واریس شایع‌ترین بیماری عروقی است که بیشتر در زنان 40 تا 50 ساله دیده می‌شود؛ بیماری‌ای که طی آن، دیواره وریدها (سیاهرگ‌ها) دچار تورم می‌شود. واریسی شدن وریدها بیشتر در عروق ساق پا رخ می‌دهد.
وظیفه سیاهرگ‌ها، برگرداندن خون بدون اکسیژن از اندام‌های مختلف بدن به قلب است. سیاهرگ‌های ساق پا باید خون را در مسیری طولانی بر خلاف جهت جاذبه زمین به بالا برانند و همین امر کار آنها را سخت‌تر از سایر سیاهرگ‌ها می‌کند. داخل سیاهرگ‌ها، دریچه‌هایی وجود دارند که وظیفه آنها پیشگیری از بازگشت خون به عقب است. اما در بعضی موارد، این دریچه‌ها کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهند و این باعث می‌شود خون به عقب برگردد و در وریدها تجمع کند و باعث تورم آنها شود. در این مواقع، واریس به وجود می‌آید. در بسیاری از افراد، این بیماری ناراحتی زیادی به وجود نمی‌آورد و بیماران فقط از نظر ظاهری از آن شکایت دارند اما در بعضی موارد، مشکل شدیدتر می‌شود و احساس درد و سنگینی در پا به وجود می‌آید.
علل واریس
جدا از دلیل اساسی واریس که در بالا گفته شد، علل دیگری نیز وجود دارند که زمینه را برای به وجود آمدن آن مساعد می‌کنند. برخی از این علل عبارتند از:
• ارث: یکی از علل ایجاد بیماری واریس، سابقه خانوادگی است که البته در کنار کم‌تحرکی و ایستادن برای مدتی طولانی می‌تواند زمینه را برای بروز واریس مساعد کند.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان مستعد واریس هستند و علت آن، بارداری و ترشح هورمون است. در دوره بارداری حجم خون و فشار شکمی افزایش می‌یابد و هورمون‌ها سبب گشادی عروق می‌شوند. در این حالت احتمال بروز واریس بیشتر می‌شود.
استفاده از قرص‌های هورمونی (استروژن و پروژسترون)، بروز بارداری و پوشیدن لباس‌های خیلی تنگ هم می‌توانند از دیگر دلایل ایجاد واریس در پاها باشند.
• ایستادن طولانی‌مدت: کسانی که به علت شغل خود، برای مدتی طولانی سرپا می‌ایستند، بیشتر در معرض بروز واریس هستند. نشستن طولانی‌مدت هم می‌تواند سبب واریس شود.
• سن: خطر واریس با افزایش سن بیشتر می‌شود. رگ‌های خونی و عضلات پشت پا، با افزایش سن، ضعیف‌تر و احتمال ایجاد واریس در آنها بیشتر می‌شود.
• اضافه‌وزن: اضافه‌وزن، به‌خصوص در اطراف شکم، فشار بیشتری به وریدهای ساق پا تحمیل می‌کند.
علایم واریس
احساس درد مبهم در ساق‌پا، احساس سنگینی در عضلات پا هنگام ایستادن، دردهای شبانه در پاها، ورم و خارش پا از علایم اولیه واریس هستند. در صورت عدم توجه به این علایم، کم‌کم ورم‌هایی در اندام تحتانی ایجاد خواهد شد. با تداوم این حالت و عدم رسیدگی به آن، ورم‌ها تبدیل به لکه‌های قهوه‌ای و سیاه در اطراف قوزک و مچ پا و ساق پا می‌شوند و اگر باز هم درمانی صورت نگیرد، ممکن است زخم‌های واریسی به‌وجود آیند. در این صورت، به مرور لخته‌هایی در پا ایجاد می‌شوند که خطرناک هستند و احتمال دارد از طریق سیستم وریدی، وارد قلب و ریه شوند و عوارض خطرناکی ایجاد کنند.
پیشگیری از واریس
پزشکان برای پیشگیری از بروز واریس توصیه‌های ساده‌ای دارند که عمل به آنها می‌تواند مانع از بروز این بیماری شود:
• بالا نگه داشتن پاها: همه افراد (به‌خصوص خانم‌ها) بهتر است روزی چند بار پاهای خود را بالاتر از سطح قلب نگه دارند تا وریدهای ساق پا کمی استراحت کنند.
