خواص سویق

سَویق : به آن در فارسى قدیم ، «پِست» گفته مى‏شد . امروزه به آن «قاووت» یا «پوره» مى‏گویند . گفتنى است که لغت‏نامه دهخدا لفظ «قاووت» را ترکى مى‏داند که غالبا به معناى آرد حبوبات بریان‏شده است ؛ لیکن این واژه ، گاه در مورد غیر حبوبات (مانند برخى میوه‏ها یا تره‏بار) نیز کار برد دارد .
علاّمه مجلسى مى‏گوید: از [گفته] کلینى چنین برمى‏آید که «سویق» ، درصورتى که در روایات ، همراه با قیدى [مانند جو ]نباشد ، به معناى «سویق گندم» است ؛ چرا که مى‏گوید: «باب انواع سویق‏ها و برترىِ سویق گندم» و سپس در ذیل این عنوان ، حدیث‏هایى را مى‏آورد که در آنها واژه «سویق» ، بدون صفت یا مضافٌ الیه ، آمده است.
شهید در الدروس گفته است: «درباره سویق و سود آن ، روایت‏هاى فراوانى رسیده و کلینى، سویق را به معناى سویق گندم ، دانسته است».
مؤلّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چیز ، سویق مى‏سازند: گندم، جو، کُنار، سیب، کدو، دانه انار و شلغم. همه این انواع ، طبع را مهار مى‏کند، قى و دلشوره‏اى را که از صفرا زاده مى‏شود ، از میان مى‏برد، رطوبت معده را خشک مى‏کند ، و اگر قدرى سویق جو با آب و مقدار اندکى شیر برداشته و خشخاش بو داده ساییده با آن مخلوط شود ، براى شکم رَوى ، سودمند است ، نیش‏زدگى‏ها را تسکین مى‏دهد و خواب مى‏آورد».
ابن بیطار ، به نقل از رازى گفته است: «هر سویقى با چیزى که از آن ساخته مى‏شود ، تناسب دارد . براى نمونه، سویق جو ، از سویق گندم ، سردتر است، به همان اندازه که خودِ جو ، طبعى سردتر از گندم دارد. این سویق ، همچنین نفخ بیشترى پدید مى‏آورد. از میان همه سویق‏ها ، استفاده از سویق گندم و سویق جو ، بیشتر است و این هر دو ، نفخ‏آور و موجب کندتر شدن حرکت غذا از معده به پایین‏اند. البتّه، اگر این دو نوع سویق ، کاملاً با آب جوشانده و سپس از پارچه‏اى درشت‏باف گذرانده شوند و بدین ترتیب ، آب آنها جدا شود و به صورت لقمه‏هایى فشرده درآیند و سپس همراه با آب سرد و شکر ، نوشیده شوند ، از نفخ آنها کاسته مى‏گردد و چنانچه در تابستان در اوّل صبح ، مصرف شوند ، براى اشخاص حرارتى و برافروخته‏مزاج ، سودمند خواهند بود و مانع تب‏ها و بیمارى‏هاى ناشى از گرم‏مزاجى مى‏شوند و همین ، از بالاترین منافع آن است . کسى که این نوع سویق را بخورد ، در آن روز نباید میوه تر، خیار و سبزى بخورد ، یا دست کم نباید از این چیزها زیاد بخورد ؛ امّا سرمادیدگان و کسانى که به نفخ‏هایى در شکم یا دردهایى مزمن در پشت و مفاصل مبتلا هستند و همچنین پیران و کسانى که مزاجى کاملاً سرد دارند ، نباید از این سویق هیچ بخورند. اگر هم به خوردن آن ناچارند ، آن را پس از چند بار شستن در آب گرم و همراه با پانید و عسل ، پس از درآمیختگى با زیتون و روغنِ وندانه و همچنین روغنِ گردو، با طبع خود مناسب سازند.
هر چند سویق جو از سویق گندم ، سردتر است، امّا از آن روى که گندم نسبت به جو آب بیشترى مصرف مى‏کند ، سویق گندم سردکنندگىِ بیشترى براى بدن دارد و بویژه رطوبت‏بخشى آن به طبع انسان ، بیشتر است . به همین دلیل ، براى کسانى که به رطوبت‏بخشى به بدن نیاز دارند ، سودمندى بیشترى دارد. برعکس، سویق جو ، براى کسانى که به خشک کردن طبعْ نیاز دارند ، مناسب‏تر است. چنین کسانى ، معمولاً داراى بدن‏هایى سِتَبر ، پُرگوشت و پُرخون هستند، در حالى که گروه نخست ، بدن‏هایى تکیده، کم‏گوشت و زردرنگ دارند.
