ماهان شبکه ایرانیان

باقلا ، مواظب باش

شناسنامه بقولاتLeguminosa :تیره Vicia faba L

باقلا ، مواظب باش

شناسنامه

بقولاتLeguminosa

:تیره

Vicia faba L. – Faba vulgaris moench

:نام لاتین

Broad bean – Common bean

:نام انگلیسی

باقلا

:نام فارسی

باقلی - فول

:نام عربی

باقلا با نام علمی Vicia faba گیاهی از خانواده بقولات می‌باشد. گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع آن تا 80 سانتیمتر می‌رسد. برگهای آن متناوب و مرکب است که دارای برگچه‌هایی به شکل تخم مرغ می‌باشد. گلهای باقلا درشت و سفید که دارای لکه‌های سیاه و یا بنفش است. میوه آن که همان باقلا است دارای غلافی پوشیده از کرک به طول تقریبا 12 سانتیمتر است. در هر غلاف تعدادی دانه قرار دارد. گل و شاخه گلدار ، میوه و تخم باقلا مصارف طبی دارند. باقلا دارای ماده‌ای به نام فیتین Phytine می‌باشد که بسیار مغذی است و تقویت کننده بدن است. این ماده کلسیم بدن را تامین می‌کند. باقلا غذای خوبی است برای دوران نقاهت.
باقلای تازه و لطیف اگر پوست کنده شود و با نمک خورده شود و خوب جویده شود پیش غذای مطبوعی است. باقلای خشک خیلی مقوی است و سرشار از آهن و آهک می باشد، گرچه ویتامین ث آن کم شده است ولی اگر چند برگ آویشن در آن بیندازند طعم مطبوعی پیدا خواهد کرد. جوشانده گل باقلا به مقدار 30 تا 60 گرم برای یک لیتر آن نوشابه مدری است که اگر در فواصل غذا یک فنجان آن مصرف شود برای رماتیسم ، نقرس و درد مفاصل بسیار مفید است. جوشانده برگهای باقلا برای رفع ورم سر انگشتهای دست که به اصطلاح می گویند گوشه کرده است بسیار مفید است و در این مورد باید یک مشت گل باقلا را در یک لیتر آب به مدت نیم ساعت جوشانید و انگشت مریض را در آب جوشیده آن که گرم و داغ است فرو برد و مدتی نگه داشت.
باقلا ، گیاهی از تیرة پروانه واران ، دارای دانه های خوراکی ، به نام علمی ویکیا فابا .
فابا (لاتینی ؛ در ایتالیایی ، فاوا ) خود به معنی باقلاست . همین واژه است که مترجم و شارح صیدنة ابوریحان بیرونی (ج 1، ص 116) به آن اشاره کرده می گوید که باقلا را «به لغت رومی فافا هم گویند». کلمة باقلا در متنهای عربی به صورت باقِلّی ' و باقِلاّ ء نیز آمده است . این واژه ، به گفتة ابن بِکلارِش در المُستَعینی فی الطّب ، نَبَطی الاصل است (به نقل رنو و کولن ، شارحان تحفة الاحباب ، ص 35، ش 76). برخی دیگر از نامهای قدیم و جدید آن چنین است : در عربی ، فول (ابوریحان بیرونی ، همانجا؛ ابن میمون ، ص 8: «إسمه المشهور فی المُدن الفول »؛ ابن منظور، ج 11، ص 534)؛ «جَرْجَرْ» (به نقلِ ابن میمون ، همانجا؛ ابوریحان بیرونی ، همانجا: «معرّب گرگر... و لیث گوید اهل عراق جرجر را فول گویند»)؛ جُمّی ' (غالب ، ج 2، ش 16912)؛ در گویشهای ایرانی : سَجْزی کالوسک ، بُستی کَوِسْک (ابوریحان بیرونی ، همانجا)؛ در تلفظ رایج کنونیِ تهران ، باقالی در مازندرانیِ کنونی ، با کِلِه .
