وقتی صحبت از اختلالات خواب می‌شود، ذهن بیشترمان می‌رود به سمت دیر به خواب رفتن یا زوداز خواب بیدارشدن. ولی حقیقت این است که بیماری‌های خواب، طیفی بسیار گسترده‌تر از این دو مورد دارند و یکی از آنها اختلال خوابگردی است.
حدود 10درصد از افراد در طول زندگی حداقل یک مرتبه دچار اختلال راه رفتن در خواب می‌شوند. این پدیده که گاه به‌صورت اختلال در می‌آید، توزیع وسیعی دارد و به همین میزان ازنظر شدت و تعداد دفعات نیز گسترده است. خوشبختانه در بیشتر موارد، این حالت ازنظر زمانی کوتاه‌مدت است و بنابراین خطرناک محسوب نمی‌شود اما در مواردی که اختلال طولانی شود، ممکن است بیمار طی این دوره‌ها به خود صدماتی را وارد کند. عمده بیماران در گروه سنی قبل از نوجوانی قرار دارند. با افزایش سن از شیوع بیماری کاسته ولی به شدت آن افزوده می‌شود. خوابگردی که سومنامبولیسم نیز نامیده می‌شود، شامل یک رشته رفتارهای پیچیده است که در ثلث اول شب و در خلال مراحل خوب عمیق شروع می‌شود و اغلب (ولی نه همیشه) به ترک بهتر و راه انداختن می‌انجامد که بدون هوشیاری کامل و خاطره بعدی از این دوره است.علل خوابگردی
امروزه مشخص شده است که برخلاف تصورات گذشته، علت اختلال خوابگردی فقط محدود به مسایل روانی نمی‌شود. در اصل علت مجموعه‌ای از عوامل است که یکی از آنها استرس‌ها و فشارهای روانی می‌باشد. در عین حال تغییر در میزان برخی مواد شیمیایی در مغز نیز در بروز این حالت دخیل است. گاه سوء مصرف برخی مواد نیز می‌تواند به این اختلال منجر شود. خستگی مفرط یا محرومیت قبلی از خواب سبب تشدید حمایت می‌شود. خوابگردی معمولا بین سنین چهار و هشت سالگی شروع می‌شود. اوج شیوع آن در سن 12 سالگی است. در مجموع این اختلال در میان پسرها شایع‌تر از دخترها است. حدود 15 درصد از کودکان گاهی دچار خوابگردی می‌شوند و این اختلال یک زمینه خانوادگی دارد. فعالیت‌هایی که در حین اختلال خوابگردی بروز می‌کند، فقط محدود به راه رفتن نیست. بیمار ممکن است بنشیند و به نظر بیاید که بیدار است در حالی که در خواب به سر می‌برد، گاه بلند شده و راه می‌رود یا حتی ترکیبی از فعالیت‌های پیچیده را انجام می‌دهد مثل لباس پوشیدن، دست‌شویی رفتن، بلند کردن اشیاء و جابه‌جا کردن آنها در اتاق. جالب است بدانید که گاه فرد در عین خواب رانندگی می‌کند. این دوره‌ها ممکن است بسیار کوتاه (در حد چند ثانیه یا چند دقیقه) یا طولانی باشد، به طور مثال، نیم ساعت و حتی بیشتر. این رفتار به ندرت به بیداری منجر می‌شود که همراه با چند دقیقه اغتشاش شعور است، ولی اغلب شخص به رختخواب برمی‌گردد و صبح روز بعد چیزی از خوابگردی به یاد ندارد. برخلاف تصور عمومی مبنی بر اینکه بیدار کردن فرد در چنین حالتی خطرناک است، این کار هیچ خطری را متوجه فرد بیمار نمی‌کند. البته ممکن است زمانی که او را بیدار می‌کنید، متوجه گیجی یا ناآگاهی او نسبت به اطراف باشید که البته این حالت گذرا و کوتاه مدت است. تصور غلط دیگر این است که فرد مبتلا به اختلال خوابگردی، صدمه‌ای به خود نمی‌زند در حالی که ممکن است در حین حرکت فرد تعادل خود را از دست بدهد، زمین بخورد و یا پرت شود که نتیجه‌ای جزو آسیب‌های گاه جدی نخواهد داشت. به‌طور خلاصه در فردی با شرایط و خصوصیات زیر، به‌وجود اختلال خوابگردی شک می‌کنیم:
• دوره‌های مکرر برخاستن از بستر در حین خواب و راه رفتن که معمولا دو ثلث اول دوره اصلی خواب روی می‌دهد.
