شهر مقدس قم، به عنوان یکی از قطب های اصلی جهان اسلام، در بردارنده مؤسسات پژوهشی و مراکز اطلاع رسانی متعددی می باشد . از این رو از شماره پیشین، اقدام به معرفی این مراکز نموده ایم .
امید است شما دانش پژوهان گرامی، با مطالعه این بخش، علاوه بر آشنایی بیشتر با مراکز، بتوانید در تنظیم پایان نامه ها، تحقیق ها و پژوهش هایتان از دستاوردهای آنها بهره مند شوید .
این بار با یکی از مراکز قرآنی آشنا خواهیم شد که در این زمینه فعالیت های چشم گیری داشته است .
×××
مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم، وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد که در مسیر بهره گیری هر چه بیشتر از امکانات پیشرفته و فن آوری نوین، می کوشد تا پژوهش ها و تحقیقات نو و غنی تری را برای قرآن پژوهان و علاقه مندان معارف قرآنی فراهم آورد .
زمینه تشکیل مرکز
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و گرایش وسیع به مسائل اسلامی، نیاز به پژوهش های جدی و گسترده در همه زمینه ها به وجود آمد . در بخش قرآن نیز به سبب کاستی هایی که در تحقیقات قرآنی در حوزه های علمیه احساس می شد، ضرورت های جدیدی رخ نمود و تلاش های گسترده ای صورت گرفت . از جمله تحقیقات در این زمینه، آثار اندیشمند فرزانه، آیت الله هاشمی رفسنجانی تحت عنوان «کلید قرآن » بود، که این پژوهش انگیزه بسیار نیرومندی را فراهم نمود تا گروهی گردهم آیند و دست نوشته های دوران زندان ستم شاهی ایشان را تکمیل و ارائه نمایند . این امر در نهایت، موجب تشکیل مرکز فرهنگ و معارف قرآن، در سال 1366 هجری شمسی گردید .
این مرکز، شامل واحدها و بخش های متعددی است که در ادامه، به طور مختصر، به تبیین فعالیت های انجام شده و در دست اقدام این مرکز می پردازیم .
ستاد نشر رسانه ای
این ستاد با کمک گروه های کارشناسی خود، یکی از مطمئن ترین راه ها برای انتقال دست آوردها و برون داده های مؤسسات و مراکز علمی به رسانه های همگانی است .
فعالیت های این ستاد نتایجی از قبیل افزایش سرعت اطلاع رسانی پژوهش های قرآنی، ایجاد بسترهای مناسب جهت نقد تولیدات فکری مراکز قرآنی از طریق رسانه ها و افزایش تیراژ انتشار مطالب قرآنی را به دنبال خواهد داشت .
از جمله اقدامات و فعالیت های ستاد نشر رسانه ای موارد ذیل می باشد:
1 . راه اندازی صفحه قرآنی در روزنامه صدای عدالت;
2 . ارائه مقالات قرآنی به صفحه مقالات کیهان;
3 . راه اندازی ستون «پاسخ به سؤالات قرآنی » در نشریه پاسدار اسلام;
4 . انعقاد قرارداد همکاری با روزنامه ایران و مجلات یاس، گلستان قرآن و بینات;
معاونت پژوهش
تلاش ها و دستاوردها
کتابخانه تخصصی علوم و معارف قرآن
این کتابخانه عظیم قرآنی، با بیش از 000،30 جلد کتاب، در 000،23 عنوان، در خدمت دانش پژوهان قرآنی می باشد . بانک اطلاعات قرآنی (بانک نرم افزارهای قرآنی و حدیثی) نیز در خدمت سرویس دهی به محققین می باشد .
تولید نرم افزارهای قرآنی
1 . نرم افزار تبیان
زیر ساخت اطلاعات این نرم افزار را دست نوشته ها و یادداشت های تفسیری آیت الله هاشمی رفسنجانی تشکیل می دهد که در زندان تهیه کرده اند .
این نرم افزار به صورت رایگان در سایت های زیر با نام Tebyan عرضه می شود:
WWW.BALAGH.NET
WWW.BALAGH.ORG
2 . نرم افزار صراط
این نرم افزار با کنار هم قرار دادن مواضع فرقه های مختلف اسلامی در تفسیر قرآن، به پژوهشگر کمک می کند تا به تبیین ژرف تری از دیدگاه های مفسران برسند .
3 . نرم افزار مفردات
این برنامه، براساس کتاب ارزشمند مفردات راغب اصفهانی تهیه شده و از آن جهت که دربردارنده شرح کامل ریشه لغات و مشتقات آن بوده، حائز اهمیت است .
4 . نرم افزار بیان
دستیابی به قرآن، همراه با ترجمه فارسی، آشنایی با اعلام قرآنی و اعلام در تفاسیر، به همراه شرح کوتاهی از زندگی آنان، آشنایی با سوره های قرآن کریم، استخاره با قرآن، جنبه در قرآن، شان نزول آیات و . . . از امکانات این نرم افزار می باشد .
