خبرگزاری مهر، گروه استان ها- زهرا بهرامی: محوطه تاریخی خالد نبی با فرم بیضی شکل و کشیدگی در جهت شمالی – جنوبی به مساحت 12هکتار در استان گلستان، شهرستان کلاله، دهستان تمران و روستای گچی سو واقع شده است.
بقعه خالد نبی، بقعه های عالم بابا و چوپان عطا و دره ای به نام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان، رشته تپه ماهورهای خاکی که ارتفاع آن‌ها به مراتب کمتر از ارتفاع محل مرقد خالد نبی است، گورستان عظیمی با حدود 600 سنگ مزارهای استوانه ای که تا ارتفاع حداکثر دو متر در آن دیده می شود، تنها بخشی از نقاط دیدنی این مجموعه فرهنگی – تاریخی است.
بر اساس شواهد سطحی باستان شناختی این محوطه مربوط به قرون اول و میانی دوره اسلامی بوده و یکی از آثار شاخص استان و کشور محسوب می شود که آبان ماه سال گذشته با عنوان محوطه باستان شناختی خالد نبی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
بسیاری معتقدند سنگ مزارهای ایستاده و منحصر بفرد، مناظر باستانی، تپه ماهورها، طبیعت بکر و دست‌نخورده اطراف این مجموعه فرهنگی - تاریخی است که سالانه بیش از 150 هزار گردشگر داخلی و خارجی را به قله کوه گوگجه داغ که به سرزمین عجایب ایران هم مشهور است، می کشاند.
آتش سوزی بخشی از گورستان 12 هکتاری خالد نبی خبر ساز شاد و اظهار ضد و نقیضی در خصوص آتش سوزی و تخریب سنگ مزارهای به ویژه در فضای مجازی مطرح شد.
دو سنگ مزار تخریب شد
عضو هیئت امناء مجموعه فرهنگی و زیارتگاه خالد نبی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکشنبه گذشته بی احتیاطی هفت یا هشت نوجوان گنبدی که برای گردش و زیارت به این مجموعه آمده بودند، باعث آتش سوزی در خالد نبی شد.
امان محمد حمیدزاده با بیان اینکه خادم از بالا حضور چند نوجوان را مشاهده می کند و بعد از آن آتش سوزی اتفاق می افتد، گفت: قطعا بی احتیاطی و انداختن ته مانده سیگار عامل آتش سوزی در این مجموعه تاریخی بوده است.
وی با بیان اینکه آتش سوزی به مجموعه آسیب وارد نکرده است، افزود: در این حادثه حدود یک هکتار از علف های هرز داخل فنس سوخته و با ورود به موقع مردم و خادم و ... آتش به مراتع اطراف مجموعه سرایت نکرده است.
در سال های گذشته بی توجهی های زیادی نسبت به مجموعه خالد نبی صورت گرفته و هم اکنون این مجموعه بیش از هر چیز نیازمند اعتبار ویژه برای تامین زیرساخت ها، شناسایی و معرفی استعضو هیئت امناء مجموعه فرهنگی و زیارتگاه خالد نبی ادامه داد: پس از آتش سوزی دو سنگ مزار تخریب شده بود و یک سنگ از خاک بیرون آورده شده که امکان نصب مجدد آن وجود دارد.
وی بیان کرد: حدس می زنم افرادی که باعث آتش گرفتن علف های هرز منطقه شده اند، سنگ قبرها را نشکسته اند و آتش سوزی بر اثر بی احتیاطی رخ داده است.
حمیدزاده ادامه داد: روز گذشته (شنبه 18 شهریور ماه) یگان حفاظت میراث فرهنگی، نیروی انتظامی، هیئت امناء و ... از محل حادثه بازدید داشتند و شکستن دو سنگ قبر و در آوردن یک سنگ سالم را تایید کردند.
وی تصریح کرد: سالانه بین 150 تا 200 هزار گردشگر داخلی و خارجی از این مجموعه بازدید می کنند اما تا سال گذشته این اثر تاریخی شناسنامه نداشت.
با دست خالی مجموعه را حفظ کردیم
وی از ثبت ملی مجموعه خالد نبی به عنوان کاری بزرگ نام برد و خاطرنشان کرد: در تمام این سال ها با دست خالی و تنها به همت نیروی های بومی و محلی تلاش کردیم این مجموعه را حفظ کنیم.
حمیدزاده یادآور شد: با پیگیری ها و نامه نگاری های بسیار و با پرداخت هزینه نقشه برداری در نهایت سال گذشته نقشه برداری و ثبت ملی این مجموعه توسط میراث فرهنگی انجام شد و پس از ثبت ملی با اعتبارات تملک دارایی و همکاری فرمانداری کلاله و میراث فرهنگی فنس کشی، استقرار کانکس نگهبانی و ... انجام شد.
وی متذکر شد: در سال های گذشته بی توجهی های زیادی نسبت به مجموعه خالد نبی و گورستان صورت گرفته و هم اکنون این مجموعه بیش از هر چیز نیازمند اعتبار ویژه برای تامین زیرساخت ها، شناسایی و معرفی است.
