۵ درسی‌که از‌آنفلوآنزای خوکی گرفتیم

از 7 سال پیش تاکنون بیماری‌های مهمی مثل SARS،H5N1 و H1N1 خسارت‌های زیادی به جا گذاشته‌اند اما درس‌هایی نیز به ما آموخته‌اند
حدودا یک سال پیش بود که ویروس H1N1 بر سر زبان‌ها افتاد و تقریبا هیچ روزنامه‌ و مجله‌ای نبود که عکس یا خبری در مورد آنفلوآنزای خوکی چاپ نکرده باشد.
در آوریل سال 2009 محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا متوجه شدند دو کودک در ایالت کالیفرنیا مبتلا به شکل جدیدی از بیماری آنفلوآنزا شده‌اند. عامل این بیماری گونه ناشناخته‌ای ویروس بود که شباهت زیادی به ویروس عامل‌ آنفلوآنزای فصلی داشت. این بیماری در ابتدا آنفلوآنزای خوکی و سپس بیماری H1N1 نام گرفت. با تحقیقات بیشتر مشخص شد محل شروع این بیماری کشور مکزیک بوده ولی با گذشت یک ماه حقیقت وحشتناک‌تری کشف شد. این ویروس به همه نقاط دنیا رسیده بود: هر روز افراد جدیدی در کانادا، اروپا و در سرتاسر آمریکا به لیست مبتلایان به این بیماری اضافه می‌شدند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) به سرعت اعلامیه‌ای در مورد این بیماری صادر کرد. مارگارت‌چان، رییس WHO در این اعلامیه H1N1 را به عنوان پاندمی معرفی کرد و به همه مسوولان بهداشتی در سرتاسر دنیا هشدار داد که قدرت سرایت این ویروس بسیار بالا است.
در پایان فصل بهار تعداد مبتلایان به H1N1 در کشور آمریکا به حدی رسیده بود که دولت برای جلوگیری از گسترش بیشتر بیماری مجبور به تعطیل کردن مدارس شد. در کشور مکزیک حتی برگزاری گردهمایی‌های معمولی هم ممنوع شد و بالاخره در چین تمام مسافرانی که از کشورهای آلوده به ویروس می‌آمدند و علایمی شبیه به سرماخوردگی داشتند، مجبور می‌شدند مدتی را در قرنطینه بمانند. البته پزشکان از همان ابتدا اعلام کردند که H1N1 در اکثر موارد باعث ایجاد بیماری خفیف می‌شود اما چون قدرت سرایت بسیار بالایی دارد باید فورا از گسترش بیشتر آن جلوگیری کرد. شرکت‌های داروسازی در طرح‌هایی فوق سریع شروع به ساخت واکسن H1N1 کردند و اکثر کشورهای پیشرفته دنیا هم برنامه‌ریزی‌هایی برای جلوگیری از ایجاد موج دوم پاندمی H1N1 انجام دادند. در واقع اکثر متخصصان معتقد بودند با شروع فصل پاییز موج جدیدی از مبتلایان به این بیماری ایجاد خواهد شد و وضعیت فاجعه‌آمیزی در جهان به بار می‌آید. اما همه این محاسبات و پیش‌گویی‌ها غلط از آب درآمدند تا جایی که آمار قربانیان H1N1 در کشور آمریکا فقط 13 هزار نفر بود، در حالی که هر ساله 36 هزار نفر در این کشور فقط به دلیل ابتلا به آنفلوآنزای فصلی جان می‌سپارند. این پیش‌بینی‌های غلط باعث شد میلیون‌ها دوز از واکسنی که به سرعت و با هزینه بسیار زیاد علیه H1N1 تولید شده بود، بی‌مصرف باقی بماند و کم‌کم فاسد شود. سوالی که در حال حاضر در مجامع بهداشتی مطرح می‌شود، این است که آیا برای مقابله با H1N1 به چنین تدابیر سفت و سختی نیاز بود یا نه؟ متخصصان معتقدند که H1N1 حقیقتا تهدید بزرگی برای کل جهان بوده و هست و پاندمی H1N1 در سال 2009 پنج درس بزرگ برای بشر همراه داشت.