گروه دائرة المعارف ها
تلاش ها و دستاوردها
دائرة المعارف قرآن کریم
نخستین جلد «دائرة المعارف قرآن کریم » با بیش از 70 مقاله و موضوعاتی مانند: آب، آبرو، آتش، آثار باستانی، آخرالزمان، آخرت، آدم، آزادی، آسانی، آسمان، آشتی، آمنه، آل فرعون، آیات خدا، ابرار و ابراهیم به علاقه مندان قرآن کریم عرضه می شود . جلد دوم و سوم این پروژه نیز به زودی به چاپ سپرده می شود .
دائرة المعارف قرآن کریم، ویژه کودکان و نوجوانان
شیوه نگارش مقالات این دائرة المعارف، متناسب با گروه سنی کودکان و نوجوانان بوده و در مقایسه با دائرة المعارف بزرگسالان کوتاه است .
همچنین مدخل های این دائرة المعارف، از میان مدخل های دائرة المعارف بزرگسالان انتخاب می شود و علاوه بر این، به منظور ایجاد تنوع در این مجموعه، از تصاویر و نقشه های فراوانی استفاده شده است .
فرهنگ موضوعی تفاسیر قرآن
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، به منظور پاسداشت تلاش های علمی بزرگان و اندیشمندان علوم قرآنی و دسترسی آسان و سریع به اطلاعات موجود در تفاسیر، اقدام به تهیه فرهنگ موضوعی تفاسیر قرآن نموده است .
فرهنگ قرآن (کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم)
موضوعی بودن عناوین اصلی و فرعی، برخورداری از سیستم ارجاعات در عناوین مترادف و مرتبط، جامعیت نسبت به فرهنگ های قرآنی که تاکنون نگاشته شده است، در برداشتن اعلام قرآن (اعم از اعلام صریح و اشاره ای) و فراهم آوردن زمینه تفسیر موضوعی قرآن از ویژگی های این طرح می باشد .
فرهنگ قرآن و علوم
مساله واگذار شدن مدخل های تخصصی «فرهنگ قرآن » به محققینی که در دو زمینه: 1 . تفسیر قرآن و 2 . در یکی از علوم روز متخصص باشند، در سال 1377، در شورای سیاست گذاری فرهنگ قرآن و دائرة المعارف مطرح و به تصویب رسیده و با تایید مسؤول طرح مرکز، جهت اجرا به مدیر محترم فرهنگ قرآن و علوم ابلاغ شده است .
تک نگارهای قرآنی
طرح نگارش تک نگاشت های قرآن، در مقایسه با دائرة المعارف، دارای ویژگی هایی می باشد، که سلامت و روانی قلم، علمیت و اتقان مطالب، استناد به منابع دست اول و تفصیل مباحث نسبت به مقالات دائرة المعارف، از ویژگی های این طرح می باشند .
در حال حاضر، تک نگاشته های آخرت، آیات نام دار، ابرار، ابراهیم (علیه السلام)، ابلیس، ارتداد، ازدواج، استدراج و امدادهای غیبی، در حال آماده سازی نهایی است و به زودی به چاپ سپرده می شود .
اصطلاح نامه معارف قرآن
مرکز فرهنگ و معارف قرآن در راستای رسالت اطلاع رسانی خود، در حوزه معرفت قرآنی و برای ساماندهی و طبقه بندی بانک اطلاعات خود، اقدام به تهیه اصطلاح نامه ای در زمینه معارف و علوم قرآنی نموده است .
از آنجایی که این اصطلاح نامه درصدد نظام دهی معارف قرآنی است، فقط اصطلاحاتی که مستند قرآنی دارند و مفسران و محققان برای اثبات یا نفی آن به قرآن تمسک جسته اند، در آن آورده شده است .
گروه تفاسیر
تلاش ها و دستاوردها
تفسیر راهنما
در این تفسیر، سعی بر آن بوده است که موضوع و مفهومی که از آیات شریف قرآن استفاده می شود، به صورت مستقل ذکر گردد . از این رو، به تناسب هر آیه، چندین برداشت در ذیل آن قرار گرفته و در مواردی نیز توضیحاتی در تبیین نحوه استفاده و برداشت از آیه آورده شده است . در پایان هر آیه، فهرستی از عنوان های موجود در آیه و برداشت ها به صورت عنوان های اصلی و فرعی طبقه بندی شده و در پایان هر جلد نیز مجموعه نمایه های آن به شکل الفبایی موضوعی رده بندی شده است، تا مراجعه کننده بتواند به راحتی موضوعات اصلی و فرعی مورد نیاز خود را بیابد .
ترجمه و تفسیر قرآن براساس المیزان
مرکز فرهنگ و معارف قرآنی، به منظور تنظیم تفسیری مختصر از قرآن و ارائه معارف الهی به زبان فارسی که همه اقشار جامعه را توان و فرصت بهره مندی از آن باشد و از سویی با توجه به جایگاه بلند و رفیع تفسیر شریف المیزان نزد همگان، به ویژه قرآن پژوهان و اهمیت و اعتبار خاص آن، طرح «ترجمه و تفسیر قرآن » را براساس مبانی مرحوم علامه طباطبایی (ره) در المیزان، پی ریزی نموده است .