مشکلات مالکیتی مانع تبدیل مجموعه به موزه شد
هرچند عضو هیئت امناء مجموعه خالد نبی معتقد است؛ مهم ترین نیاز فعلی سرزمین عجایب ایران و گورستان اسرار آمیز کلاله تخصیص اعتبار برای شناسایی و تامین زیرساخت هاست، مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گلستان اعتقاد دارد در سال های گذشته این مجموعه شاهد تخریب های وسیع بوده و کمتر نسبت به آن واکنش انجام شده است.
ابراهیم کریمی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سال های سال این قبرستان قدیمی رها شده بود و درارتباط با تخریب ها هیچ واکنشی صورت نمی گرفت.
وی یادآور شد: در سال گذشته دو اقدام مهم صورت گرفت ابتدا گورستان ثبت ملی شد و سپس با اختصاص اعتبار، فنس کشی انجام و کانکس هایی جهت سایت اداری و حفاظتی خریداری و به محل منتقل شد.
باید ابتدا سنگ های شکسته شده را جمع آوری کرده و پژوهش انجام دهیم اگر امکان داشته باشد، کاری که در تخت جمشید انجام شد در این مجموعه هم انجام می دهیم و سایت موزه ایجاد می کنیممدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: برای تبدیل گورستان خالد نبی به موزه باز (سایت موزه) و استقرار نیروهای حفاظتی اقداماتی صورت گرفت اما مجوز تبدیل به موزه به دلیل مشکل مالکیتی صادر نشد.
وی افزود: استقرار نیروی حفاظتی هم مورد موافقت دستگاه های ذیربط قرار نگرفت و نهایتا مقرر شد که حفاظت و مراقبت مجموعه طی تفاهمنامه ای به دهیاری روستای گچی سو واگذار شود که این امر هم نیازمند موافقت دستگاه های نظارتی است که به محض موافقت اقدام خواهد شد.
کریمی اضافه کرد: درسال جاری هم اعتبار قابل توجه ای برای مرمت سنگ های قبر تخریبی سال های گذشته اختصاص داده شده که بعداز تخصیص مرمت ونصب خواهد شد.
وی تصریح کرد: آتش سوزی و تخریب سنگ مزارهای خالد نبی توسط نیروی انتظامی و یگان حفاظت میراث فرهنگی تحت بررسی است و اقدام لازم جهت شناسایی و برخورد خاطیان صورت می گیرد.
آتش سوزی آگاهانه نبود
هرچند ابراهیم کریمی به اقدامات انجام شده در یک سال اخیر در خصوص ساماندهی مجموعه خالد نبی اشاره کرد از بررسی دلایل آتش سوزی و تخریب این مجموعه خبر داد اما به جزییات حادثه اشاره ای نکرد.
جزییات حادثه و برنامه های حفاظتی و مرمتی این مجموعه را از معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان پرسیدیم و جاوید ایمانیان به خبرنگار مهر گفت: طبق صورت جلسه تنظیم شده، بعد از حضور چند گردشگر در منطقه به دلایل نامعلوم، آتش سوزی رخ داده و حدود سه تا چهار هزار متر از علف های خشک سوخته است.
وی با بیان اینکه پس از آتش سوزی سنگ شکسته هایی که با علف های هرز پوشیده شده بودند، نمایان شدند، افزود: بر اساس گزارش کلانتری، پاسگاه انتظامی، یگان حفاظت و هیئت امناء خالد نبی تنها یک سنگ از خاک بیرون آمده و اتفاق پیش آمده ناآگاهانه بوده است.
معاون میراث فرهنگی گلستان به ثبت ملی مجموعه و فنس کشی و ... اشاره کرد و ادامه داد: چگونگی حفاظت از مجموعه که توسط میراث فرهنگی انجام شود یا توسط هیئت امناء نیروی مستقر شود، جزو مواردی است که در حال رایزنی برای انجام آن هستیم.
وی تاکید کرد: ساماندهی، محوطه سازی، پاکسازی علف های هرز و ساماندهی خود محوطه از موضوعاتی است که هر ساله باید در خالد نبی انجام شود.
ایمانیان با بیان اینکه مرمت سنگ شکسته های خالد نبی نیاز به پژوهش دارد، اضافه کرد: باید ابتدا سنگ های شکسته شده را جمع آوری کرده و پژوهش انجام دهیم اگر امکان وجود داشته باشد، کاری که در تخت جمشید انجام شد در این مجموعه هم انجام می دهیم و نهایتا به سمت ایجاد سایت موزه می رویم.
وی با تاکید بر اینکه ساماندهی مجموعه خالد نبی یکی از اولویت های میراث فرهنگی گلستان است، متذکر شد: نخستین گام در این راستا، تعیین حریم (کالبدی و منظری) است و پس از آن به سمت ساماندهی، محوطه سازی، مرمت و در نهایت ایجاد سایت موزه و احیاء آن می رویم.
هرچند ایمانیان بر خلاف حمیدزاده اعتقادی به تخریب جدید در مجموعه خالد نبی ندارد و ابهامات در خصوص زمان تخریب سنگ مزارها وجود دارد، اما حفاظت و ضرورت آن نقطه مشترک هیئت امناء مجموعه و میراث فرهنگی استان که پس از گذشت پنج ماه از استقرار کانکس و انجام فنس کشی ها، همچنان چشم انتظار موافقت دستگاه های نظارتی است.
