دانشگاه پیام نور - خوانسار
اسلام تنها به شبه جزیره عربستان محدود نشد بلکه ابعاد مختلف زندگی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف خارج از شبه جزیره را نیز تحت تاثیر قرار داد. ایده ئولوژی اسلامی در واقع زمینه ساز تمدنی شکوفا گردید که در شهرها و روستاها جنبه های مختلف زندگی مردمان بسیاری را دگرگون کرد. صرف نظر از تاثیرات شگرف فرهنگ اسلام بر ساختار، بافت، سیما و نقش شهرها، وجه نامگذاری شهرها و روستاها، خود شایان بحثی در خور تامل است. «چه بسیار مکانهایی که بعد از ظهور و گسترش اسلام در معرض تحول قرار گرفته و نقشی نو یافته اند. وجود القاب ویژه در فرهنگ اسلام که بر برخی از مکانها نهاده شده است همچون «زیارتگاه »، «امامزاده »، «شهید»، «پیر»، «قدمگاه » و... همه نشانگر تاثیر انکارناپذیر اسلام در نام و نشان مکانهاست.»
در مقاله ای دیگر اشاره هایی به مکانهای ملقب به مشهد در ایران کرده ایم. (1) و اینک برآنیم تا تاثیر اسلام، این آیین مقدس را در بنا، نامگذاری و القاب و عناوین آبادیها پی گیریم.
بطور کلی تاثیر اسلام بر فرهنگ آبادیها را می توان به چند دسته تقسیم کرد و آنها را بررسی نمود:
الف: شهرهای جدید اسلام در عین جهانشمولی آن، به طور عمده در شهر پدید آمد و در آن گسترش یافت. در سیر تاریخی پیشرفت اسلام، در قلمروهای اسلامی شهرهای بزرگی پدید آمدند که شهرهای کانونی اسلام را از هر حیث شت سر نهادند و شمار شهرهای کوچک و متوسط نیز افزونتر شد. (2) بطور کلی شهرهایی را که در دوران اسلامی بنا گردیدند به دو دسته تقسیم می شوند:
1 - شهرهایی که علت اساسی پیدایش آنان وجود زیارتگاهها و قبور مقدس پیشوایان بزرگ اسلامی بوده است همانند مشهد، کربلا، و نجف اشرف. در این گونه شهرها زیارتگاهها به عنوان قلب و هسته هویت شهر و گسترش آن به شمار می آید. در چنین شهرهایی زیارتگاههای گوناگون در نقشه شهر مؤثر می افتد و چشم انداز عمومی شهر را به خود اختصاص می دهد. چنین بناهایی گاه در مرکز واقعی شهر قرار می گیرد و دامنه شهر همچون حلقه ای، به فاصله هایی تقریبا یکسان از مرکز یعنی زیارتگاه قرار می گیرند. (3)
این گونه شهرها عمدتا از طرف شیعیان بنا می گردیدند و به صورت ضد قدرت عمل می کردند و خلفا و پادشاهان را با دشواریهای سیاسی روبرو می ساختند. بارزترین نمونه این گونه شهرها کربلاست. سرزمینی که تا سال 61 ه . ق بیابان بود اما در پی شهادت حسین بن علی علیه السلام بتدریج مورد توجه شیعیان قرار گرفت و پس از بنای مرقد شهدا مرکز جمعیت گردید و امروزه یکی از شهرهای مهم جهان اسلام است. در اخبارالطوال در بیان شرح واقعه کربلا آمده است که: حر و یارانش مقابل امام حسین علیه السلام ایستادند و آنان را از حرکت بازداشتند و گفتند همین جا فرود آیید که رود فرات به شما نزدیک است. امام پرسیدند نام این سرزمین چیست؟ گفتند کربلا، فرمود آری سرزمین سختی و بلاست، پدرم هنگام جنگ صفین از این منطقه گذشت و من همراهش بودم، ایستاد و از نام آن پرسید و چون نامش را گفتند فرمود این جا محل فرود آمدن ایشان است و محل ریخته شدن خونهای ایشان و چون معنی این سخن را پرسیدند فرمود گروهی از خاندان محمدصلی الله علیه وآله این جا فرود می آیند. آنگاه امام حسین علیه السلام دستور داد بارها را همان جا فرود آوردند. و آن روز چهارشنبه اول محرم سال 61 ه بود و آن حضرت روز دهم عاشورا به شهادت رسیدند. (4) توسعه و گسترش مرقد مطهر آن حضرت هسته اولیه بنیان این شهر را فراهم ساخت.
