گفتگو با آقای دکتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد
آقای دکتر! بررسی آزمایش ادرار24 ساعته چه ضرورتی دارد؟
یکی از عوارضی که در افراد دیابتی مطرح می‌شود عوارض کلیوی است که هم در دیابت نوع یک و هم در دیابت نوع دو مشاهده می‌شود. مبتلایان به دیابت نوع یک معمولا در سنین پایین‌تری قرار دارند و بیماری آنها زودتر تشخیص داده می‌شود. به همین دلیل از ابتدا نیازی به انجام آزمایش دفع پروتئین و کشت ادرار 24 ساعته ندارند. ولی در دیابت نوع دو و مبتلایان به آن موضوع فرق می‌کند. دیابت نوع دو در بسیاری از افراد مبتلا علامتی ندارد و ممکن است تا سال‌ها وجود داشته باشد، اما فرد از آن بی‌‌اطلاع باشد و ممکن است این بیماران از همان ابتدا این عارضه بیماری را داشته باشند. بنابراین توصیه ما به همه بیماران دیابتی مبتلا به دیابت نوع دو این است که بلافاصله پس از اینکه بیماری آنها تشخیص داده شد از همان ابتدا یک بررسی کلی از نظر کلیوی هم انجام دهند تا وضعیت سلامت آنها نیز مشخص شود.آزمایش ادرار جزو آزمایش‌های معمول این بیماران انجام می‌شود ولی باید توجه داشت که این بررسی وضعیت کلیه تنها به آزمایش‌های معمول تعیین میزان اوره و کراتینین محدود نمی‌شود. این بیماران علاوه بر سنجش میزان اوره و کراتینین خود باید آزمایش موسوم به جمع‌آوری ادرار 12 یا 24 ساعته را نیز انجام دهند تا سلامت کلیه آنها از نظر دفع پروتئین مورد ارزیابی قرار بگیرد.
پس چه فرقی میان این آزمایش با آزمایشات معمول وجود دارد؟
افراد مبتلا به دیابت باید نسبت به این موضوع آگاهی داشته باشند که منظور از تست ادرار 24ساعته برای سنجش عملکرد کلیه این افراد، سنجش معمول پروتئین نیست. در این آزمایش دفع میزان بسیار کم پروتئین که اصطلاحا به آن میکروآلبومین می‌گویند مورد سنجش قرار می‌گیرد.
یعنی نحوه انجام این دو آزمایش با هم متفاوت است؟
بله؛ در واقع، دفع پروتئین از طریق ادرار و آنچه با این نام خوانده می‌شود، پدیده دیررسی است و نمی‌توان در بررسی سلامت کلیه‌ها به آن استناد کرد. در آزمایش ادرار 24 ساعته افراد مبتلا به دیابت دفع میکروآلبومین مورد بررسی قرار می‌گیرد که آزمایش آن هم در همه آزمایشگاه‌ها انجام نمی‌شود. تنها تعدادی از آزمایشگاه‌ه‌ها وجود دارند که با توجه به تجهیزات خود دفع میکروآلبومین از طریق ادرار را اندازه‌گیری می‌نمایند. پزشکان نیز در درخواست این آزمایش باید دقت کنند که آزمایش دفع پروتئین درخواست نشود و حتما دستور آزمایش دفع میکروآلبومین قید شود تا در صورت وجود عارضه، به موقع تشخیص و مشکلات فرد وارد مراحل حاد و دشوار نشود.
و این آزمایش لازم است فقط یک بار انجام شود یا بیشتر؟
بیشتر! آزمایش ادرار 24 ساعته و دفع میکروآلبومین در افراد مبتلا به دیابت باید به طور مداوم انجام شود تا سلامت کلیه‌های فرد همواره مورد سنجش قرار گیرد. به‌طور کلی این آزمایش در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، که معمولا سن کمتری دارند از 5 سال پس از تشخیص بیماری به‌طور منظم و هر سال یک بار انجام می‌شود. آزمایش دفع میکروآلبومین در افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز باید از همان ابتدای تشخیص به صورت سالانه انجام شود.
اگر این آزمایش به هر دلیلی انجام نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
از آنجا که عوارض کلیوی یکی از عوارض شایع دیابت هستند در صورت عدم تشخیص مشکل کلیوی در مراحل ابتدایی بیماری به‌صورت نهفته پیشرفت می‌کند و زمانی عوارض ناشی از آن بروز می‌کند که شاید برای آغاز درمان کمی دیر باشد. اگر عوارض کلیوی دیابت را بتوان در مراحل ابتدایی تشخیص داد به طور حتم درمان و جلوگیری از پیشرفت آن ساده‌تر خواهد بود، اما متاسفانه این آزمایش برای بسیاری از بیماران تجویز نمی‌شود.
چرا؟
خب، برخی از پزشکان اصلا به این مساله و اهمیت آن توجه نمی‌کنند و انجام این آزمایش جزو مواردی است که در بسیاری از بیماران مغفول می‌ماند. اگر به شرح حال بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نگاهی بیندازیم خواهیم دید که ادرار 12 یا 24 ساعته آنها از نظر دفع میکروآلبومین مورد بررسی قرار نگرفته است که این نکته می‌تواند عواقب ناخوشایندی را برای بیمار به همراه داشته باشد. نکته‌‌ای که باید بیش از همه در درمان دیابتی‌ها مورد توجه قرار گیرد دستیابی به یک درمان استاندارد است که توجه به آن در درمان‌ها ضروری است.
گفتید بیماران دیابتی باید دفع میکروآلبومین را به‌صورت سالانه چک کنند. در صورت منفی بودن چه‌طور باید دنبال شود؟
اگر نتیجه آزمایش، منفی باشد؛ همچنان باید به صورت سالانه آن را تکرار کرد ولی اگر مثبت باشد، بر طبق مراحل درمانی انجام‌شده، آزمایش‌ها دنبال می‌شود. اگر نمونه فرد مثبت باشد ظرف 6 ماه باید 2 بار دیگر این تست را انجام دهد. اگر از 3 تست انجام‌شده، 2بار نتیجه مثبت بود باید مراحل درمان آغاز شود و پس از درمان، دوباره باید نمونه‌گیری و بررسی انجام شود.
برای بیمارانی که دفع میکروآلبومین دارند، چه اقداماتی باید انجام داد؟
مراقبت و درمان در مورد این افراد باید حتما تحت نظر پزشک باشد. کنترل دقیق قندخون در این بیماران اهمیت ویژه‌ای دارد. محدود کردن مصرف پروتئین نیز در مورد این بیماران ضروری است و بالاخره درمان دارویی است تا دفع پروتئین را به حداقل برساند یا برطرف کند و همه باید با نظر و مشورت پزشک انجام شود تا بیمار دیابتی دچار عارضه‌های جدی کلیوی نشود.
منبع: www.salamat.com