کشت باقلا، به دلیل ارزش غذایی دانه هایش ، که کمبود غلاّ ت بویژه گندم را مثلاً در ایام قحط جبران می کند، و نیز تا اندازه ای برای خواصّ درمانی واقعی یا موهوم آن ، از روزگاران پیش از تاریخ معمول بوده و اکنون نیز، هر جا که آب و هوا مساعد باشد، از جمله در سراسر خاورمیانه و شمال افریقا، و به مقدار نسبتاً زیاد در ایران ، بویژه در نواحی ساحلی دریای خزر و نیز در جنوب و جنوب غربی کشور، کاشته می شود (جمالیان ، ص 1). یونانیان و رومیان باستان و، پیش از ایشان ، عبرانیان و مصریانِ روزگار فراعنه باقلا را می شناخته و می کاشته اند. نمونه هایی از باقلا در گورهای قدیم مصریان پیدا شده است (تعلیقات مارتین لیوی بر اقراباذین کندی ، ص 240، ش 31)، و در منابع عبرانی قدیم (با نام عبری pol ؛ بسنجید با فولِ عربی ) اشاراتی به آن رفته است (مثلاً در عهد عتیق ، کتاب دوم سموئیل نبی 17:28؛ صحیفة حزقیال نبی 4:9؛ د. جوداییکا ، ذیل « beans »).
یکی از قدیمترین توضیحات دربارة انواع باقلا ـ مصری و نَبَطی و هندی ـ در مآخذ دورة اسلامی در کتاب دوّم قانون ابن سینا (ج 1، ص 278ـ279) آمده است ؛ ولی تفاوتهایی که او برای این گونه ها ذکر کرده فقط راجع به طبع و برخی از قوای آنهاست . قاسم ابونصری هروی (قرن دهم )، هرچند کشت باقلا را در خطّة هرات در ارشاد الزراعة (ص 91ـ92) شرح می دهد، دربارة انواع آن فقط دوگونة «رسمی و میرزایی مشهور به بغدادی » را بدون توضیح نام می برد. امروزه در ایران دو گونة عمدة باقلا کاشته می شود: یکی باقلای معمولی ، که بسیار رایجتر است ، به نام مطلقِ «باقلا» (یا گاهی با صفت «مازندرانی »)، که خام هم خورده می شود و بیماری «فاویسم » ناشی از خوردن خام آن است ؛ دیگری گونه ای لوبیا مانند، معروف به «پاچِ باقْلا» (اصطلاح گیلکی )، دارای دانه های ریزتر و لطیفتر، که خام خورده نمی شود و مصرف عمدة آن در خوراک محلی مشهور گیلانی «باقْلا قاتُق » است .
ظاهراً قدیمترین اشاره در دورة اسلامی به فواید باقلا منسوب به امام جعفرصادق علیه السّلام است که احمدبن محمد بَرقی * ، متوفی 274 یا 280، از آن حضرت چنین روایت کرده است (ص 506): «خوردن باقلا ساق را پُر مغز و دِماغ را زیاد و تولید خونِ تازه می کند. باقلا را با پوست بخورید که معده را دبّاغی می کند» (ترجمة فارسی این روایت از مجلسی ، ص 49). امّا خواص بسیاری که پزشکان و داروشناسان دورة اسلامی برای باقلا ذکر کرده اند عمدتاً از ترجمة تألیفات دو حکیم یونانی ، جالینوس (99ـ129 م ) و دیسقوریدوس (قرن اول م )، مأخوذ یا ملهَم است (ابن بیطار، ج 1، ص 76ـ78، و بسنجید با شرح ابن سینا، همانجا). به عقیدة جالینوس ، مزاج باقلا به «مزاج وسط » بسیار نزدیک و قوّة آن قوة تجفیف و جلاء و قبض است ؛ باقلا به سبب «ریح نافخه » و «جوهر سخیف » خود، باعث «تمدّد» و مولّد «فضول » در همة اعضای بدن می شود و ارزش غذایی آن نیز اندک است . اما دیسقوریدوس می گوید که باقلا گوشت بدن را می افزاید؛ ضماد آن (در ترکیبهای گوناگون ) محلّل