تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
شاید شما نیز این تجربه را داشته‌اید که در نیمه‌های شب ناگهان متوجه شوید کودکتان داغ شده و به شدت عرق کرده است، دست به پیشانی‌اش می‌زنید و متوجه تب بالای او می‌شوید. اینکه او تب دارد، کاملاً مشخص است، ولی نمی‌دانید باید چکار کنید. در کودکان سالم، تب کردن نمی‌تواند نشانه خطری جدی باشد و فقط وقتی که تب بیش از حد بالا برود، ایجاد خطر می‌کند.
تب کردن معمولاً اتفاق بدی نیست، زیرا نشان‌دهنده مقابله بدن با انواع عفونت‌هاست، بنابراین تمام تب‌ها خطرناک نیستند. تب بالا ممکن است کودک را بی‌قرار کند و مشکلاتی از قبیل کم‌آبی در او به وجود آورد.
حقایقی درباره به تب
وقتی که دمای درونی بدن بالاتر از حد معمول باشد، به آن تب می‌گوییم. در هیپوتالاموس مغز بخشی وجود دارد که این دما را تنظیم می‌کند. هیپوتالاموس می‌داند که دمای بدن باید در 37 درجه سانتیگراد بماند و این پیام را به سرتاسر بدن می‌فرستد. دمای بدن بیشتر افراد در طول روز تغییر می‌کند؛ مثلاً صبح‌ها کمتر است و در بعدازظهر کمی بیشتر می‌شود و این مسأله در کودکان با بازی کردن و دویدن محسوس‌تر است.
گاهی اوقات هیپوتالاموس بدن ما را دوباره تنظیم و به اصطلاح آن را «ریسِت» می‌کند تا به عفونت ایجاد‌شده پاسخ دهد. ولی چرا هیپوتالاموس به جسم ما می‌گوید که تغییر دما دهد؟ پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تغییر دمای بدن برای مقابله با میکروب‌هایی که ایجاد عفونت می‌کنند، ضروری است.
دلایل تب
باید دوباره یادآوری کنیم که تب به خودی خود بیماری نیست، بلکه نشان‌دهنده بروز یک مشکل است. دلایل تب عبارتند از:
عفونت: اغلب تب‌ها در اثر عفونت و یا سایر بیماری‌ها رخ می‌دهند. تب کردن به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مقابله کند.
پوشش زیاد: نوزادان، به خصوص آنهایی که به تازگی متولد شده‌اند، وقتی هوای محیط اطرافشان بیش از اندازه گرم می‌شود و لباس‌های زیادی به تن دارند، دچار تب می‌شوند؛ زیرا هنوز قادر به تنظیم دمای بدن نیستند.
واکسن زدن: بیشتر کودکان بعد از واکسن زدن تب می‌کنند. حتی دندان درآوردن نیز با افزایش نسبی دمای بدن همراه است. در این حالت معمولاً دمای بدن کودک به 8/37 درجه می‌رسد.
وقتی که تب نشان‌دهنده خطری جدی است. معمولاً کودکانی که دمای بدنشان از 9/38 درجه بالاتر نمی‌رود، نیازی به دارو و درمان ندارند؛ مگر آنکه احساس ناراحتی کنند. در این مورد یک استثنا وجود دارد. کودکانی که کمتر از سه ماه دارند، اگر دچار تب حتی 38 درجه شوند، باید فوراً مورد درمان قرار بگیرند.
اگر کودک شما بین سه ماه تا سه سال دارد و دمای بدنش به 39 یا بالاتر رسید، به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک یکی از علائم زیر را داشت، یعنی تب او چندان جدی نیست:
وقتی که هنوز هم مشتاق بازی کردن است. وقتی به خوبی غذا می‌خورد. هنوز هوشیار است و لبخند می‌زند رنگ پوستش کاملاً طبیعی است کاهش دمای بدنش باعث می‌شود حالش کاملاً خوب باشد. کودکانی که در اثر عفونت دچار تب می‌شوند، معمولاً اشتها به غذا خوردن را از دست می‌دهند.
علائم تب
با قرار دادن ملایم دست روی بدن کودک می‌توان متوجه تب او شد و می‌توان با استفاده از دماسنج از این مسأله اطمینان حاصل کرد. وقتی که دماسنج را زیربغل کودک می‌گذارید، اگر عدد بالای 37/2 درجه را نشان دهد، یعنی او تب دارد. اگر دماسنج را در دهان کودک بگذارید و عدد بالای 37/5 درجه را نشان دهد، باز هم به معنای داشتن تب است. یک سرماخوردگی ساده یا عفونت ویروسی می‌تواند باعث تب بالا (بالای 38/9 درجه) شود.
گاهی اوقات عفونت بدن کودک بسیار شدید است، اما تبی ندارد و دمای بدنش کاملاً معمولی است (به‌خصوص در نوزادان)؛ زیرا تب بالا و پایین می‌رود. وقتی که بدن شروع به تولید حرارت بیشتر می‌کند، دمای بدن بالا می‌رود و وقتی که گرمای اضافی را آزاد می‌کند تا دمایش پایین بیاید، شروع به عرق کردن می‌کند. گاهی اوقات کودک در حالت تب بسیار سریع‌تر و تندتر از حالت معمول نفس می‌کشد و ممکن است ضربان قلبش نیز تندتر بزند. در چنین مواقعی باید فوراً به پزشک متخصص مراجعه کرد.
انواع دماسنج‌ها
هر نوع دماسنجی که انتخاب می‌کنید، باید نحوه صحیح کار کردن با آن را بدانید. دماسنج‌های دیجیتالی: معمولاً سریع‌ترین و قابل اطمینان‌ترین انواع دماسنج‌ها هستند که شکل و اندازه‌های متفاوتی دارند و به راحتی از داروخانه‌ها قابل تهیه‌اند. از دماسنج‌های دیجیتالی هم در دهان، هم زیربغل و هم در مقعد می‌توان استفاده کرد.
دماسنج‌های الکترونیکی گوش: این نوع دماسنج‌ها، دمای پرده گوش یعنی دمای مجرای داخلی گوش را اندازه می‌گیرند. استفاده از آنها سریع و راحت است؛ ولی بیشتر برای بچه‌های بزرگ‌تر به کار می‌روند. به اندازه دماسنج‌های دیجیتالی نیز دقیق نیستند و قیمت بالاتری هم دارند.
دماسنج‌هایی به صورت نوار پلاستیکی: این نوارهای پلاستیکی کوچک را روی پیشانی کودک می‌گذارند تا تب را نشان دهد. اما در کودکان کم‌سن و نوزادان زیاد نمی‌توان به آنها اعتماد کرد، زیرا میزان دقت‌شان کمتر است. اگر می‌خواهید تب واقعی کودک خود را بدانید، از این دماسنج‌ها استفاده نکنید.
دماسنج‌های پستانکی: از این نوع دماسنج‌ها نمی‌توان در نوزادان استفاده کرد؛ زیرا کودک باید دماسنج را به صورت پستانک به مدت چند دقیقه بدون حرکت در دهانش بگذارد که انجام این کار برای کودکان کم‌سن و سال عملاً غیرممکن است.
دماسنج‌های جیوه‌ای: قبلاً استفاده از این نوع دماسنج‌ها بسیار رایج بود؛ اما به علت خطرات ناشی از جیوه، آن را توصیه نمی‌کنند؛ زیرا محیط را سمی می‌کند.
برای خواندن بخش دوم -کودکم تب دارد - اینجا کلیک کنید.