2 - شهرهای نوبنیاد که در دوره اسلامی بنا گردیدند که علت اساسی بنای آنها وجود زیارتگاه و قبور مقدس پیشوایان بزرگ اسلامی نبوده است ولی در دوره اسلامی و به دست مسلمین بنا گردیده اند. نخستین شهرهایی که پس از اسلام احداث شدند اردوگاههایی بودند که برای استقرار سپاهیان مسلمان و مهاجران تاسیس شده بود، بعضی از این قرارگاههای کوچک بعدها به شهرهای بزرگی مبدل شده و جای شهرهای بزرگ قدیمی را گرفتند. قاهره یکی از این شهرها است ابتدا شهری به نام فسطاط در کنار نیل به صورت قرارگاهی بنا شد ( Fassation در زبان یونانی و لاتین به معنی محاصره شده به وسیله خندق است) فسطاط امروزه در 5/2 کیلومتری قاهره بر ساحل راست نیل قرار گرفته یکی از محلات بزرگ قاهره است. بانی آن عمروبن عاص فاتح مصر است. (5) دوم بصره در روزگار عمر بنا شد و در سال سوم کوفه که سعدبن ابی وقاص در سال هفده یا پانزده آن را بنیاد نهاد. (7) بنیانگذاری شهر کوفه به سال 17 ه (638 م) بدون تردید نتیجه مستقیم فتح عراق به دست اعراب بوده است و این مهم در زمانی صورت گرفته که آنها کار تسلط بر عراق را به پایان برده، بازمانده نیروهای ساسانی را به فلات ایران عقب راندند، و جلولا و مداین را گرفته و موفق شده بودند سرتاسر «سواد» را متصرف شوند. در این هنگام آنها لزوم برپایی یک «دارالهجرة » را در حاشیه سرزمینهای فتح شده احساس کردند تا هم کانونی باشد برای مهاجران از راه رسیده و هم پایگاهی نظامی برای مقابله با دشمن. (8) از هفت شهر بزرگی که در دوران اسلامی پدید آمد «رمله » چهارمین آن است: شهر رام الله که در قرن دوم ه . ق در زمان خلیفه اموری سلیمان (99-97 ه . ق) بر سر راهی که از بیت المقدس به دریا منتهی می باشد بنا گردید. به رغم اهمیت دینی بیت المقدس برای مسلمانان، شهر جدید در اندک زمانی موقعیت ممتازی پیدا کرد و مقام شهر بزرگ فلسطین را به خود اختصاص داد. گویند نام قدیم (رام الله - رمله) «آریمانا» بود. (9) پنجم «واسط » عراق است که حجاج در سال هشتادوسه یا هشتادوچهار به قول احمدبن یحیی آن را بنا کرد و مسجد و قصر آن و قبه خضراء را در آن ساخت و چون قبلا نیستان بود آن را «واسط القصب » نامیدند. ششم مدینة السلام است که بنای آن به ابوجعفر منصور منسوب بود (مدینه ابی جعفر) در سال 145 در طرف غربی بغداد آغاز نمود و سپس در سال 146 بنای آن را به انجام رسانید و آن را مدینة السلام نامید. هفتم «سرمن رای » است که معتصم بنا کرد. (10) تعدادی از این شهرها در کنار شهرهای قدیم، قلاع، نقاط استراتژیک و در جهت اهداف اسلامی بنا گردیدند.
تشکیل حکومت وسیع اسلامی موجب ایجاد شهرهای جدید نیز گردید که از آن جمله می توان از بغداد مرکز روحانی و سیاسی خلفای عباسی نام برد. جیهانی در اشکال العالم گوید: بغداد شهری است نو در اسلام، در آنجا عمارت نبود منصور جعفر دوانقی آنجا را بنا نهاد و در جانب دجله به جهت حواشی و بندگان و خدم خویش، بعد از آن عمارت کرد و بناها نهادند. تا آن که مهدی لشگرگاه خویش در جانب شرق دجله آورد و دارالخلافه به این جانب نقل افتاد. (11) بنای شهرهای فاس در مغرب (مراکش) را در اواخر قرن دوم و شهر گنجه در قفقاز در قرن سوم ه . ق را نیز به مسلمانان نسبت می دهند.