آماسهای «گرم » ناشی از ضربه در سراسر بدن و محلّل خنازیر است . در مورد اعضا یا بخشهای ویژه ای از بدن ، دیسقوریدوس می گوید که ضماد آن محلل کورَکها و آماسهای بیخ گوش ، رافع تیرگی پوست زیر چشم ، درمان برآمدگی حدقه یا همة چشم و «تضمید» آن بر پیشانی قاطعِ سیلان «فضول گرم » به چشم است . در مورد سینه و گلو، باقلا «نافث رطوبت » (جالینوس ) و درمان سرفه (دیسقوریدوس ) است . به گفتة هر دو، ضماد باقلا محلّل آماس پستان به سبب «تجبّن » (انعقاد شیر) در آن است . دیسقوریدوس باقلا (بویژه باقلای تازه ) را دیرگُوار و نفّاخ و جالینوس آن را دیر گوارترین و نفّاخترینِ خوردنیها ولی درمان زخم روده و شکمروش و قِی می داند. دیگر اینکه ، به گفتة دیسقوریدوس ، باقلا بیماری «ادرارالبول » را بند می آورد، جالیِ بَهَق در چهره است و (با گذاشتن دو لپة باقلا بر جای خونریزی سطحی ، مثلاً بر جای مَکِشِ زالو و کندن مو) قاطع خونریزی است . خاصیت دیگری که قدمت شناخت آن به دیسقوریدوس و جالینوس می رسد و برخی از مؤلفان بعدی (مثلاً ابن سینا، همانجا؛ جرجانی ، ص 586 ـ 587؛ قزوینی در عجائب المخلوقات به عنوان یک «عجیبه »، ص 274) نیز آن را ذکر کرده اند این است که تضمید آرد باقلا مانع از رویش موی نروییده یا موی برکَنده در برخی از مواضع بدن می شود (بسنجید با استفادة امروزین از این خاصیت به تجویز جزایری ، ج 2، ص 51). «عجیبة » دیگری را قزوینی (همانجا) به نقل از ابن سینا آورده که «اگر به ماکیان باقلا خورانده شود، تخمگذاری او را بند می آورد».
موضوع مهمِ دیگر بررسی پیشینة «فاویسم » در تألیفات قدیم است . بنا بر تحقیقات جدید (مثلاً جمالیان ، ص 1، 2، 12، 25)، عوامل پدیدآورندة این بیماری ، که بر اثر خوردن باقلای معمولی ، بویژه نارس و خام آن ، یا استنشاق گَردة گلهای آن (در باقلازار) و غیره در برخی از افراد «حسّاس » (= دارای آمادگی وراثتی گویچه های سرخ خون ) عارض می شود، هنوز کاملاً شناخته نشده است . نشانه ها و عوارض این بیماری ، که عوامِ گیلان به آن «باقْلا زالِه » می گویند، عبارت است از سرگیجه ، سردرد، ضعف شدید، تهوّع ، قی ، رنگپریدگی ، لرزه ، پیدایش هموگلوبین آزاد در پیشاب ، کمخونی ، یرقان شدید، و سرانجام احتمالاً مرگ (بویژه در کودکان ). هر چند مؤلفان قدیم این بیماری را بالاستقلال نشناخته و وصف نکرده اند، شاید بتوان برخی از مضرّات یا عوارضی را که با توجیهات خاص ِ خود برای باقلا ذکر کرده اند منسوب به فاویسم دانست . ظاهراً قدیمترین هشداری که دربارة خطرهای احتمالی خوردن باقلا در تاریخ ثبت است بدبینیِ فیثاغورس (متوفی ح 497 ق م ) نسبت به آن است ، چنانکه گویا خود او از باقلازار وحشت داشته و شاگردان خود را از خوردن باقلا منع می کرده است . برخی از قدما، مثلاً سیسرونِ رومی (106ـ43 ق م )، منع و تحذیر فیثاغورس را چنین توجیه می کردند که خوردن باقلا مانع از دیدنِ خوابهای «صادق » می شود، زیرا ذهن را بیش از حد تحریک و آرامش لازم را برای تحرّی حقیقت از روح سلب می کند (لاروس ، ذیل "fةve" ؛ جمالیان ، ص 7). دیسقوریدوس (به نقلِ ابن بیطار، ج 1، ص 77) معتقد بود که باقلا مولّد «ریاح » در بدن است و «از آن خوابهای بد («اَحلام ردیئه ») عارض می شود». بیونیوس ] ؟ [ ، صاحب الفلاحة الفارسیة (به نقل ابن بیطار، ج 1، ص 78) گفته است که «باقلا فکر را سست و ضعیف می کند («یُوهِنُ الفکرَ») و مانع از دیدن أحلام صادقه می شود زیرا بادهای بسیار تولید می کند». و قُسْطُس (یا قسطوس ؛ ظاهراً کاسیانوس باسوس ، دانشمند روم شرقی ، مؤلف احتمالی الفلاحة الرومیة کـه سَرجیس بن هِلْیا آن را به عربی ترجمه کرده است ) در الفلاحة (به نقل ابن بیطار، همانجا) می گوید: «هر که باقلا بخورد دچار هُموم و اَحزان می شود.» از دانشمندان مسلمان ، محمد بن زکریّای رازی (به نقل ابن بیطار، ج 1، ص 77) می گوید: «باقلای تازه اخلاط بد تولید می کند، بلغم را در معده و روده می افزاید، و ریاح را در آنها تهییج می کند، افسردگی («تکسّر») در بدن پدید می آورد، باعث سرگیجه («سَدَر») و سنگینی سر می شود.» ابن سینا در این باره می گوید: «بدترین باقلا تازة آن است ... سردرد می آورد و برای همة کسانی که به صُداع دچار می شوند زیانمند است » (به نقل ابن بیطار؛ ج 1، ص 78). برخی از دیگر مؤلفان دورة اسلامی نیز همه یا بعضِ این عوارض را ذکر کرده اند؛ مثلاً اسماعیل جرجانی (ص 586) می گوید: «خوابهای شوریده بسیار نماید.» امّا قدیمترین اشارة نسبتاً صریح را به این بیماری در 921 در ارشاد الزراعة (همانجا) می یابیم ، که مؤلف می گوید: «در محلی که باقلا گُل کند، اگر کسی در میان آن روَد، بیم بیماری است به واسطة آنکه متعفّن است و تأثیر تمام دارد.» (برای ملاحظة استمرار معتقدات قدیم دربارة باقلا در روزگار ما، مثلاً رجوع کنید به جزایری ، همانجا، و بویژه نفیسی ، ص 68ـ69، که تقریباً تکرارِ بی چون و چرای اطلاعات گردآوردة حکیم مؤمن ، پزشکِ شاه سلیمان صفوی ، ص 134ـ135، است .)
در عمل ، امروزه باقلا خواصّ پزشکی سنّتی خود را از دست داده و فقط مصرف خوراکی دارد. در برخی از نواحی باقلاخیز، مانند گیلان و مازندران ، باقلای خام ، به تفنّن ، تنها یا با برخی «مخلّفاتِ» دیگر (مثلاً، در گیلان باکته ، «اَشْبَل » یا تخم نمکسود ماهی ) خورده می شود. اما خوردن باقلای پختة گرم (همراه با نمک و گلپر و سرکه ) در کوچه و بازار بویژه در فصل سرما در همه جا معمول است . به گزارش مارتین لیوی (همانجا)، باقلای پخته «یکی از خوراکیهای عمدة مستمندان است و در شهرهای مصر بیشتر مردم باقلا و روغن و سرکه را با نان لقمه کرده به عنوان صبحانه می خورند». در ایران ، باقلا جزء اصلی چند خوراک ، از جمله باقلاپلو، خورشِ باقلا، باقلا قاتق و کوفتة باقلا نیز هست .
در ادب فارسی ، مدح یا ذمّی از باقلا سراغ نداریم ، ولی بسیاری از شاعران عرب ، فارغ از قیل و قال حکما، در وصف و تشبیه باقلا داد سخن داده اند (برای مثالها رجوع کنید به نویری ، ج 11، ص 20ـ23).

