علت اصلی شکل گیری این اختلال مشخص نیست. بسیاری از مردم گمان می کنند که کمبود توجه - بیش فعالی نتیجه ی تربیت نادرست و فرزندپروری نامناسب است. در حالی که این باور اشتباه است و نباید والدین را به دلیل داشتن فرزند مبتلا به اختلال سرزنش و در آن ها احساس گناه ایجاد کرد. زیرا کاملاً واضح است که این بیماری نتیجه ی فرزندپروری غلط نیست و دلایل بیولوژیک دارد. در مطالعات مختلف، عوامل مؤثر در ایجاد آن مشخص شده اند که عبارتند از:
1- عوامل ژنتیک:
همگامی بالا در دوقلوهای یک تخمکی نسبت به دوقلوهای دوتخمکی، و این که خطر ابتلا در خواهران و برادران کودکان بیش فعال نسبت به کودکان دیگر بیشتر است، نقش عوامل ژنتیکی را نشان می دهد. گرچه شواهد بسیاری از تأثیر ژنتیک در ایجاد این اختلال وجود دارد، وی هنوز به طور مشخص نحوه ی انتقال ژنتیکی آن مشخص نشده و هیچ آزمایش ژنتیک اختصاصی برای تشخیص آن وجود ندارد.
2- آسیب های مغزی:
اگر در دوران جنینی و اوایل شیرخوارگی آسیبی به مغز برسد می تواند در شکل گیری این اختلال مؤثر باشد. سیگارکشیدن مادر احتمال بروز اختلال را افزایش می دهد. تا به حال هیچ مطالعه ای، ارتباط نگرانی و اضطراب دوران بارداری را با بیش فعالی اثبات نکرده است، مگر این که باعث بروز عوارضی در زایمان شده باشند.
3- عوامل عصبی شیمیایی:
تغییراتی در مواد شیمیایی ناقل های عصبی مغز به نشانه های بیش فعالی نسبت داده شده اند.
4- عوامل روانی اجتماعی:
بیش فعالی و میدان توجه محدود گاهی به دلیل محرومیت های هیجانی در کودکان پرورشگاهی دیده می شود که با رفع عوامل محرومیت، از بین می روند.
5- رژیم غذایی:
به رغم نظریه هایی که سال های پیش ارائه می شد مبنی بر این که چاشنی ها و رنگ های مصنوعی و افزودنی های خوراکی و شکر در تشدید علائم بیش فعالی نقش دارند و باید از رژیم غذایی کودک مبتلا حذف گردند، مطالعات اخیر هیچ گونه ارتباطی را بین نشانه های این بیماری و رژیم غذایی و افزودنی ها پیدا نکرده اند. برخی روان پزشکان رویکردهایی نظیر ویتامین درمانی با دوزهای بالا دارند که رایج ترین آن ها استفاده از ویتامین های B_6,B_3,c هستند. استفاده از اُمگا 3 نیز در درمان این اختلال پیشنهاد می شود ولی مطالعات سازمان یافته ای در این موارد وجود ندارد، یا این که در این مطالعات اثر بخشی این مواد اثبات نشده است.
6-آلرژی و آسم:
در مطالعات سازمان یافته، شواهدی مبتنی بر ارتباط این اختلال با آلرژی و آسم نشان داده نشده است. در واقع مشکلات رفتاری که در کودکان مبتلا به آسم دیده می شود، بیشتر ناشی از محدودیت های شدیدی است که والدین جهت جلوگیری از عود بیماری آسم برای این کودکان می گذارند و آن ها را مستعد رفتارهای مقابله ای، نافرمانی و لجبازی می کند. از طرفی داروهای ضد آلرژی نظیر آنتی هیستامین ها ممکن است موجب فعال شدن و بی قراری بعضی از کودکان شوند و نشانه هایی شبیه بیش فعالی از خود بروز دهند.
توجه به عواملی که در شکل گیری اختلال مطرح هستند نشان می دهد که تنها عاملی را که می توان تا حدودی مهار کرد، آسیب های دوران حاملگی و زایمان است، بنابراین توصیه می شود مادران در طول دوران بارداری به طور منظم توسط یک متخصص زنان یا مراکز بهداشتی درمانی دیگر مراقبت شوند تا احتمال عوارض بارداری و زایمان کاسته شود. چون عوامل متعددی در بروز اختلال نقش دارند و احتمال پیش گیری کامل وجود ندارد.
منبع مقاله :
داوری آشتیانی، رزیتا؛ (1391)، اختلال کمبود توجه - بیش فعالی (مروری بر علائم و درمان های موجود)، تهران: نشر قطره، چاپ سوم