اهمیت H1N1 در چیزی غیر از تعداد تلفات آن بود
با شروع پاندمی، متخصصان متوجه شدند، این ویروس با سرعت بسیار زیادی منتقل می‌شود. تعداد مبتلایان هر روز بیشتر و بیشتر می‌شد. فقط چند هفته پس از تشخیص اولین بیماران، ویروس به هر چهار گوشه دنیا رسیده بود اما در این شرایط هنوز پزشکان نمی‌دانستند میزان مرگ و میر این بیماری چه‌قدر است. حتی در پاندمی‌های قدیمی هم بعضی موارد کشتار کمی به جا می‌گذاشتند اما برخی دیگر مثل پاندمی آنفلوآنزای سال 1918 تلفات بسیار زیادی به همراه داشتند. در واقع چون H1N1 گونه‌ای جدید بود، نوع رفتار آن هنوز مشخص نشده بود. حالا با گذشت یک سال همه می‌دانند که پاندمی H1N1 سال 2009 تا 2010 در اکثر موارد بیماری خفیفی ایجاد می‌کرد اما هنوز هم یک بررسی دقیق و آگاهانه نشان می‌دهد که خفیف بودن به هیچ عنوان باعث کم‌اهمیت بودن این پاندمی نمی‌شود. بیماری H1N1 درست برخلاف آنفلوآنزای معمولی، باعث مرگ افراد سالم و جوان می‌شود. طبق آمارهای مجله BMC که در آمریکا چاپ می‌شود، 75 درصد از مبتلایان به H1N1 در ماه‌های اول پاندمی افراد زیر 30 سال بودند. همین مساله باعث وحشت سیستم بهداشتی آمریکا شد. توماس فریدن، رییس اداره کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)در آن زمان مقابله با H1N1 را نبردی عظیم توصیف کرده بود.
بیماری‌ای که آماده مبارزه با آن هستیم، همیشه همه‌گیر نمی‌شود
درست زمانی که پاندمی H1N1 از راه رسید، سازمان جهانی بهداشت (WHO) خود را برای مقابله با پاندمی دیگری آماده می‌کرد. متخصصان WHO در آن موقع فکر می‌کردند قرار است بیماری آنفلوآنزای پرندگان که از آسیا شروع شده بود تبدیل به پاندمی جهانی شود. سال 2003 برای اولین بار ویروس H5N1 شناسایی شد. این ویروس قادر است از پرندگان به انسان منتقل شود و مرگ و میر زیادی هم ایجاد می‌کند. از سال 2003 به بعد دانشمندان به طور مرتب این ویروس را تحت بررسی و آزمایش قرار می‌دهند تا در صورت ایجاد جهش ژنتیکی در ساختار H5N1 غافلگیر نشوند چون اگر این ویروس جهش ژنتیکی خاصی پیدا کند، ممکن است بتواند از انسان به انسان هم منتقل شود که در این صورت خطر ایجاد پاندمی مرگباری وجود دارد. اما سال گذشته در کمال ناباوری ویروس جدید H1N1 با منشأ خوکی در کشور مکزیک پیدا شد و به دلیل قدرت سرایت بالا به سرعت در همه جهان منتشر شد. البته مکزیک در این مورد واقعا مسوولانه عمل کرد و هیچ‌گاه وجود این ویروس را از جهانیان مخفی نکرد. درسی که از این واقعه به جا مانده این است که قرار نیست همه بیماری‌ها از یک نقطه دنیا شروع شوند و نباید همه توجه و دقت فقط معطوف به یک بیماری خاص باشد. البته نکته بسیار مهم و ظریفی هم همین‌جا وجود دارد: مطالعه روی ویروس عامل آنفلوآنزای پرندگان نباید متوقف شود چون خطر بروز پاندمی H5N1 هنوز به قوت خود باقی است.
