با توجه به خطرات ناشی از مصرف مواد در دوران بارداری، هر زنی که باردار می شود یا تصمیم به بارداری می گیرد باید در جهت کم کردن و قطع این مواد تشویق شود. مصرف مواد و داروها در دوران بارداری با توجه به ایجاد عوارض بر جنین و نیز عوارض ترک پس از زایمان باید مورد توجه خاص قرار بگیرند. از آن جایی که مصرف مواد و داروهای قانونی و غیرقانونی در این دوران حیاتی می توانند سبب آسیب هایی شوند، آشنایی با این عوارض می تواند کمکی در جهت کم تر شدن مصرف باشد.
مواد قانونی
کافئین:
موجب به تأخیر انداختن لقاح، کاهش وزن نوزاد در زمان تولد و افزایش ضربان قلب می شود و در حین بارداری باید خیلی کم مصرف شود. داروهای حاوی کافئین که بدون نیاز به نسخه مصرف شوند ( مانند ضددردهای خفیف) باید در حداقل میزان مصرف شوند.
نیکوتین:
هر سیگاری که زن باردار مصرف می کند بر روی سلامتی فرزندش تأثیر می گذارد. منواکسید کربن باعث کاهش اکسیژن رسانی به جنین شده و خطر نوزاد کم وزن را افزایش می دهد ( نوزادان مادران سیگاری حداقل 200 گرم وزن کم تری از نوزادان مادران غیرسیگاری دارند). خطر مرگ ناگهانی نوزاد، سقط خود به خودی، نارسایی جفت، جفت سرراهی و خونریزی داخل رحمی در مادرانی که مصرف سیگار دارند زیاد می باشد. در این نوزادان خطر کم شدن بهره ی هوشی ( IQ) به میزان 4 تا 8 امتیاز نیز وجود دارد. خطر بروز بیماری کم توجهی - پرتحرکی با مصرف سیگار بالا می رود.
داروهای آرام بخش - خواب آور:
( بنزودیازپین ها) مصرف داروهای این دسته از جمله دیازپام، اکسازپام، لورازپام، کلونازپام، فلورازپام، کلردیازپوکساید، آلپرازولام، میدازولام و نیترازپام منجر به بروز عوارضی چون شکاف کام و شکاف لب می شود. چنان چه این داروها در سه ماهه ی دوم و سوم استفاده شود منجر به نارسایی تنفسی، ضعف و بی حالی در نوزاد خواهند شد.
مواد غیرقانونی
الکل:
مصرف الکل بر روی جنین عوارض متعددی خواهد داشت. در این سندرم رشد کودک دچار تأخیر شده، عوارض قلبی عروقی و ضایعات صورتی جمجمه ای می تواند در نوزاد دیده شود. مشکلات هوشی، عوارض مغزی، کوچکی سر از جمله عوارض مصرف الکل در دوران بارداری می باشند. مصرف الکل منجر به سقط های مکرر نیز می شود.
مواد افیونی ( اپیوئیدها):
مواد افیونی به راحتی از سد جفت می گذرند و موجب بروز وابستگی نوزاد به آن می شوند. اگر مادر دچار علایم ترک شود، امکان بروز سقط یا زایمان زودرس پیش می آید. در بهترین حالت باید زن باردار در دو ماه آخر بارداری پاک باشد تا در بچه علایم ترک مشاهده نشود.
در مواردی که هروئین مصرف می شود برنامه ی نگهدارنده ی متادون بسیار کم خطرتر می باشد. شدت علایم ترک در نوزاد بستگی به میزان ماده ی مصرفی مادر و مدت زمان مصرف او دارد. نوزادی که از مادر وابسته به مواد به دنیا می آید به عوارض زیر از جمله لرزش، گریه های بلند، کاهش خواب و اشتها، خمیازه، عرق کردن و عوارض پوستی مبتلا می شود. هم چنین خطر مرگ ناگهانی نوزاد بالا خواهد رفت.
آمفتامین و کوکائین:
مصرف کوکائین و مواد محرک موجب مرگ و میر می شود. به دلیل اختلال در جریان خون جفت و کم تر رسیدن غذا و اکسیژن به جنین وزن جنین کم شده، فشار خون و ضربان قلب جنین بالا خواهد رفت، تولد نارس، سقط خودبه خودی، جفت سرراهی و کنده شدن جفت نیز از عوارض مصرف کوکائین می باشد. به دلیل بروز مرگ ناگهانی نوزاد که در روز سوم تولد به حداکثر می رسد قطع سریع کوکائین توصیه می شود.
منبع مقاله :
رنجبر کوچکسرایی، فاطمه؛ (1389)، بهداشت روان زنان در دوران بارداری: روان و حاملگی، تهران: نشر قطره، چاپ اول 