ترکیبات شیمیایی:

در صد گرم دانه باقلا سبز و خام مواد زیر موجود است :
آب: 72 گرم
پروتئین: 8/4 گرم
مواد چرب: 0/4 گرم
نشاسته : 15/8 گرم
کلسیم: 28 میلی گرم
فسفر: 155 میلی گرم
آهن: 2/2 میلی گرم
سدیم: 40 میلی گرم
پتاسیم: 470 میلی گرم
ویتامین آ: 220 میلی گرم
ویتامین ب 1: 0/3 میلی گرم
ویتامین ب 2 : 0/18 میلی گرم
ویتامین ب 3 : 1/5 میلی گرم
ویتامین ث: 30 میلی گرم
ارسنیک: 0/02 میلی گرم
ضمنا باقلا دارای ماده ای بنام فیتین Phytine می باشد که بسیار مغذی است و تقویت کننده بدن است . این ماده کلسیم بدن را تامین می کند باقلا غذای خوبی است برای دوران نقاهت .

خواص و اثرات باقلا

باقلا حاوی ویتامین های آ.ب.ث و املاح مفیدی از جمله آهک، فسفر، آهن و غیره می باشد. به همین علت در گروه خوراکی های خون ساز قرار دارد و مغز قلم استخوان ها را نیز تقویت می کند. برای افرادی که دوره نقاهت را به سر می برند، باقلا اثری نیروبخش دارد و در مبتلایان به برونشیت ایجاد خلط می کند، ضمنا باقلا کلیه ها را تقویت کرده و به ریه ها نیرو بخشیده و سلول های مغز استخوان را فعال می سازد. این خوراکی زود هضم بوده و به سرعت از معده می گذرد و با خود فضولات را نیز به سهولت دفع می کند، ضمنا سینه و ریه را پاک و تقویت و سرفه های خشک را درمان می کند. برای درمان رماتیسم، سیاتیک، نقرس و درد مفاصل توصیه شده است که در حدود 30 الی 60 گرم از گل باقلا را در یک لیتر آب جوشانده و بعد از صافی گذرانده و در فواصل غذا یک فنجان از آن را نوش جان نمایید.
به افرادی که از میگرن رنج می کشند، سفارش گردیده است که 25 الی 30 گرم از گل باقلا را جوشانده و در فواصل غذا یک فنجان بنوشند. توصیه می شود هرگز آب پخته باقلا را دور نریزید و آن را به همراه باقلا بنوشید. زیرا گلو را نرم کرده و از تولید سنگ جلوگیری می کند و گرفتگی معده را نیز برطرف می کند. افراط در خوردن باقلا باعث نفخ و سنگینی معده شده و موجب کندی ذهن می شود.
البته اگر با آب آن خورده شود عوارض آن کمتر خواهد بود. خوردن باقلا همراه ماست، موجب دل پیچه می گردد و اگر به طور تازه زیاد مصرف شود باعث تاول دهان می شود. بعضی افراد به باقلای تازه حساسیت داشته و مبتلا به بیماری فاویسم می شوند. علامت این بیماری زرد شدن رنگ پوست بدن و احساس خستگی و سستی در اعصاب، پیدا شدن خون در ادرار، سردرد و استفراغ است.
در این عارضه خون بدن کم می شود و درمان آن معمولا تزریق خون و سرم های غذایی است. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا شدن به این بیماری دو لپه کردن باقلا و جوشاندن آن در آب و دور ریختن آب آن است و همچنین پختن آن در روغن و افزودن ادویه ای مانند آویشن، دارچین، فلفل، میخک و از همه مهمتر گلپر می باشد. افرادی که به بیماری هایی نظیر، کلسترول، تصلب شرائین، ضعف حافظه، آترومی، افسردگی، اسیداوریک، سردرد، میگرن، نفخ دل درد، مالیخولیا، سنگ اورات، خارش پوستی، فشار خون، صرع، بادفتق، احتقان و یبوست مبتلا می باشند نباید در خوردن باقلا زیاده روی کنند.

خواص داروئی:

باقلا از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و گل آن گرم می باشد
1)دم کرده گل باقلا ضد تشنج و ادرار آور است .
2)دم کرده گل باقلا سنگ کلیه را دفع می کند و برای قولنج های کلیوی مفید است.
3)جوشانده باقلا برای ورم مثانه مفید است.
4)جوشانده باقلا اثر خوبی در رفع رماتیسم درد .
5)از جوشانده باقلا برای درمان نقرس استفاده کنید.
7)باقلا را اگر با آب سرکه و آب بپزید و با پوست بخورید اسهال مزمن را درمان می کند.
8)برای رفع گرفتگی صدا در باقلا را با روغن بادام و قند مخلوط کنید و بخورید .
9) برای رفع کوفتگی و روم پستان ، در باقلا را با آب جو مخلوط کرده و با سرکه و نعناع بپزید و ضمادی را که بدست می آید روی ورم و کوفتگی قرار دهید .
10)ضماد در باقلا را با شنبلیله و عسل برای نرم کردن دمل و ورم بناگوش و زیر چشم مفید است.
11)جوشانده باقلا شکم روشهای مزمن را برطرف می کند.
12)ضماد باقلا جوش و کورک را می رساند و چرک را خارج می کند.
13)برای درمان تکرر ادرار از جوشانده ریشه باقلا استفاده کنید.
14)جوشانده سر شاخه های باقلا مستی مشروبات الکلی را برطرف می کند.
15)برای رفع التهاب و درد نوک انگشتان و ناخن باید یک مشت برگ باقلا را با نیم لیتر آب جوشانید و بگذارید کمی سرد شود و انگشتان خود را بمدت دو ساعت در آن قرار دهید تا برطرف شود.
16)نان خوشمزه بمقدر 2% در باقلا بآن اضافه کنید.

مضرات

باقلا در بعضی از اشخاص تولید نفخ و سنگینی سر و معده می‌کند. برای جلوگیری از این عوارض باید ابتدا باقلا را پوست کنده و بجوشانید و آب آنرا دور بریزید. سپس بان مقدری آب اضافه کرده و بعد از پختن با روغن بادام و ادویه گرم مانند دارچین و فلفل بخورید. مصرف باقلای تازه ممکن است تولید مسمومیت و حساسیت شدید بکند که گاهی موجب مرگ می‌شود بنابراین باید در خوردن باقلای تازه و خام احتیاط کنید.

