گفتگو با دکتر حمید بهتاش متخصص ارتوپدی
شاید شما هم واژه پیچ‌خوردگی را شنیده باشید. پیچ‌خوردگی زمانی روی می‌دهد که ضربه‌ای مانند سقوط، لغزیدن یا تصادف روی دهد. در این حالت مفصل بیش از حد حرکت می‌کند و رباط کشیده یا پاره می‌شود. برای آشنایی بیشتر با پیچ‌خوردگی و افزایش اطلاعات‌مان در این خصوص پای صبحت دکتر حمید بهتاش، متخصص ارتوپدی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نشستیم.
پیچ‌خوردگی چطور ایجاد و در کدام مفصل بیشتر مشاهده می‌شود؟
بسیاری از آسیب‌ها تحت عنوان پیچ‌خوردگی نام برده می‌شوند ولی پیچ‌خوردگی واقعی آسیب به لیگامان‌ها است. لیگامان‌ها یا رباط‌ها، نوارهای چربی از بافت همبند هستند که در داخل مفصل یک استخوان را به استخوان دیگر متصل می‌کنند. پیچ‌خوردگی‌ها بیشتر در مفصل مچ پا و زانو روی می‌دهد. علایم و نشانه‌های پیچ‌خوردگی عبارت‌اند از: تورم سریع، گاهی همراه با تغییر رنگ پوست، اختلال در عملکرد مفصل یا احساس ناپایداری، درد و حساسیت در ناحیه درگیر و بروز مشکل در استفاده از مفصل.
چطور می‌توانیم بفهمیم که مچ پا یا زانویمان پیچ خورده است؟
هر مفصلی در بدن می‌تواند دچار پیچ‌خوردگی شود. در هنگام پیچ‌خوردگی مفاصل می‌توانند فعالیت داشته باشد یا اینکه ناپایدار باشند. حرکات و فشار روی لیگامان یا رباط دردناک است. اگر مفصل قادر به حرکت نباشد ممکن است آسیب همراه شکستگی یا در رفتگی باشد. اگر شما به شکستگی یا آسیب جدی رباط در مفاصل مشکوک هستید و یا درد و سختی در تکان دادن مفصل بعد از دو یا سه روز از بین نرود به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است دستور تهیه عکس را به منظور کشف شکستگی احتمالی بدهد.
آیا پیچ‌خوردگی‌ها با یکدیگر تفاوت می‌کنند؟
به‌طور کلی هرچه درد شدیدتر باشد آسیب شدیدتر است. پیچ‌خوردگی‌ها از نظر شدت از خفیف تا شدید متغیر است. پیچ‌خوردگی خفیف زمانی روی می‌دهد که فیبرهای داخل لیگامان بیش از حد کشیده شوند یا مختصری پاره شوند. ممکن است شما در هنگام حرکت دادن مفصل درد خفیف تا قابل توجهی داشته باشید و هنگامی که به مفصل دست می‌زنید حساسیت و درد داشته باشد. تورم مختصری وجود دارد یا اصلا تورم وجود ندارد شما معمولا می‌توانید وزن خود را روی مفصل وارد سازید و عکس‌های رادیولوژی طبیعی هستند. پیچ‌خوردگی‌های خفیف تکرار شونده منجر به تضعیف مفصل می‌گردند. در اغلب موارد مفصلی که دچار پیچ‌خوردگی خفیف گردیده است قادر خواهد بود ظرف حدود 24 ساعت وزن را تحمل نماید و در ظرف دو هفته کاملا التیام یابد.
درباره نوع متوسط و شدید پیچ‌خوردگی هم توضیح دهید؟
هنگامی که فیبرهای لیگامانی دچار پارگی می‌شوند ولی رباط به‌طور کامل پاره نمی‌شود شما به پیچ‌خوردگی متوسط گرفتار شده‌اید. درد و حساسیت موضعی هنگام لمس متوسط هستند ولی ممکن است به علت احساس ناپایداری از استفاده بخش آسیب‌دیده اکراه داشته باشید. ممکن است شما کمی تورم داشته باشید و دچار تغییر رنگ سیاه، آبی و یا کبود شده باشید. اگر هم یک یا چند رباط به‌طور کامل پاره شوند شما به پیچ‌خوردگی شدید گرفتار نشده‌اید. ناحیه دردناک، متورم و کمبود شده است. شما نمی‌توانید مفصل‌تان را به‌طور طبیعی حرکت دهید یا بر آن فشار وارد سازید اگر سعی در استفاده از آن نمایید ممکن است احساس عدم تعادل کنید.