• تغییر وضعیت ساق پا: افرادی که شغلشان به صورتی است که مجبورند ساعت‌های متمادی سرپا باشند، بهتر است روزی چند بار، برای مدتی کوتاه به قدم‌زدن بپردازند و مچ پای خود را حرکت دهند. علاوه بر آن، از نشستن‌های طولانی هم باید پرهیز شود. در پروازهای طولانی نیز باید هر از چندی قدم زد یا پاها را کمی بالا آورد.
• خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ: لباس‌های تنگ، به‌خصوص در ناحیه کمر و ساق پا می‌توانند به تشدید علایم واریس منجر شوند.
• جلوگیری از یبوست: یبوست یکی از مواردی است که می‌تواند سبب ایجاد یا تشدید واریس شود. پس با مصرف میوه و سبزیجات و غذاهای حاوی فیبر باید از بروز آن جلوگیری کرد.
•پرهیز از اضافه‌وزن: با رسیدن به وزن مطلوب می‌توان تا حدی از بروز واریس جلوگیری کرد.
• ورزش منظم: پرداختن به ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی و شنا از توصیه‌های موکد پزشکان است.
• زیاد نماندن در حمام و سونا: حضور طولانی‌مدت در حمام یا سونا نیز می‌تواند سبب افزایش تورم وریدها شود.
• پوشیدن جوراب‌های ساق‌بلندکشی: این جورابها با فشار روی وریدهای ساق پا از بروز واریس جلوگیری می‌کنند. البته مهم است که این جورابها تنگ نباشند.
... و اما درمان
در مجموع، درمان هر فرد با توجه به علایم، شدت، سن و شرایط وی متفاوت از فرد دیگر است. پس افراد نباید اقدام به خوددرمانی کنند و باید حتما به پزشک مراجعه کنند.
انواع خفیف واریس معمولا نیازی به درمان ندارند اما نباید از آنها غافل شد؛ چون همین نوع خفیف هم در صورت وجود سابقه خانوادگی یا به علت بعضی شرایط خاص (مثلا شرایط خاص شغلی) می‌توانند تشدید شوند.
در مرحله اول، پزشک برای تسکین درد بیمار، معمولا از جوراب‌های واریس استفاده می‌کند. این جورابها به عضلات پا کمک می‌کنند تا خون را بهتر به طرف بالا برانند. این جورابها را باید صبح‌ها بعد از بیدار شدن و قبل از خروج از بستر پوشید. مهم است که این جورابها در قسمت مچ پا یا کشاله ران فشاری وارد نکنند و تنگ نباشند. پس باید انتخاب آنها با توصیه و مشورت پزشک باشد چون انتخاب ناآگاهانه آنها ممکن است باعث تشدید مشکلات شود.
در تحقیقی که اخیرا در آمریکا انجام شد، متوجه شدند که بیشتر بیماران طرز استفاده صحیح از این جورابها را نمی‌دانند و از اینجا اهمیت آموزش بیماران مشخص می‌شود. به‌علاوه معلوم شد که بروز مشکل در جوراب‌های بلند (تا سطح ران) بیشتر است و پیشنهاد کردند که بهتر است از جوراب‌های کوتاه‌تر (تا سطح زانو) به‌عنوان جوراب واریس استاندارد استفاده شود.
تا حد امکان باید از ایستادن و نشستن طولانی‌مدت پرهیز کنید و اگر مجبور به این کار بودید، باید هرچند وقت یک بار، وزن بدن را از یک پا، روی پای دیگر بیندازید یا مچ پاهای خود را حرکت دهید. اگر امکان داشته باشد، در طول روز چند بار پاهای خود را به مدت 5 دقیقه بالا بگیرید. اگر هرگونه زخم یا تغییر شکل در اطراف وریدهای واریسی دیدید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. گاهی لازم است که وریدهای واریسی با کمک تزریق بعضی موادشیمیایی داخل ورید از مسیر خون حذف شوند. در موارد شدیدتر با کمک عمل جراحی، ورید مبتلا به واریس برداشته می‌شود. در بعضی موارد با کمک لیزر، می‌توان واریس‌های سطحی را درمان کرد.
در صورت مراقبت و درمان واریس در مراحل اولیه، تا حد زیادی می‌توان از عمل‌های جراحی و بروز عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد.
منبع:www.salamat.com