متنی را که پیش رو دارید یکی از کهن ترین متون فقهی شیعی به زبان فارسی است که دربردارنده ء چند پرسش فقهی از قطب راوندی (م 573ق.) می باشد و او نیز به آنها پاسخ گفته است.
خواننده با مطالعه این متن، گذشته از این که با پاره ای از دیدگاه های فقهی قطب راوندی آگاه می شود، با نثر فارسی فقهی،در قرن ششم نیز آشنا می گردد.
این متن در پایان نسخه خط ی النهایه، تالیف شیخ طوسی آمده است و به کتابخانه شخصی آقای محمد امین خنجی اختصاص دارد. نسخه، توسط وی تصحیح و در سال 1334ش.
در فرهنگ ایران زمین، جلد سوم، صفحه 263 به بعد، چاپ شده است و مصحح،افتادگی ها و آنچه خواندنی نبوده، به صورت احتمال، در پاورقی آورده است.
کتابت نسخه به سال 579 باز می گردد. جهت آشنایی خواننده با رسم الخط آن دوران،ازاین جهت، در رساله دست نبردیم.
بسم اللّه الرحمن الرحیم
مسائلی جند(چند) برا کنده از شیخ امام سعید قطب الدین کافی الاسلام ابوالحسین سعید بن هبه اللّه الراوندی برسیذند (پرسیدند) و او جوابش کرده است:
مسئله:
شخصی کی(که) یک نماز() فایت شوذ از بنج (پنج) نماز و نذانذ (نداند)کی کذام است بعینه شریعت جنان(چنان) فرموذه است کی سه نماز بکنذ ثلاثی و رباعی وثنای اکنون در رباعی نیت جه کنذ بفضل بیان کند.
الجواب:
قضا جهار (چهار)رکعت نماز فرض می کنم کی در ذمه منست تقربا الی اللّه تعالی وجایز باشذ کی از بس این() ظهرا او عصرا او عشا الاخره.
مسئله:
نوافل روز اذینه(آدینه) شازده شانزدهرکعت کی از نوافل روز است بیفتد ازمکلف وبسنت اذینه خوذ دکر(دگر) عباداتی بود با جهار دکر درآن مضاعف شوذ در روز اذینه و دردکر روزها شازده رکعت زانجه نیت کنذ نیت نوافل ظهر و عصر یانیت ظهر مطلق.
الجواب:
این بیست رکعت نوافل اذنیه است و روایتی کی آمذه است کی شانزده رکعت بجهار رکعت نوافل جمع شذند مناقض آن نیست اما شانزده رکعت در دکر روزهانوافل ظهر است و هشت() نوافل عصر.
مسئله:
آن کس را کی قضا برکردن (گردن) بوذ، نماز اداش برطریقی کی اولی تر بوذ وبراه ذمه حاصل شوذ کی توانذ کرد بفضل بکوید.
الجواب:
() آخروقت.
مسئله:
نیه روزه تعیین کذام بوذ و قربه کذام و اکر (اگر) از شب اول ماه.() و نیه قربه نکرده باشذ در دیکر شبها نیه قربه تواند کردن بفضل بیان کند.
الجواب:
جون گویذ اصوم هذا الشهر قربه الی اللّه درماه رمضان نیه قربه کرده باشذ و اکرکویذ اصوم شهر رمضان الحاضر لوجوبه تقربا الی اللّه نیه تعیین باشذ و جون اول شب ماه رمضان نیه جمله بکرده باشذ و شب دوم یا سوم یا آخر نیه انج(آنچه) مانده بوذ توان کردن مثل مسافر کی مقیم شوذ درمیانه ماه رمضان و حایض که پاک کردذ و مانند این.
مسئله:
اگر کسی غسل جنابت کنذ اولی تر آن بوذ کی وضو باز کند تا بمجرد غسل نماز کنذو اگر حدثی بکنذ بقصد کویذ تا وضو نیت کرده باشم شایذ یانه.
الجواب:
غسل جنابت را بوضو حاجت نباشذ بمجرد آن نماز بکنذ اگر کسی کویذ بی وضونماز شایذ کردن بعد غسل جنابت متدع بوذ اما اگر از بعد غسل جنابت عمدا اوخطا حدثی بکنذ لابد وضو باز کنذ تا نماز توان کردن و اکر درمیانه غسل حدث کنذ همجنین بنزدیک غسل با سرکیرد و بنزدیک بوجعفر طوسی رضی اللّه عنه حاجت بوضو نباشد.
مسئله:
اگر کسی در آب روان بوذ و غسل کنذ در میان آب بترتیب آن که اعضا کی بربیرون بود باحتیاط بشویذ و آن قدر کی درمیان آب بود خوذ بذان آب تر شود غسل مجزی باشذ یانه یا بایذکی آب کی بردوش نهذ تا بقدم برسد بفضل بیان کنذ.
الجواب:
غسل مجزی باشذ اکر جه بعضی() بدان آب کی بر کرفت تر شذ و بعضی بذان آب کی درش نشسته بوذ.
مسئله:
امام صلوات اللّه علیه جون بیرون ایذ توبه از منکران وی کی از جمله اهل اسلام اند،قبول کند.()و شیعت را در غیب وی نام وی بمحمد یا مهدی شایذکی برندامروزبفضل بیان کنذ.
الجواب:
قل یوم الفتح لاینفع الذی کفرو() معذرتهم حق تعالی اکر او ازسرحقیقت ایمان آورذ و حال وی حال تکلیف باشذ قبول کند و اکر امام حد قتل بروی برانذ و سمی رسول اللّه صلی علیه و اله()و مهدی شایذ کی کویذ اما تصریح بمحمدنام بردن منهی عنه است.
مسئله:
زکوه() جند قدر بایذ کی حاصل ایذ تا واجب شوذ و کدام اخراجات است کی بیرون بایذ کردن بس زکوه بداذن.
الجواب:
()جنانک درهمه کتاب مذکور است نصاب غلات است اما آنج وضع بایذکردن بیش از اخراج زکاه حق سلطان کی مقرر و معین باشذ و موونه و عمارت زمین و جوی آب و بذرحق برزیکر.