ب: دسته آبادیهایی هستند که در بدو امر توسط مسلمین بنا نگردیدند لیکن در ادوار بعد چون محل و مدفن بزرگان دینی قرار گرفته مورد توجه و گسترش واقع شدند، گسترش یافتند و اغلب تغییر نام داده اند. بارزترین نمونه این شهرها در ایران شهر آستانه اشرفیه در استان مازندران و شهر آستانه در استان مرکزی می باشد. توضیح آن که آستانه اشرفیه در قدیم «کوچان » نام داشته است. این شهر اکنون مرکز شهرستان است و در تلفظ محلی به آن «پیله آسونه » گفته می شود. کاشانی در تاریخ الجایتو از «کوچیان » نام برده که احتمالا صورت دیگر همین نام است. پس از به خاک سپردن آقا سید حسن یا سید ابراهیم معروف به سلطان جلال الدین اشرف علیه السلام فرزند امام موسی کاظم علیه السلام در آنجا بتدریج نام کوچیان فراموش گردید و نام آستانه اشرفیه متداول شد. رابینو نیز از آستانه نام برده و شرحی درباره آن به دست داده است. به گفته او هر سال در فصل ابریشم از ایران به سوی این زیارتگاه سرازیر می شده اند و بازار بزرگی که در شهر ساخته شد منبع سود زیادی برای صاحبان آن بوده است. (12) نام قدیم آستانه در استان مرکزی نیز «کرج » بوده است. شاه اسماعیل صوفی در سال 908 ه . ق سلطان مراد بایندری از مدعیان حکومت در منطقه را شکست داد و در پی این پیروزی دستور داد در کرج، آستانه امامزاده سهب بن علی را بخوبی تعمیر کنند و برای آن گنبد و بارگاهی بزرگ بسازند از آن تاریخ شهر کرج را آستانه نامیده اند. نام اولیه آستانه «بویین کرج » بوده که به آن بویین کره نیز می گفتند این شهر در دوران ستیز مامون و امین عباسی اعلام بی طرفی کرد و همین امر باعث ویرانی آن گردید و بقایای آن در زمان حمله مغول ویران شد. پس از پاشیده شدن بویین کره عده ای از اهالی آن کرج نزدیک تهران را به وجود آوردند و عده ای دیگر بویین زهرا را ساختند و گروهی در ادریس آباد (شاه زند کنونی) ساکن شدند. (13)
ج - گروه دیگر از آبادیها به سبب توجه و اعتقادات مذهبی مردم بر اثر حادثه ای مهم مورد عنایت و توجه مسلمین قرار گرفته اند. بارزترین نمونه این گونه آبادیها در دهه های اخیر شهرک ابوالفضل واقع در استان یزد می باشد. هسته اولیه شهرک ابوالفضل در سال 1353 با شروع بنای مسجدی به نام مبارک حضرت ابوالفضل نهاده شده است. گرچه از نظر جغرافیایی مجاورت با راه استراتژیک مهم یزد - بندرعباس و یزد - کرمان از امتیازهای مهم نهادی شهرک به شمار می آید ولی بواقع هسته پرتوان اولیه آبادی، یعنی مسجد، آن هم منتسب به حضرت ابوالفضل که در میان جماعت رانندگان وسایط نقلیه و بویژه رانندگان خودروهای سنگین شیفتگان زیادی دارد مهمترین عامل ایجاد این شهرک می باشد، چرا که بررسیها نشان می دهد که در این محل قبل از مسجد هیچ گونه اثری از مظاهر جغرافیایی انسانی وجود نداشته است. چنین شهرت دارد که راننده معتقدی که از گزند حادثه هولناکی جان سالم به در برده به فکر بنای مسجدی به نام حضرت ابوالفضل می افتد. جمعی از نیکوکاران متدین این فکر را دنبال می کنند و نهایتا در دل کویر ایران جایی که به ظاهر از زیرساخت جغرافیایی مناسبی برخوردار نیست حول مسجد، فضای جغرافیایی خاصی شکفته می شود و در کوتاه مدت بسرعت رشد می کند و به صورت شهرکی پر جنب وجوش انظار را به خود جلب می کند. (14) از نمونه های دیگر آبادیهایی که هسته های اولیه و اصلی آنها را بنیان مساجد تشکیل داده اند مسجد حضرت ولی عصر(عج) واقع در جمکران قم را می توان نام برد که موجبات توسعه این ناحیه را فراهم نموده است.