پیشگیری باعث نجات شد
این بیماری قبل از H1N1 به آنفلوآنزای خوکی معروف شده بود چون اکثر ژن‌های این ویروس با ژن‌های ویروس عامل آنفلوآنزا در خوک مشترک بودند اما واژه خوکی تا حدی گمراه‌کننده بود چون این ویروس قادر به سرایت از انسان به انسان بود و درواقع لازم نبود حتما خوکی هم در ارتباط با فرد بیمار وجود داشته باشد ولی در مورد آنفلوآنزای پرندگان قضیه کاملا متفاوت بود و فرد مبتلا حتما سابقه‌ای از تماس با پرنده بیمار داشت. اما حقیقت مشترکی بین این دو بیماری وجود دارد. محل زندگی اولیه ویروس بیماری‌زا در هر دو مورد بدن یک حیوان بوده نه یک انسان. این به آن معناست که به وسیله برخورد صحیح با بیماری‌های حیوانات و بررسی ویروس‌های بالقوه خطرناک در بدن آنها شاید بتوان از جهش ژنتیکی این ویروس‌ها و قابلیت انتقال آنها به انسان جلوگیری کرد. از هفت سال پیش تاکنون بیماری‌های مهمی مثل SARS،H5N1 و H1N1 خسارت‌های مالی و جانی زیادی به جا گذاشته‌اند. همه این بیماری‌ها به نوعی منشأ حیوانی داشته‌اند. پس شاید لازم باشد افرادی را که تماس بسیار زیادی با حیوانات دارند، به طور مرتب تحت نظر گرفت. مثلا سازمان‌هایی وجود داشته باشند که شکارچیان آفریقایی را هرچند وقت یکبار از نظر وجود ویروس‌های جدید در بدن آنها بررسی کنند. با این روش در صورت جهش جدید در هر ویروس دانشمندان فرصت کافی برای پیشگیری از پاندمی‌های بزرگ را خواهند داشت.
واکسن کمک بزرگی است اما تنها راه مقابله با بیماری نیست
ساخت واکسن H1N1 از لحاظ تکنیکی کار خیلی سختی محسوب نمی‌شد چون روش ساخت آن دقیقا شبیه روش ساختن واکسن آنفلوآنزای فصلی بود اما مشکلی که در آن زمان وجود داشت، مساله سرعت‌عمل و کمبود وقت بود. همان زمان که پاندمی H1N1 سرتاسر جهان را فراگرفت، خط تولید کارخانه‌های بزرگ داروسازی برای ساخت واکسن آنفلوآنزای فصلی مشغول بودند. اکثر این کارخانه‌ها مجبور شدند سرعت تولید خود را به شدت افزایش دهند تا بتوانند تعداد کافی واکسن H1N1 تولید کنند اما با فروکش کردن بیماری H1N1 بسیاری از این واکسن‌ها دست نخورده باقی ماندند و فاسد شدند. درواقع بهتر بود برای پیشگیری از این بیماری‌ها به جای سفارش بیش از حد واکسن از روش‌های ساده‌تری مثل شستن دست‌ها، رعایت بهداشت و حفظ فاصله از افراد بیمار قادرند تا حد زیادی از گسترش سریع ویروس جلوگیری کنند.
صداقت در اطلاع‌رسانی
مهم‌ترین درسی که هر پاندمی به بشر می‌دهد، نحوه برخورد با پاندمی احتمالی بعدی است. در مورد بیماری H1N1، جنجال رسانه‌ها و همچنین تعداد بیش از حد واکسن‌هایی که تولید شد اعتماد جمعیت عمومی را به توصیه‌های متخصصان اندکی پایین آورده است. در واقع آمار دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد که تمایل مردم برای دریافت واکسن آنفلوآنزای فصلی نسبت به سال گذشته کاهش چشم‌گیری پیدا کرده است. به گفته متخصصان CDC رسانه‌ها برای جالب‌تر شدن ماجرا هر خبری را با بزرگنمایی به مردم می‌رسانند و همین مساله باعث ترس و وحشت عمومی می‌شود.
منبع:www.salamat.com
/ج