از این دو نوع سویق که بگذریم ، دیگر انواع سویق ، به عنوان غذا مصرف نمى‏شوند و [ تنها ، ]مصرف دارویى دارند، آن گونه که سویق کُنار ، سویق سیب و انار ترش ، براى مهار کردن شکم و حرارت دادن بیشتر به آن ، به کار مى‏روند، یا از سویقِ خرنوب و سنجد ، براى مهار کردن طبع ، استفاده مى‏شود (بحار الأنوار : جلد 66 صفحه 283).
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یَهضِمُ الرُّؤوسَ؛
سویق،کلّه‏پاچه را هضم مى‏کند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 10
درمکارم الأخلاق به نقل از على بن سلیمان آمده:
أکَلنا عِندَ الرِّضا علیه‏السلام رُؤوسا فَدَعا بِالسَّویقِ ، فَقُلتُ : إنّی قَدِ امتَلأتُ؛
نزد امام رضا علیه‏السلام کلّه پاچه خوردیم . پس سویق خواست . گفتم : من سیر شده‏ام . فرمود : «اندکى از سویق ، کلّه پاچه را هضم مى‏کند و دواى آن است» .
مکارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 354 ، حدیث 1154
امام باقرعلیه‏السلام می فرمایند:
ما أعظَمَ بَرَکَةَ السَّویقِ ! إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الشِّبَعِ أمرَأَهُ وهَضَمَ الطَّعامَ ، وإذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الجوعِ أشبَعَهُ ، ونِعمَ الزَّادُ فِی السَّفَرِ وَالحَضَرِ السَّویقُ؛
سویق، چه قدر پُربرکت است! اگر انسان در حالى که سیر است ، آن را بخورد ، غذا را گوارش مى‏دهد و اگر در حالى که گرسنه است ، بخورد ، او را سیر مى‏سازد . سویق ، چه نیکو توشه‏اى در سفر و در حضر است !
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 278 ، حدیث 13
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
سویق ، گوشت مى‏رویاند و استخوان را استحکام مى‏بخشد .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 305 ، حدیث 3 66
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
اِسقوا صِبیانَکُم السَّویقَ فی صِغَرِهِم ؛ فَإِنَّ ذلِکَ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
به کودکانتان در خردسالى‏شان سویق بدهید ؛ چرا که گوشت مى‏رویاند و استخوان را استحکام مى‏بخشد .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 288 ، حدیث 1941
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
مَن شَرِبَ السَّویقَ أربَعینَ صَباحا اِمتَلَأَ کِتفاهُ قُوَّةً؛
هر کس چهل روزْ سویق بخورد ، بازوانش پُرتوان مى‏شود .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 12
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
شُربُ السَّویقِ بِالزَّیتِ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ ، ویُرِقُّ البَشَرَةَ ، ویَزیدُ فِی الباهِ؛
خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت مى‏رویاند ، استخوان را استحکام مى‏بخشد ، پوست را نازک مى‏کند و بر توان جنسى مى‏افزاید .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 276 ، حدیث 6
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
اِملَؤوا جَوفَ المَحمومِ مِنَ السَّویقِ ؛ یُغسَلُ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، ثُمَّ یُسقى؛
درون تب‏دار را از سویق ، پُر کنید . سه بار در آب شسته شود و آن‏گاه به او خورانده شود .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 289 ، حدیث 1947
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یُجَرِّدُ المِرَّةَ وَالبَلغَمَ مِنَ المَعِدَةِ جَردا ، ویَدفَعُ سَبعینَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ؛
سویق ، تلخه را از تن ، و بلغم را از معده ، کاملاً جدا مى‏کند و هفتاد گونه بلا را دور مى‏سازد .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 279 ، حدیث 18
امام کاظم علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ ومَرَقُ لَحمِ البَقَرِ یَذهَبانِ بِالوَضَحِ؛
سویق خشک و آب گوشت گاو ، پیسى را از میان مى‏برند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 311 ، حدیث 7 378
منبع: www.hadithcity.com