با خارش پوستی در دوران بارداری چه کنیم؟

فرزانه درویشی؛ کارشناس ارشد مامایی

خارش یکی از رایج‌ترین علائم پوستی در دوران بارداری است که به صورت یک احساس پوستی آزاردهنده و ناخوشایندی که تمایل خراشیدن پوست را ایجاد می‌کند، تعریف می‌شود. خارش 18-17 درصد از کل زنان باردار را گرفتار می‌کند. 

علل خارش 

اختلالات پوستی زمینه‌ای نظیر درماتیت آتوپیک، کهیر

بیماری‌های سیستمیک نظیر نارسایی کلیه و پلی سیتمی

بیماری‌های پوستی مرتبط با حاملگی: پمفیگوئید (هرپس)، کلستاز

خارش‌های ثانویه به عفونت، دارو یا غذاهای خاص

گروه آخر و موضوع مورد بحث این مقاله، خارش و بثورات پوستی خاص دوران بارداری است که در غیاب بیماری‌های پوستی اولیه و بیماری‌های سیستمیک تعریف می‌شود و شایع‌ترین علت آن، خشکی پوست است. این بثورات معمولاً پوست اطراف شکم، ران، پاها و بازو را به صورت موقت درگیر می‌کنند و بعد از وضع حمل از بین می‌روند.

برخی از محققان این آشفتگی پوستی را به نوسان هورمون‌ها در دوران حاملگی خصوصاً هورمون استروژن نسبت می‌دهند. گاهی خارش در نتیجه تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری ایجاد می‌شود بدین صورت که با بزرگ شدن رحم، پوست اطراف شکم دچار کشش شده و غدد عرق که مسئول حفظ رطوبت پوست می‌باشند، با ناتوانی در برقراری رطوبت پوست مقدمات خشکی پوست را فراهم می‌کنند. این شرایط خارش قابل توجهی ایجاد می‌کند و اگر با برخی شرایط محیطی نظیر آب و هوای سرد، رطوبت پایین و گرمای مرکزی همراه شود، سیر پیشرونده خواهد داشت. 

خارش بارداری 

خارش می‌تواند مستقیماً در نتیجه محرک‌های حرارتی و مکانیکی یا غیر مستقیم در نتیجه محرک‌‌های شیمیایی نظیر هیستامین، پروستاگلاندین‌ها، سروتونین، استیل کولین و اپی نفرین ایجاد شود. خارش پوست در دوران بارداری می‌تواند باعث استرس و اضطراب در مادر باردار ‌شود و خارش شدید هرچند خوش خیم، بسیار ناتوان کننده است و اختلالات خواب، خستگی و در نتیجه کیفیت پایین زندگی را به همراه دارد.

علاوه بر مشکلات روانی متعاقب خارش، به دنبال خراشیدگی مداوم پوست، قرمزی، زخم، خراشیدگی و بثورات چند شکلی ایجاد می‌شود که از نظر زیبایی ظاهر ناخوشایندی به پوست می‌دهد.هنگام ارزیابی خارش در دوران بارداری باید به این نکته توجه کرد که خارش در زمینه بیماری‌‌های پوستی و بیماری‌‌های سیستمیک است و یا فاقد علت زمینه‌ای خاص می‌باشد و موقتی است. رویکرد بالینی هنگام شکایت از خارش در دوران بارداری، اخذ شرح حال و بررسی‌های کامل فیزیکی و آزمایشگاهی است. 

راهکارهای غیر دارویی تخفیف دهنده خارش 

 پوشیدن لباس‌های خنک، نخی و گشاد و پرهیز از پوشیدن لباس‌‌های پلاستیکی و پشمی

 چرب کردن ملایم پوست شکم و پاها با روغن‌های گیاهی نظیر روغن زیتون

 پرهیز از دوش و حمام داغ؛ زیرا سبب تحریک خشکی پوست می‌شود.

 محدود کردن تعداد دفعات حمام؛ زیرا حمام بیش از حد موجب خشکی پوست و تحریک خارش می‌شود.

 خشک کردن ملایم بدن با حوله نرم بعد از استحمام؛ زیرا اگر قطرات آب روی بدن در مجاورت هوا خشک شود باعث خشکی پوست می‌شود.

 پرهیز از به کار بردن صابون‌‌های معطر برای شست و شوی بدن

 عدم خروج از منزل هنگام گرمای روز

 حذف موقت مواد غذایی حساسیت زا نظیر تخم مرغ، بادمجان، ادویه‌جات و سس‌های تند 

نکات مهم 

کاربرد عوامل دارویی تسکین دهنده خارش نظیر پماد‌‌های کالامین، کرم‌های موضعی خنک کننده و داروهای سیستمیک نظیر آنتی‌هیستامین‌ها باید مشروط به اجازه پزشک متخصص زنان و یا ماما باشد. بدیهی است در صورت شدت گرفتن خارش و عدم پاسخ درمانی علی‌رغم رعایت تمام نکته‌هایی که در بالا اشاره شد، انجام بررسی‌های همه جانبه به صورت بالینی، آزمایشگاهی و پاراکلینیک ضرورت دارد و توجه و دقت بالایی را می‌طلبد.