بیماری فاویسم و علت آن

شاید عجیب باشد که بخواهیم در مورد خوردن باقلا هم هشدار بدهیم.
ولی عجیب‌تر از آن این است که حتی لمس کردن این ماده در خیلی از کودکان علائم بیماری‌ای را ظاهر می‌کند که برای خیلی از خانواده‌ها ناآشناست: فاویسم.
فاویسم یک بیماری فصلی، ‌ارثی و تغذیه‌ای است که به‌شکل کم خونی و بیشتر در اثر خوردن باقلای سبز خام و گاهی فریز شده و یا در اثر مصرف برخی از داروها و مواد شیمیایی اکسید‌کننده در افراد حساس اتفاق می‌افتد.
در ایران، فاویسم، بومی سواحل خزر، است. کانون‌هایی از بیماری هم در سواحل خلیج فارس به‌ویژه مناطق جنوب و جنوب شرقی ماهدشت، فسا و فیروزآباد فارس و روستاهای شمالی ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان نیز دیده می‌شود.
در سواحل دریای خزر خطر ابتلا به بیماری از هفته اول اردیبهشت تا هفته دوم خرداد، ساکنان منطقه را تهدید می‌کند ولی بحرانی‌ترین زمان هفته دوم خرداد است. بعد از این هفته هم، بیماری به‌طور موقت فروکش می‌کند به‌طوری که تا سال بعد بیماری حالت رکود را طی خواهد کرد. سن شیوع این بیماری هم یک تا 10 سالگی است اما بیشتر مبتلایان در رده سنی زیر 5 سال قرار دارند. در کودکان زیر یک سال نیز ممکن است بیماری از طریق خوردن شیر مادر اتفاق بیفتد.
دکتر مینا ایزد‌یار، متخصص خون و رئیس انجمن تالاسمی ایران، در این گفت‌وگو در مورد این بیماری و نحوه شروع علائم آن، توضیح می‌دهد.
او معتقد است که فاویسم یک مشکل پزشکی حاد قلمداد نمی‌شود که بخواهیم خانواده‌ها را نسبت به آن بترسانیم ولی آگاهی دادن به والدین کودکان مبتلا به این بیماری در مورد واکنش صحیح به علائم آن، یکی از ضروری‌ترین اقدامات است.
خانم دکتر، شروع بیماری فاویسم در کودکان به‌چه‌صورت است؟
فاویسم یا کمبود آنزیمی به نام گلوکز6 فسفات دی هیدروژناز (G6pd) به‌صورت ارثی معمولا از مادر به پسر منتقل می‌شود . ژن این آنزیم روی کروموزوم X سوار می‌شود ولی اگر در این امر خللی پیش بیاید، فرد، مبتلا به فاویسم خواهد شد.
با این حال چرا بیشتر مبتلایان به این بیماری پسر هستند؟
این بیماری در پسرها شایع‌تر است چون پسرها فقط دارای یک کروموزوم X و دختران دارای دوتا از این کروموزوم هستند. بنابراین اگر ژن آنزیم نام برده شده نقص داشته باشد، پسران را بیشتر گرفتار می‌کند.
این یعنی دختران اصلا به فاویسم مبتلا نمی‌شوند؟
چرا، اگر دوتا کروموزوم X دختران گرفتار نقص این ژن باشد، یا اگر کروموزوم X سالم شان نتواند دختر را در مقابل X معیوب، سالم نگه‌دارد، دختران هم مبتلا به این بیماری می‌‌شوند.
ولی تعداد مبتلایان پسر خیلی بیشتر است.
در بین مواد مصرفی، باقلا بیشتر از همه منجر به بروز علائم این بیماری در کودک می‌شود، مگر این ماده چه خاصیتی دارد؟
باقلا از جمله مواد اکسیدان است یعنی موادی که اکسیژن در آنها زیاد تولید می‌شود. همین امر باعث می‌شود که گلبول‌های قرمز فاویسمی‌ها مقابل مواد اکسیدان از بین بروند یا پاره شوند.
این بیماری به‌صورت چه علائمی خودش را نشان می‌دهد؟
حاصل این فرآیند به‌صورت کم‌خونی شدید، اسهال و استفراغ، تهوع، زردی سفیده چشم، زردی پوست و خونی شدن رنگ ادرار خواهد بود.
علاوه بر باقلا، چه مواد اکسیدان دیگری در این امر دخیلند؟
داروهای اکسیدان مثل کوتریموکسازول و آسپیرین، ویتامین K، سولفامیدها، داروهای ضد‌مالاریا، نفتالین، استامینوفن، حنا و داروهای متفرقه دیگر ممکن است در این بیماران باعث همولیز یا همان شکسته شدن گلبول‌های قرمز شوند.
همیشه همه علائم این بیماری که به آنها اشاره کردید به این روشنی هستند که خانواده‌ها سریعا متوجه آنها شوند؟
به هیچ وجه، علائم این بیماری گاهی اوقات به این صراحت و واضحی نیست. حتی ممکن است این بیماری با زردی، هپاتیت و کم‌خونی‌های دیگر اشتباه شود.
