسر جهان منتشر شده است.

این شاعر آخرین مجموعه مهم خود را در سال 2021 با عنوان «سقوط، پرش و دیگر شعرهای ساده» منتشر کرده بود.

ژاک روبو، نخستین مجموعه شعرش را در 12 سالگی منتشر کرد. او پس از آن سه گانه «هورتنس ربوده شده»، «هورتنس در تبعید» را در قالب یک پروژه رمان نویسی گسترده در قالب یک سه‌گانه، که در سال 1990 تکمیل شد، خلق کرد و در همان زمان در اقدامی بلندپروازانه‌تر با الهام از سبک زندگینامه «آتش سوزی بزرگ لندن» را در 5 جلد، جمع آوری کرد که با حدود 2000 صفحه سال 2009 منتشر شد.

 اسکات مومدی

اسکات مومدی، داستان‌نویس برنده جایزه پولیتزر که اولین رمانش «خانه ساخته‌شده از سپیده‌دم» به‌عنوان نقطه شروع ادبیات معاصر بومیان آمریکا شناخته می‌شود، در 89 سالگی درگذشت.

رمان «خانه‌ای ساخته‌شده از سپیده‌دم» که در سال 1968 منتشر شد، درباره سربازی از جنگ جهانی دوم است که به خانه بازمی‌گردد و تلاش می‌کند تا دوباره خود را با شرایط وفق دهد، داستانی به قدمت خود جنگ و در این مورد، خانه یک جامعه بومی در روستایی در نیومکزیکوست. بیشتر این کتاب برگرفته از دوران کودکی نویسنده در نیومکزیکو و درگیری‌های او بین شیوه‌های اجدادش و خطرات و احتمالات دنیای بیرون است.

اسکات مومدی نخستین بومی آمریکایی بود که برنده پولیتزر در بخش داستانی شد و رمان او به ظهور و معرفی نسلی از نویسندگان از جمله لزلی مارمون سیلکو، جیمز ولش و لوئیز اردریچ کمک کرد.

رابرت تاون

رابرت تاون، فیلمنامه نویس برنده اسکار فیلم «محله چینی‌ها» بود که به عنوان یکی از بهترین فیلمنامه‌های تمام دوران به شمار می‌رفت. او در سن 89 سالگی درگذشت. او بیشتر برای نگارش فیلمنامه درخشان «محله چینی‌ها» ساخته رومن پولانسکی شناخته می‌شود که برای آن موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اصلی شد و سه بار دیگر برای فیلم‌های «آخرین مارمویت»، «شامپو» و «گریستروک» نامزد دریافت جایزه شد. او در سال 1997 جایزه یک عمر دستاورد را از انجمن نویسندگان آمریکا دریافت کرد.

او به نگارش فیلمنامه فیلم معروف «بانی و کلاید» بدون ذکر کمک کرد و چند سال به عنوان یک سایه‌نویس محبوب در هالیوود فعالیت می‌کرد و حتی در نگارش فیلمنامه ««پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد کاپولا و «بهشت می‌تواند صبر کند» از وارن بینی نیز مشارکت داشت. اما در نهایت نام او به عنوان فیلمنامه‌نویس برای فیلم «آخرین ماموریت» ساخته هال اشبی و فیلم کمدی «شامپو » ساخته وارن بیتی شناخته شد و برای فیلم «محله چینی‌ها»، فیلم هیجان‌انگیز 1974 که در دوران رکود بزرگ اتفاق می‌افتد، به اوج شهرت رسید.

از آن زمان تا به امروز، فیلمنامه رابرت تاون برای فیلم «محله چینی‌ها» به عنوان یکی از اصلی‌ترین مدل‌ها در کلاس‌های فیلم‌نویسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاون بعدها با تام کروز در فیلم «شرکت» ساخته «سیدنی پولاک» و دو فیلم اول «ماموریت غیرممکن» همکاری کرد. آخرین فیلم او با عنوان «از غبار بپرس» در سال 2006 بود که نگارش فیلمنامه و کارگردانی آن را بر عهده داشت.