از جمله آبادیهای دیگری که بر اثر توجه و اعتقادات مذهبی مردم بنیاد نهاده شده و گسترش یافته اند شهر نجف آباد واقع در استان اصفهان است. در حدود سال 1022 ه . ق شاه عباس مقداری پول و جواهرات جهت بارگاه حضرت علی علیه السلام اختصاص می دهد و تصمیم می گیرد آنها را به نجف اشرف ارسال دارد. شیخ بهایی از قضیه مطلع می شود، او که معتقد است خروج این ذخایر برخلاف مصالح مملکتی است، به منظور جلوگیری از این امر تدبیری می اندیشد لذا به شاه اظهار می نماید که حضرت علی علیه السلام را در خواب زیارت نموده و آن حضرت به او فرموده اند که نجف را به جواهرات شما احتیاجی نیست، جواهرات ارسالی را صرف ساختمان شهری به نام نجف آباد بنمایید. شاه عباس می پذیرد و امر به ساختمان این شهر می نماید که نجف آباد نام می گیرد. (15) نمونه دیگر آبادیهایی که بر اثر توجه و اعتقادات مذهبی مورد توجه قرار گرفته است روستای امامزاده قاسم (جاپلق لرستان) است. امامزاده قاسم بقعه ای است متبرک و مدفن دو بزرگوار به نام قاسم و زید که در قریه ای به همین نام در سی کیلومتری شمال شهر «ازنا» برپا شده است. این روستا پیش از آن «کنده سفید» نامیده می شده در دشتی حاصلخیز واقع و در مسیر ازنا به شاه زند قرار داشته و یکی از روستاهای شهرستان الیگودرز است. بنا به روایتی از قول اهالی، سید احمد المدنی ملقب به میرنظام الدین به همراه همسر و فرزندانش به قصد زیارت حضرت علی بن موسی الرضاعلیه السلام به ایران می آیند. هنگام اتراق کاروان در محل کنده سفید شخصی در خواب بر وی ظاهر می شود و خود را زید فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام معرفی می کند و می گوید من در این جا مدفون هستم و یکی از فرزندان امام به نام قاسم بن زید نیز جنب قبر من مدفون است. او پس از نشان دادن قبور از او می خواهد که قبر جد خود را احیا کند. سید بزرگوار فردای همان شب ماجرای خواب را با کسان خود باز می گوید و با توجه به موقعیت زیستی مساعد مکان، همگان تصمیم به سکونت در محل می گیرند. میر نظام الدین متعاقب این تصمیم قریه را می خرد و محل دفن اجساد را می شکافد و اجساد را که به نقل از اهالی سالم بوده اند در مکان مناسبی دفن می کند (محل فعلی بقعه متبرکه) و ... امروزه این مکان جغرافیایی به نام روستای امامزاده قاسم شهرت دارد. (16)
د - گروه دیگر از آبادیها، شهرها و یا روستاهایی هستند که صرف نظر از زمان پیدایش و علل وجودی آنها، در دوران اسلامی تغییر نام داده و یا القابی ویژه یافته اند همانند شهر «یثرب » که به مدینه تغییر نام داد. در سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله آمده است که حضرتش نامهای زشت شهرها را برنمی تافت و آن را تغییر می داد (ان رسول الله صلی الله علیه وآله کان یغیر الاسماء القبیحة فی... البلدان) مثلا آن حضرت پس از هجرت به یثرب نام شهر مزبور را به مدینه تغییر داد. (17) نام اولیه شهر یثرب نیز «طیبه » بود. ریزش بارانهای متوالی آب و هوای این شهر را گوارا ساخته بود و مردم بومی نیز بدین سبب نام طیبه (پاکیزه) را برای این سرزمین انتخاب کرده بودند اما اعراب غیربومی که به آب و هوای خشک و بیابانی عادت داشتند و از بارانهای متوالی این سرزمین آزرده می شدند نام «یثرب » (آزاردهنده) را