حدیث صحیح چیست؟

حدیث صحیح در میان انواع روایات در عالی‏ترین درجه اعتبار و حجّیت قرار دارد و همگان در پذیرش آن اتفاق نظر دارند.

از نظر علمای علم حدیث شیعه حدیثی صحیح است که: تمامی سلسله‌ سند آن تا معصوم متصل باشد و راویان آن در تمام طبقات ثقه و دوازده امامی باشند.(1)

بنابراین نسخه خطی بودن یا صحابه پیامبر بودن یا پست و مقام داشتن و غیره در میزان اعتبار یا عدم اعتبار احادیث نقشی ندارد، بلکه راوی که از لحاظ اخلاقی مورد اطمینان بوده و اهل کذب نبوده و از نظر اعتقادی دوازده امام را قبول داشته، اگر در سند حدیث باشد آن حدیث صحیح و معتبر است.

اما اینکه احادیثی که از ائمه اطهار رسیده تا چه اندازه صحیح هستند، نمی توان دقیق مشخص کرد. زیرا اولا مبانی رجالی علمای حدیث مختلف است و مثلا ممکن است یک نفر فلان راوی را ثقه بداند و یک نفر ثقه نداند. ثانیا علمای علم حدیث به احادیثی هم که تمام راویان آن ثقه هستند ولی دوازده امامی نیستند عمل کرده و آن را معتبر می دانند یا بعضی احادیث ضعیف را بخاطر عمل علما معتبر می دانند ولی با همه اینها در مذهب شیعه چهار کتاب معتبر روایی از قدما( کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و استبصار) و چهار کتاب معتبر روایی از متاخرین( وسائل الشیعه، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و الوافی)وجود دارد که بیشتر احادیث این کتب معتبر و قابل اعتماد است.

بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) بحث منع تدوین حدیث و جعل حدیث توسط خلفا رواج یافت و به برخی صحابه و مسلمانان پول می دادند تا حدیث بر علیه امیر المومنین(ع) و فرزندانشان جعل کنند و این کار به دستور خلفا انجام می گرفت.

اما بعضی داستان ها و قصه هایی که در بعضی منابع تاریخی و تفسیری اسلام آمده بر خلاف عقل و موازین قطعی اسلام است و به اسرائیلیات معروف است. زیرا این قبیل مطالب به دست یهودیان صدر اسلام که مسلمان شده اند مانند کعب الاحبار وارد کتب اسلامی شده است مانند بعضی مطالب که در مورد داستان حضرت سلیمان نقل شده و این بدان جهت است که علمای یهود با کتب تورات و داستان های انبیاء گذشته آشنایی داشتند و بعضی مسلمانان تفسیر این آیات را از آنان سوال می کردند و آنها هم آنچه که در تورات بوده را نقل می کردند و همین طور به تدریج این داستان ها به متون اسلامی راه پیدا کرده است. آیت الله مکارم بعد از نقل یکی از این موارد درباره آن چنین می نویسد:«چنین به نظر می رسد که این گونه افسانه‏ها که به پاره‏ای از کتب اسلامی نیز راه یافته از ساخته‏های بنی اسرائیل است که معمولا از آنها به عنوان اسرائیلیات نام می برند، شاهد این سخن این است که در متن تورات فعلی نیز نمونه‏ای از این افسانه‏ها بچشم می خورد.»(2)

ولی تفکیک این مطالب ناموزون و دروغی با مطالب و تفسیر صحیح قرآن با مراجعه به متن قرآن و تفاسیر معتبر و صحیح آسان است و چنین نیست که بگوییم یهودیان در دین اسلام تحریف شدید ایجاد کرده اند.

پی نوشت ها:

1. نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ص24و25.

 2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، انتشارات اسلامیه، ج‏4، ص 340.