خب این اشتباه را پزشکان هم ممکن است بکنند؟
بله، در خیلی از مواقع به‌خصوص در فصل بهار پزشکان هم کم‌خونی‌های دیگر را با فاویسم اشتباه می‌گیرند و به کودک خون تزریق می‌کنند. چندین نمونه از کودکان این چنینی را هم دیده‌ایم، به‌طوری که مدت‌ها بعد از این تزریق پزشکان پی به تشخیص اشتباه در این کودکان برده‌اند. در حالی‌که ما همیشه می‌گوییم تزریق کار ساده‌ای نیست و حتی برای خود پزشکان نیز همراه با استرس است به‌خصوص اگر خون آلوده باشد و خطر انتشار عفونت‌های مختلف را تسهیل کند.
ممکن است کودکان با هر بار مصرف موادی که از آنها یاد کردید دچار این علائم شوند؟
نه، خیلی از خانواده‌ها می‌گویند قبلا که کودکشان مثلا داروی کوتریموکسازول یا باقلا مصرف می‌کرده این مشکل را نداشت، این درست است، ما هم می‌گوییم نباید خانواده‌ها را نسبت به این بیماری ترساند. چون با اینکه این بیماری تا آخر عمر همراه فرد است، ولی این علائم ممکن است فقط یک بار به سراغ او بیاید. بنابراین ما فقط به خانواده‌ها آگاهی می‌دهیم یعنی باید به آنها گفت که اگر کودکشان این بیماری را دارد، حتی از کنار مزارع باقلا هم رد نشوند چون همین کار می‌تواند باعث همولیز و شکننده شدن گلبول‌های قرمز کودک شود. فاویسمی‌ها همچنین در منزل از نفتالین و حشره کش نباید استفاده کنند.
با وجود این واکنش‌ها، حتی اگر کودک نیاز به مصرف داروی کوتریموکسازول یا سایر داروها داشت، شما والدین را از خوراندن آنها به کودک منع خواهید کرد؟
اصلا، اگر کودکی نیاز به داروی کوتریموکسازول داشت و مبتلا به فاویسم بود، نباید این دارو را در او قطع کرد بلکه کودک باید این دارو را تحت نظر پزشک و با احتیاط حتما مصرف کند. داروی ضد‌مالاریا در بیمارانی که مجبور به استفاده از آن می‌شوند همولیز ایجاد می‌کند ولی ما مجبوریم دوز این داروها را پایین آوریم و به بیمار بدهیم.
با این حال و با تعریفی که از علائم بیماری داشتید، چاره‌ای جز رساندن کودک به مراکز اورژانس و اقدامات اورژانسی روی کودک نیست. کمی در این مورد توضیح می‌دهید؟
اگر در این شرایط به کودک رسیدگی نشود، ممکن است در اثر کم‌خونی دچار نارسایی قلبی شود و یا حتی خطرات خیلی جدی‌تر شود. بنابراین کودک به محض شروع این علائم باید سریعا برای تزریق خون به اورژانس ارجاع داده شود. خیلی از این بیماران هم حتی تا چند روز در بیمارستان بستری هستند.
می‌توانیم بگوییم که زردی دوران نوزادی با این بیماری ارتباط دارد؟
البته کمبود آنزیم گلوکز6 فسفات دی هیدروژناز در دوره نوزادی باعث زردی نوزادان می‌شود. برای همین در شرح حال این کودکان بیمار، باید از خانواده‌ها بپرسیم که فرزندشان در دوره نوزادی مبتلا به زردی بوده یا نه؟ یکی از کارهایی هم که اخیرا تحت نظر وزارت بهداشت به‌صورت غربالگری نوزادان انجام می‌شود، همین مسئله است.
چند درصد این زردی‌ها را می‌توان به فاویسم نسبت داد؟
شاید حدود 20 تا 30 درصد مربوط به این بیماری است. البته اگر زردی بالا برود و لازم باشد نوزاد باید در بیمارستان‌ بستری شود چون به هر حال بیش از 70 تا 80 درصد نوزادان ابتدای تولد مبتلا به زردی هستند.
نکته دیگری باقی مانده؟
فقط مردم باید به این نکته توجه داشته باشند که فاویسم یک بیماری جداگانه است. یعنی کسانی که فاویسمی هستند، فکر نکنند که در مقابل غذاهای دیگر هم حساسند یا آلرژی دارند. آلرژی نسبت به مواد غذایی کاملا با فاویسم فرق دارد. علاوه بر این فاویسم به‌عنوان یک مشکل مهم پزشکی نیست که مردم را بخواهیم بترسانیم. کم‌خونی‌های دیگری مثل تالاسمی ماژور نیاز به پیشگیری دارند ولی این بیماری مشکل خاصی ندارد چون فرد ممکن است در طول عمر فقط یک بار دچار بحران همولیز شود.
در ادامه در مورد کشت و شرایط کشاورزی این محصول توضیحاتی داده خواهد شد :