بر آن نهادند. گویا پیامبرصلی الله علیه وآله پس از هجرت به این سرزمین به سبب هوای نسبتا مرطوب آن بیمار شدند و آزار دیدند و [اما] نام یثرب را برای این شهر زیبنده ندیدند پس نام مزبور را به مدینه (شهر) تغییر دادند. (18) از عثمان بن عبدالرحمن روایت شده است که گفت خداوند مدینه را «الدار و الایمان » نامیده است. (19) و از ابراهیم بن ابی یحیی نیز روایت شده که برای مدینه در تورات یازده اسم آمده به نامهای: المدینه، طیبه، طابة، المسکینه، جابرة، المجبورة، المرحومة، العذرا، المحبة، المحبوبة و العاصمة. و از زیدبن اسلم روایت است که گفت رسول خداصلی الله علیه وآله فرمودند برای مدینه ده نام می باشد. (20) در قرآن کریم بر شهر مکه مکرمه القابی همچون «ام القری » و «البلد امنا» داده شده است. در سوره مبارکه شوری آیه ششم عنوان ام القراء به شهر مکه داده شده «و کذلک اوحینا الیک قرءانا عربیا لتنذر ام القری و...» (و بدین سان وحی فرستادیم بسوی تو قرآنی عربی را تا بترسانی مادر شهرها را و...) و در سوره مبارکه ابراهیم آیه 34 می فرماید: «و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا البلد امنا و...».
لازم به ذکر است که دادن القاب و عناوین در ایران نیز معمول بوده است. در دهه های گذشته دست کم نام 66 شهر در ایران تغییر یافته و برخی القابی نو یافته اند. شورای عالی انقلاب فرهنگی طرحی به تصویب رسانده که شهرهای جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ظاهری و باطنی باید هر یک نمایانگر تاریخ و جغرافیای تمدن اسلامی باشند و در اجرای این طرح از کلیه مسؤولان نامگذاری خواسته شده که حتی المقدور از نام شخصیتهای بزرگ فرهنگی در تاریخ تمدن اسلامی در ایران و دیگر کشورها استفاده کنند. تغییر نام برخی از شهرها بعد از انقلاب نیز بر همین اساس صورت گرفته است از جمله تغییر اسامی شهرهای رضاییه به ارومیه، شاه آباد غرب به اسلام آباد غرب، شاهرود به امام شهر، شاهی به قائم شهر، همایونشهر به خمینی شهر، شهسوار به تنکابن، بندرشاه به بندر ترکمن، آریاشهر (یزد) به آزادشهر و... (21) وجود برخی القاب و عناوین که بر برخی شهرها نهاده شده نیز حکایت از تاثیر فرهنگ اسلامی بر فرهنگ آبادیهای کشورمان دارد عناوینی همچون دارالعباده (یزد)، دارالایمان و دارالمؤمنین (قم)، دارالعرفان (اردستان) و یا القاب بعد از پیروزی انقلاب همچون شهر خون و قیام و یا شهر علم و اجتهاد (قم)، و یا خونین شهر (خرمشهر) و یا شهر حماسه و ایثار (دزفول) و...
خارج از این چند گروه آبادیها که ذکر آنان گذشت در دوران اسلامی شهرهای زیادی تحول و توسعه یافته اند، شهرهای نیشابور، غزنین، شیراز، اصفهان، بلخ، ری، همدان، بخارا و یزد از جمله شهرهای آباد و پررونق دوران بعد از اسلام بوده اند.
پی نوشتها و مآخذ
1- میرمحمدی، حمیدرضا. «پژوهشی بر مکانهای ملقب به مشهد در ایران ». فصلنامه مشکوة، شماره 48، پاییز 1374، ص 64.
2- مؤمنی، مصطفی، «سرچشمه های جهان بینی و آیین شهرسازی ایرانی - اسلامی »، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 33، تابستان 1373، ص 28.
3- سعیدی رضوانی، عباس، بینش اسلامی و پدیده های جغرافیایی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1368، ص 122.
4- دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، نشر نی، 1371، ص 299 و نیز جهت وجه تسمیه کربلا رجوع شود به معجم البلدان یاقوت حموی، ج 4، ص 445.
5- قاموس، ج 5.
6- جیهانی، ابوالقاسم، اشکال العالم ترجمه علی بن عبدالسلام کاتب، شرکت بهنشر (آستان قدس رضوی)، 1368، ص 96.
7- حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج 4، داربیروت، 1408 ه - 1988 م، ص 491. یاقوت گوید: گروهی گویند کوفه بعد از بصره شهرسازی شده یعنی دو سال بعد از سال 19 و گروهی گفته اند در سال 18 بوده است.
8- هشام، جعیط، کوفه; پیدایش شهر اسلامی، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1372، ص 9.
9- و. بارتولد، فرهنگ و تمدن مسلمانان، ترجمه علی اکبر دیانت، تبریز، ابن سینا،1337، ص 40.
10- رک: پاورقی صص 28-27 محمد ابراهیم آیتی به نقل از التنبیه و الاشراف مسعودی، ص 312 و 311 در ابی یعقوب، احمد، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب،1347.
11- اشکال العالم، ص 98.
12- موسوی بجنوردی، کاظم (زیر نظر) دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 1، 1368، ص 351.
13- محتاط، محمدرضا، سیمای شهر اراک، ج 1، تهران، آگاه 1368، ص 26، به نقل از تاریخ اراک از مرحوم استاد ابراهیم دهگان.
14- «پدیده های جغرافیایی و بینش اسلامی »، نمونه شهرک ابوالفضل، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی شماره مسلسل 20، بهار 1370، ص 11، و نیز گزیده مقالات جغرافیایی، تالیف شادروان سعیدی، ص 175.
15- نوبان، مهرالزمان، «وجه تسمیه شهرها و روستاهای ایران »، 1365، ص 129، به نقل از راهنمای شهرستانهای ایران، ص 435.
16- غضنفری، حسین، «امامزاده قاسم چاپلق لرستان »، میراث فرهنگی، شماره 869، بهار و تابستان 1372، ص 38 «مجموعا56 آبادی به نام امامزاده در ایران وجود دارد». همچنین است نامگذاری شهرهای تربت جام مدفن احمد جام عارف ملقب به زنده پیل و نیز تربت حیدریه مدفن پیر روشندل قطب الدین حیدر در استان خراسان.
17- مؤلف آرامگاههای خاندان پاک پیامبرصلی الله علیه وآله به نقل از معجم البلدان یاقوت حموی ج 8، ص 498 گوید: مدینه، یثرب نامیده شد چون نخستین کسی که در آن سکونت کرد «یثرب بن قانیة بن مهلائیل بن آدم بن عبیل بن عوض بن آدم بن سام بن نوح » بوده است. هنگامی که پیامبر خداصلی الله علیه وآله وارد مدینه شد آن را طیبه نامید و به سبب ورود پیامبرصلی الله علیه وآله در آن مدینة الرسول نامیده شد. رک: آرامگاههای خاندان پاک پیامبرصلی الله علیه وآله اصحابه و تابعین، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص 263.
18- اسفندیاری، محمد، «عنوان کتاب و آیین انتخاب آن »، آینه پژوهش، سال اول، شماره 4، آذر و دی 1369، ص 11.
19- اشاره به سوره مبارکه حشر، آیه 9.
20- ابن رسته، اعلاق النفیسه، ترجمه حسین قره چانلو، تهران، امیرکبیر، 1365، ص 88.
21- سایر شهرهایی که تغییر نام یافته اند عبارتند از: آریاشهر (پولادشهر)، شاهپور (سلماس)، بندر شاهپور (بندر امام خمینی)، شاهین دژ (صایین دژ)، بندر پهلوی (بندر انزلی)، دشت میشان (دشت آزادگان)، کهک قم (نوفل لوشاتو)، شاه پسند (آزادشهر)، خسروشاه (خسروشهر)، بندر فرحناز (کیاشهر)، سعادت آباد (سعادت شهر)، پهلوی دژ (ننور کردستان)، پهلوی دژ (آق قلعه - مازندران) و...
