فلفل تند مغذی‌تر است یا شیرین؟

براساس اعلام سازمان خواروبار جهانی (FAO)،‌ هندوستان با تولید حدود 60 میلیون تن فلفل در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده فلفل در دنیا محسوب می‌شود. در هند بیش از 52 نوع فلفل و ادویه‌های تند دیگر تولید می‌شود و این کشور حدود 20 درصد از ادویه کل دنیا را تامین می‌کند. اندونزی و برزیل هم با تولید 48 و 20 میلیون تن فلفل در سال، رتبه‌های دوم و سوم تولید جهانی این گیاه تند را به خود اختصاص داده‌اند. به تازگی ما ایرانی‌ها هم خواسته یا ناخواسته، ذائقه‌مان را به مصرف غذاهای تند و پر از فلفل عادت داده ایم. به همین دلیل گفتگویی را با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام داده‌ایم که خواندن آن می‌تواند برای افراد فلفل‌دوست جالب توجه باشد.

به عنوان اولین سوال، تفاوت فلفل قرمز و سیاه در چیست؟

رنگ پودر فلفل سیاه و قرمز بیشتر به فرآیندی که در کارخانه‌ها روی تولید این محصولات انجام می‌شود، برمی‌گردد. در واقع طی فرآیند خشک‌کردن و تهیه صنعتی پودر فلفل، امکان تغییر رنگ آن هم وجود دارد. از طرف دیگر، رنگ فلفل سیاه و قرمز به نوع گیاه‌های پایه آنها هم بستگی دارد. فلفل سیاه، دانه‌ای سیاه رنگ و کوچک، فلفل قرمز هم گیاهی بوته‌ای با پوسته‌ای قرمز است. در ضمن، رنگدانه‌ها و فلاونوییدهای طبیعی موجود در گونه‌های مختلف فلفل باعث تغییر رنگ انواع آن می‌شود.

آیا خاصیت این دو نوع فلفل هم با یکدیگر تفاوتی دارد؟

معمولا خاصیت انواع فلفل‌ها از فلفل سیاه و قرمز گرفته تا فلفل دلمه‌ای‌هایی با رنگ‌های متفاوت (قرمز، سبز، زرد، نارنجی و حتی سیاه) و فلفل سبزهای تند و شیرین، تفاوت چندانی با هم نمی‌کند. یعنی رنگ‌های مختلف فلفل به کاروتنوییدهای موجود در این گیاهان برمی‌گردد. به طور کلی اگرچه خاصیت فلفل‌های مختلف از نظر وجود کاروتنوییدهای موجود در آنها کمی با هم متفاوت است اما فرق کلی، قابل توجه و اساسی در خاصیت فلفل‌های رنگی، تند یا شیرین وجود ندارد. در یک کلام اینکه ارزش تغذیه‌ای فلفل‌های مختلف با یکدیگر تفاوت بارزی ندارد.

آیا میزان مصرف خاصی برای فلفل‌ها در نظر گرفته می‌شود؟

فلفل خشک یا پودر فلفل جزو ادویه‌ها محسوب می‌شوند و ادویه‌ها هم از نظر تغذیه‌ای باید به صورت متعادل مصرف شوند تا مشکلی را برای فرد مصرف‌کننده به وجود نیاورند. برخی از افراد در مصرف فلفل هم مانند نمک و شکر به شدت افراط می‌کنند و آنقدر حجم فلفل را در وعده‌های غذایی خود بالا می‌برند که بدن آنها نسبت به طعم تندی مقاوم می‌شود.

این مقاومت چه اشکالی دارد؟

کسی که به طور مداوم فلفل مصرف می‌کند، حساسیت گیرنده‌های چشایی‌اش به تدریج کم می‌شود و برای اینکه بتواند لذت تندی غذای گذشته را درک کند، باید مدام فلفل غذای خود را بیشتر و بیشتر کند. با این حساب می‌توان گفت که حساسیت گیرنده‌های چشایی و گیرنده‌هایی که طعم و مزه را روی زبان و دهان درک می‌کنند، با مصرف روزانه و بی‌رویه فلفل کاهش می‌یابد.

آیا مصرف فلفل زیاد و غذاهای تند ضرری هم برای ما دارد؟

ادویه‌هایی مانند فلفل، محرک اسید معده هستند و افراط در مصرف آنها می‌تواند باعث ابتلا به التهاب معده یا حتی گاستریت شود. ابتلا به زخم‌معده یا زخم دوازدهه هم از دیگر عوارض مصرف طولانی‌مدت، مداوم و زیاد انواع فلفل (به خصوص فلفل‌های تند) است.