نیاز اکولوژیکی

باقلا محصول فصل خنک است و سرمای تا منهای 5 درجه سانتی گراد را تحمل می کند گیاهان جوان حتی در سرمای کمتر از منهای 5 درجه سانتی گراد نیز مقاومت می کنند گرمای زیاد باعث کاهش گل و میوه می شود. دمای مناسب در طول فصل رشد آن بین 15 تا 18 درجه سانتی گراد است رشد ونمو و تشکیل میوه در گیاه منوط به دمای پائین همراه با رطوبت نسبی زیاد هوا است. باقلا سبز گیاهی نسبتاً نسبتاً روز بلند است.

آماده سازی خاک

زمینهای نیمه سنگین و با رطوبت کافی نسبت به زمینهای شنی برای کاشت باقلا ارجعیت دارند. احتیاج این گیاه به آب زیاد است. کودحیوانی برای باقلا مناسب است و نسبت به نوع زمین و نوع تناوب حدود 20 تا 30 تن در هکتار توصیه شده است حدود 100 کیلوگرم ازت،‌ 80 کیلوگرم فسفات و 200 کیلوگرم کود پتاسه در هر هکتار مواد غذایی این گیاه را تامین می کنند مصرف آهک باقلا تعادل زیاد است. به علت قدرت تطابق با بسیاری از خاکها و تطابق سریع به انواع خاک از آن به عنوان کود سبز استفاده میشود.

تاریخ و فواصل کاشت

فاصله دو بوته 10 تا 15 سانتی متر و فاصله ردیف 50 تا 70 سانتی متر و عمق کاشت 5 تا 8 سانتی متر می باشد.

کاشت

باقلا به صورت ردیفی کاشته می شود. آنرا در ردیفهایی که 50 تا 70 سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند می کارند فاصله دو بوته آن 10 تا 15 سانتی متر می باشد بذورآن در عمق 5 تا 8 سانتی متر خاک کاشته می شود. در مناطق سردسیری در بهار کشت می شود ولی در مناطق گرمسیری مانند خوزستان در پائیز و زمستان به کشت آن اقدام می گردد مدت زمان لازم برای کاشت تا برداشت آن حدود 120 تا 150 روز می باشد.

داشت

برای مراقبت باقلا معمولاً یک تا دو هفته وجین لازم است و در مرحله تشکیل غلاف کود ازته را به صورت سرک به گیاه می دهند آفات باقلا متعدد است و مهمترین آنها شته سیاه باقلا (Doralis faba) و گاهی اوقات هم سوسک باقلا است که با آفت کش مبارزه می شود بیماری باقلد عبارتند از‌: زنگ باقلا (Uromyces faba )بیماری لکه سیاه برگ باقلا، بیماری لکه قهوه‌ای برگ و غلاف (Botrytis faba, Alternaria sp.) بیماری ویروسی نیز بعضی اوقات مشاهده میشود که اغلب از انواع مختلف موزائیک هستند.

برداشت

برداشت باقلد سطوح کوچک با دست انجام می گیرد. باید توجه داشت که زمان برداشت موقعی است که دانه ها هنوز شیری هستند در زارعت سطوح بزرگ با ماشین برداشت انجام می شود که در ابتدا ساقه ها را از نزدیکی سطح خاک قطع نموده و سپس ساقه ها را همراه با غلاف به صورت دسته های بزرگ و عمودی در سطح مزرعه برای چند روزی قرار می دهند تا درمجاورت آفتاب خشک گردد و آن وقت با دستگاه دانه جدا کن (خرمنکوب) دانه را از ساقه و غلاف جدا می کنند مقدار محصول نسبت به نوع زمین و عوامل دیگر زراعی حدود 6 تن در هکتار است.

دامنه انتشار

باقلا در غالب نواحی مانند شمال ایران پرورش می یابد.
منابع :
باقلا http://www.iranmania.com
باقلا «داروئی» http://daneshnameh.roshd.ir
خواص و اثرات باقلا http://www.persianv.com
باقلا Faba bean http://www.money58.netfirms.com
گیاه باقلا http://daneshnameh.roshd.ir
فاویسم - بیماری باقلا http://ylym.wordpress.com
باقلا http://www.encyclopaediaislamica.com

قیمت بک لینک و رپورتاژ
نظرات خوانندگان نظر شما در مورد این مطلب؟
اولین فردی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید
ارسال نظر
پیشخوان
تبلیغات متنی