گروه پژوهش های نوآمد
تلاش ها و دستاوردها
ساماندهی پژوهش های نوین قرآنی
واحد پژوهش های نو و موردی، یکی از واحدهای گروه پژوهش های نوآمد قرآنی از مرکز فرهنگ و معارف قرآن است . این واحد، مسؤولیت پی گیری و بسامان رساندن موضوعات، طرح ها و پروژه های نو را در زمینه قرآن کریم بر عهده دارد .
طرح ها و پروژه های این واحد در 4 محور معرفی می شود:
الف . پژوهش های سامان یافته یا در آستانه نشر: تفسیر بیان، جرعه ای از زلال قرآن، نقش دانش رجال در تفسیر علوم قرآن، مستندات قرآنی سیره سیاسی امام خمینی، مجموعه پرسش ها و پاسخ ها (امام علی (علیه السلام) در قرآن، علوم قرآن، قرائت قرآن و معاد در قرآن)
ب . پروژه های در دست اجرا: دانش نامه قرآن پژوهان ایران، گفت گوی علمی با قرآن پژوهان، مبانی راه یابی به اهداف و مقاصد سوره های قرآن، مستندات قرآنی اندیشه و آرای سیاسی امام خمینی (ره)، مبانی قرآنی فلسفه سیاسی امام خمینی (ره)، کوثرگرایی و تکاثرطلبی در قرآن و نبوت در قرآن .
ج . عناوین و طرح های در دست بررسی: نقد نظریه وحدت موضوعی سوره های قرآن، طرح تهیه و انتشار مجله قرآنی، مجموعه پرسش ها و پاسخ ها (امام زمان در قرآن، خداشناسی در قرآن، نماز در قرآن و پرسش ها و پاسخ های مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان)
د . پروژه های سال عزت و افتخار حسینی: امام حسین (علیه السلام) مظهر قرآن، ایام الله بستر احیای عزت و افتخار حسینی، مبانی قرآنی نهضت امام حسین (علیه السلام)، مبانی قرآنی زیارت عاشورا و وارث و مجموعه پرسش ها و پاسخ های مربوط به امام حسین (علیه السلام).
پاسخ به پرسش های قرآنی
پاسخ دهی کتبی و تلفنی و آماده سازی پاسخ ها برای چاپ، تهیه طرح آموزش مکاتبه ای مفاهیم قرآن و طرح خادمان قرآن، حضور کارشناسان واحد در آموزشگاه های قم جهت پاسخ دهی به سؤالات قرآنی دانش آموزان، اجرای برنامه پاسخ به سؤالات در صدای مرکز قم و رادیو معارف، همکاری با مراکز تحقیقاتی و همکاری با برخی از نشریات و روزنامه ها جهت چاپ پرسش ها و پاسخ ها، از اقدامات و فعالیت های این واحد می باشد .
پاسخ گویی به شبهات قرآنی
طرح نقد و بررسی وجوه تعارض مستشرقین با قرآن، طرح قرآن کریم و رهیافت های پلورالیزم، طرح پرسمان عصمت، طرح نقد و بررسی هماوردی با قرآن، طرح تفکیک شبهات از سؤالات و التکرار فی القرآن، از طرح های در دست اقدام این واحد می باشند .
از میان مقالات در دست اقدام این واحد، می توان به مقاله های «عزت و افتخار حسینی و گریه و عزاداری » ، «آیه تطهیر یا عصمت اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن » و «مودت یا عشق به اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن » اشاره نمود .
دانش نامه قرآن پژوهان ایران
طرح فوق به منظور شناسایی و معرفی قرآن پژوهان ایران که در قید حیات هستند، به مورد اجرا در آمده است . گروه پژوهش های نوآمد با تهیه مجموعه ای به نام «دانش نامه قرآن پژوهان ایران » ، به عنوان یک اثر تاریخی و رجالی، پس از شناسایی بیش از 300 نفر از قرآن پژوهان قم و استان های دیگر ارتباط برقرار نموده و در حال گردآوری اطلاعات لازم از آنان می باشد .
ارتباط با واحد پاسخ به پرسش های قرآنی
برای ارتباط با این واحد، افراد می توانند از طریق پست عادی با صندوق پستی شماره 3775 قم مکاتبه کنند و یا سؤالات خود را نوشته و به بخش پاسخ به پرسش های قرآنی ارسال نمایند و در اسرع وقت، پاسخ های خود را دریافت کنند . همچنین تلفن 7740804- 0251 به طور شبانه روزی آماده دریافت پرسش های تلفنی هموطنان عزیز می باشد .
خوانندگان محترم جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند با شماره تلفن 7742160- 0251 و یا پست الکترونیکیزحژذحح ذچزس ثBalaqh.orq تماس حاصل فرمایند .