• بیمار ضمن خوابگردی، چهر‌ه‌ای فاقد احساس و چشم‌هایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای ارتباط با او واکنشی نشان نمی‌دهد و به دشواری می‌توان او را بیدار کرد.
• شخص پس از بیدار شدن (چه بعد از دوره خوابگردی و چه روز بعد) نسبت به دوره اختلال، دچار فراموشی است.
• ظرف چند دقیقه پس از بیداری از دوره خوابگردی، هیچ اختلالی در فعالیت ذهنی و رفتار شخص دیده نمی‌شود (هر چند در ابتدا ممکن است دوره کوتاهی از اغتشاش شعور خفیف یا اختلال جهت‌یابی وجود داشته باشد).
در چنین مواردی اغلب نیاز به تست خاصی نیست و راحت تشخیص داده می‌شود. اگر خوابگردی به دفعات رخ دهد و یا طول مدت آن زیاد باشد، نیاز به معاینات و تست‌های اضافه‌تری است تا احتمال وجود برخی اختلالات با نمای مشابه رد شود (به طور مثال برخی از انواع صرع ممکن است تا حدودی مشابه این وضعیت باشند). با افزایش سن، از شدت حملات این بیماری کاسته می‌شود و همین طور از تعداد دفعات آن. ابتلا به اختلال خوابگردی در سنین بالاتر اگر برای اولین مرتبه باشد، نیاز به پیگیری‌های بیشتری دارد و اغلب شدت هر حمله نیز بیشتر است. چه باید کرد؟
در بیشتر کودکان با افزایش سن، بیماری به صورت خودبه‌خودی درمان و برطرف می‌شود. آگاهی از این امر باعث ایجاد آرامش خاطر در میان والدین می‌شود. در مواردی که شدت حملات زیاد است، توصیه‌هایی به صورت زیر وجود دارد:
• از آنجا که محرومیت از خواب می‌تواند فرد را مستعد بروز حملات کند، به همین دلیل توصیه می‌شود که زمان خواب شب برای کودکان مبتلا همیشه ثابت باشد و حتما از کمبود خواب در آنها جلوگیری به عمل آید.
• حتما به روان‌پزشک مراجعه کنید تا در صورت صلاحدید از روشهای دارویی و غیردارویی برای کاهش شدت و مدت حملات استفاده شود. از جمله معروف‌ترین و موثرترین دسته‌های دارویی که در درمان اختلال خوابگردی به کار می‌رود، بنزودیازپین‌ها هستند. بنزودیازپین‌ها را حتما با توصیه پزشک مصرف کنید چرا که داروهای موجود در این گروه بسیار متنوع‌اند و از نظر قدرت و طول مدت اثر تفاوت‌های زیادی دارند. بنابراین مصرف خودسرانه آنها گاه می‌تواند به بروز فاجعه‌ای منجر شود. این در حالی است که مصرف بجا و به موقع اثراتی معجزه‌آسا در درمان دارد.
• استرس و اضطراب نیز در ایجاد حملات خوابگردی اثری اثبات شده دارند. حذف این گونه عوامل در ایجاد بهبود موثر است.
• برخی از روشهای غیردارویی مثل هیپنوتیزم یا آرام‌سازی نیز اثرات مفیدی در درمان دارند.
منبع:www.salamat.com
/ج