ممکن است کمی هم در مورد فواید مصرف متعادل فلفل‌ها توضیح دهید؟

ترکیب‌های فلاونوییدی، فواید آنتی‌اکسیدانی‌ دارند و در تمام گونه‌های فلفل هم یافت می‌شوند. ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی موجود در فلفل‌ها مانند ویتامین‌های E و C هم برای بدن بسیار مفید هستند. در ضمن، آنتی‌اکسیدان‌ها جزو مواد ضدسرطان و دوستدار قلب محسوب می‌شوند.

برخی از افراد بر این باورند که خاصیت فلفل سبزهای کوچک و تند، بسیار بیشتر از فلفل سبزهای شیرین است. آیا این باور درستی است؟

نه، ترکیب‌های فلاونوییدی مفید موجود در فلفل‌ها ارتباط چندانی با ترکیب‌های تشکیل‌دهنده طعم تند یا شیرین آنها ندارند. یعنی تندی یا شیرینی یک فلفل به گروهی از فلاونوییدهای موجود در فلفل‌ها برمی‌گردد و ترکیب‌های فلاونوییدی و مفید دیگری که در فلفل‌ها وجود دارد هم در تمام انواع این گیاه تقریبا پیدا می‌شود. به‌طور حتم می‌توان گفت که تندی بیشتر فلفل ربطی به خاصیت بیشتر یا کمتر آن ندارد.

آیا ادویه فلفل دلمه‌ای که به نام لاتین آن، یعنی پاپریکا در بازار موجود است، همان خاصیت و ترکیب های آنتی‌اکسیدانی فلفل دلمه‌ای تازه را دارد؟

برخی از ادویه‌ها یا موادغذایی جدید برای تنوع بخشیدن به بازار فروش و جذب مشتری‌هایی با ذائقه‌های متفاوت، روانه فروشگاه‌ها می‌شوند. در دانش تغذیه اصل بر مصرف خوراکی‌ها و مواد غذایی تازه است. یعنی هرچقدر فرآیند بیشتری برای صنعتی‌کردن یک ماده غذایی روی آن صورت گیرد، به طور حتم ارزش غذایی آن هم کاهش پیدا خواهد کرد. به‌طور کلی از نظر تغدیه‌ای مصرف فلفل دلمه‌ای تازه به پودر آن ارجحیت دارد. بهتر است پودر فلفل یا هر ادویه‌ دیگری در صورت در دسترس‌نبودن ماده غذایی تازه در برنامه غذایی افراد گنجانده شوند. خیلی از ویتامین‌های گروه‌ B یا ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی، بیشتر در فلفل‌های تازه پیدا می‌شوند. بسیاری از این مواد مغذی نسبت به نور و حرارت حساسیت بالایی دارند و طی فرآیند صنعتی کردن یک ماده غذایی تازه از بین می‌رود.

آیا این ادعا که مصرف فلفل باعث افزایش سوخت‌وساز بدن و کاهش وزن افراد مختلف می‌شود، صحت دارد؟

فلفل جزو آن گروه از موادی است که مصرف آن کمی متابولیسم بدن را افزایش می‌دهد اما متاسفانه برخی این خاصیت فلفل را خیلی اغراق‌آمیز مطرح می‌کنند. بهتر است بدانید که مصرف فلفل یا چای سبز به تنهایی باعث کاهش وزن نمی‌شود. یعنی بالا رفتن سوخت‌وساز بدن در اثر مصرف فلفل یا چای سبز به اندازه‌ای نیست که منجر به لاغر شدن افراد چاق شود.

چرا برخی از افراد به راحتی غذاهای تند می‌خورند اما بدن برخی دیگر به شدت به مصرف فلفل و سایر ادویه‌های تند، واکنش نشان می‌دهد؟

صرف نظر از تفاوت‌های فردی، این موضوع به سازش‌پذیری افراد هم بستگی دارد. یعنی شخصی که مدت‌ها و به طور مداوم فلفل را در برنامه غذایی خود داشته و به مرور زمان غذاهای خود را تند و تندتر کرده است، به طور حتم می‌تواند طعم خوراکی‌های بسیار تند را به راحتی تحمل کند. قطعا چنین فردی از روز اول قادر به خوردن غذاهای خیلی تند نبوده است. بد نیست چنین افرادی بدانند که مصرف غذاهای خیلی تند می‌تواند به مرور زمان باعث آسیب بافت معده و حنجره شود.
منبع:هفته نامه سلامت