برای درمان پیچ‌خوردگی چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم؟
برای پیچ‌خوردگی ساده از یخ به مدت 24 ساعت بعد از آسیب استفاده نمایید تا تورم را کاهش دهید. مفصل را با پوشش‌های محافظی نظیر بانداژ الاستیک حمایت کنید و آن را در وضعیت بالا نگه دارید، به آرامی فعالیت طبیعی را شروع کنید. وقتی که یک روز یا بیشتر گذشت به تدریج مفصل گرفتار را آزمایش کنید.
اگر بخواهیم با استفاده از دارو، دردمان را ساکت کنیم چه کارهایی توصیه می‌کنید؟
ممکن است بخواهید از استامینوفن برای کاهش درد استفاده کنید یا از داروهایی نظیر بروفن برای تسکین درد توام با تورم استفاده کنید. دقت کنید که مصرف آسپرین و برخی از مسکن‌های دیگر ممکن است خون‌ریزی را افزایش دهند به این دلیل حتما سعی کنید نظر پزشکان را جویا شوید.
اگر پیچ‌خوردگی به اندازه‌ای جدی باشد که مفصل را دچار ناپایداری کند نیز می‌توانیم آن را با دارو بهبود بخشیم؟
در این حالت ممکن است شما به عمل جراحی برای ترمیم رباطی که پیچ خورده یا از استخوان جدا شده نیاز پیدا کنید. همچنین ممکن است پزشک شما با گچ یا آتل ناحیه مفصل پیچ خورده را بی‌حرکت سازد. توصیه‌های پزشک در مورد بازتوانی را انجام دهید. این مرحله شامل برنامه درمانی زیر نظر فیزیوتراپ و برنامه‌ای ورزشی برای تقویت عضلانی اطراف مفصل پیچ‌خورده است.
PRICEبرخی افراد به‌طور مکرر دچار پیچ‌خوردگی می‌شوند، آیا این افراد می‌توانند پیشگیری کنند؟
هنوز به‌طور قطع نمی‌توان گفت با بانداژ، آتل‌گیری یا پوشاندن زانوها، مچ پا، مچ دست یا آرنج بتوان به طور موثری از پیچ‌خوردگی جلوگیری کرد ولی این وسایل ممکن است در بازتوانی آسیب‌ها کاربرد داشته باشد. ورزش کردن مخصوصا ورزش‌های استقامتی برای قوی کردن عضلاتی که به وسیله آسیب‌های مکرر ضعیف شده‌اند و برای پایدار کردن مفصل به منظور کمک به پیشگیری از پیچ‌خوردگی‌های مکرر لازم هستند.
PRICE را به خاطر بسپار!
اگر شما دچار یک آسیب جزیی بافت نرم شدید، مراحل زیر را به خاطر بسپارید. محافظت، استراحت، یخ، فشار، بالا بودن. (معادل انگلیسی این لغات در اصطلاح PRICE خلاصه شده است). رعایت مراحل یاد شده می‌تواند روند بهبود شما را تسریع کند:
محافظت (Protection): ناحیه درگیر را بی‌حرکت سازید، التیام را تسریع کنید و از آسیب بیشتر جلوگیری کنید. در صورت لزوم از پوشش‌های الاستیک، آتل‌ها، چوب زیر بغل یا عصا استفاده کنید.
استراحت (Rest): از فعالیت‌هایی که موجب درد یا تورم می‌شوند خودداری نمایید. استراحت برای تحریک التیام بافتی در عضو آسیب‌دیده ضروری است. سعی کنید قسمت‌های آسیب ندیده بدن را متحرک و فعال نگه دارید تا از بد فرمی شدید پیشگیری شود.
یخ (Ice): برای کاهش درد، تورم یا گرفتگی عضلات به سرعت روی ناحیه آسیب دیده یخ قرار دهید. استفاده از کیسه یخ، قرار دادن محل در خرده‌های یخ و ماساژ دادن با یخ همگی برای کوچک کردن ناحیه آسیب دیده مفید هستند. یخ را به طور دوره‌ای تا زمانی که تورم ادامه دارد استفاده نمایید.
فشار(Compression): تورم می‌تواند موجب از دست رفتن حرکت در مفصل آسیب دیده شود. برای کنترل درد، ناحیه آسیب دیده را با پوشش‌ها و باندکشی فشرده سازید تا اینکه تورم قطع شود.
بالا بردن (Elevation): دست یا پای آسیب دیده را تا سطحی بالا‌تر از قلب بالا ببرید تا تورم کاهش یابد. این حرکت مخصوصا شبانگاهان اهمیت دارد.
منبع:www.salamat.com