۷ پرده از جزییات عملیات دولت عراق در کرکوک

سرویس بین الملل فردا: همان‌گونه که در اخبار منتشر شد، نظامیان عراقی موفق شدند طی کم‌تر از 20 ساعت، شهرستان استراتژیک طوزخورماتو در استان صلاح الدین و استان کرکوک را به طور کامل آزاد کنند. به راستی ماجرای این عملیات چه بود و ارتش عراق چگونه به سرعت توانست این منطقه را آزاد کند؟

به گزارش سرویس بین الملل فردا، نظامیان عراقی عملیات خود با عنوان «بازگشت امنیت» را به هدف اعاده حق اعمال حاکمیت ملی در استان کرکوک را از ساعت 23 یکشنبه به وقت محلی آغاز و ساعت 16 دوشنبه (به وقت محلی) با رسیدن به تمام اهداف خود به پایان رساندند. در ادامه این گزارش، دوازده پرده مهم از این عملیات تشریح شده است. {برای آگاهی از اهمیت و پیشینه بحران کرکوک، این یادداشت را توصیه می‌کنیم: }

این گزارش در دو بخش منتشر می‌شود. بخش نخست آن که هم‌اکنون در برابر شماست، به آستانه ورود نظامیان وابسته به بغداد به شهر کرکوک اختصاص دارد که در 7 پرده تقدیم شده است. بخش دوم به رخدادهای پس از ورود نظامیان وابسته به بغداد به شهر کرکوک اختصاص دارد و در 5 پرده تقدیم خواهد شد.

1- پنجشنبه در حالی که همگان در انتظار آغاز عملیات بودند، حیدر العبادی به عنوان فرمانده کل قوای مسلح عراق به اربیل اولتیماتوم 48 ساعته داد تا کرکوک را به نیروهای عراقی تحویل دهند. حیدر العبادی پیشنهاد داد استان کرکوک به صورت ویژه و مشترک زیر نظر اربیل و بغداد توسط اتحادیه میهنی کردستان اداره شود. ارتش عراق در پایگاه کیوان و فرودگاه نظامی (پادگان الحریه) مستقر شده و پلیس اتحادیه و نیروهای مرتبط در پاسگاه‌های مشخص شده مستقر شوند. همزمان پیشمرگه‌های کرد نیز در استان حضور داشته باشند؛ اما از نظر فرماندهی باید تابع ارتش عراق باشند. او همچنین ضمانت می‌داد که ماده 140 قانون اساسی طی دو سال آینده اجرا شود.

2- طرح حیدر العبادی، تمام خواسته‌های اصلی کردهای کرکوک را تأمین می‌کرد. این استان همچنان به وسیله کردها اداره می‌شد؛ نیروهای پیشمرگه در آن حضور داشتند و مهم‌تر از همه این‌که تأسیسات نفتی و... به فعالیت خود ادامه می‌دادند. با این حال اربیل به شدت با این طرح مخالفت کرد؛ زیرا آن را به زیان خود می‌دانست! در واکنش به این پیشنهاد، کوسرت رسول همراه با 6هزار نظامی از اربیل به کرکوک اعزام شد. دو روز بعد (همزمان با پایان اولتیماتوم)، کوسرت رسول از اعزام 3هزار پیشمرگه دیگر به عنوان نیروی کمکی به کرکوک خبر داد! کوسرت رسول را باید حلقه اصلی پیوند اتحادیه میهنی و اربیل دانست. او از طرفی معاون مسعود بارزانی در حکومت اقلیم بوده و زادگاهش اربیل (پایگاه سنتی بارزانی) می‌باشد؛ از سوی دیگر از فرماندهان قدیمی و پیشکسوتان اتحادیه میهنی است و هم‌اکنون معاون و جانشین رهبر تشکیلات است. با توجه به فوت رهبری اتحادیه میهنی (جلال طالبانی) او تبعا – از نظر تشکیلاتی - نفر اول حزب محسوب می‌شود!

3- در رسانه‌ها گفته می‌شد که شنبه مذاکرات جدی میان بغداد و اتحادیه میهنی صورت گرفته است. حتی برخی رسانه‌های از وساطت مقامات ایرانی خبر می‌دهند! بافل طالبانی، فرزند مام جلال طالبانی در سخنانی خطاب به اهالی کرکوک، خواهان توافق با بغداد می‌شود. مهم‌ترین مواردی که بافل برمی‌شمارد عبارتند از:

1. بازگشت فراکسیون نمایندگان کرد به پارلمان عراق در بغداد
2. التزام کردهای به قانون اساسی. او تأکید کرد که این قانون اساسی تحت اشراف مام جلال نوشته شده است و حقوق کردها و بقیه اقوام عراق را تأمین می‌کند.
3. اداره مشترک مناطق محل نزاع توسط اربیل و بغداد
4. انحلال پارلمان فعلی کرکوک و تشکیل مجدد مجلس محلی

همان روز رسانه‌های خبری عراق از سفر فواد معصوم، رئیس جمهور کرد عراق و عضو سابق اتحادیه میهنی کردستان به سلیمانیه برای مذاکره با اتحادیه میهنی خبر می‌دهند. او در این سفر حامل پیشنهاد شورای امنیت ملی عراق بود که نخست وزیر، دولت و پارلمان نیز از آن حمایت می‌کردند. مهم‌ترین بندهای این بسته پیشنهادی عبارتند از:

الف: برکناری استاندار تنش‌زا و تجزیه طلب کرکوک (نجم الدین کریم)

ب: بازگشت ارتش عراق به تمام پادگان‌ها و پایگاه‌های خود تا پیش از حمله داعش مانند پادگان کیوان و فرودگاه نظامی کرکوک (پادگان الحریه)

ج: تحویل دادن تمام داعشی‌های زندانی در اقلیم به دولت مرکزیh. سیطره دولت مرکزی بر میادین نفتی کرکوک و پرداخت سهم 17 درصدی به اقلیم

4-  یکشنبه عصر سران دو حزب اصلی اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان در شهر دوکان استان سلیمانیه جلسه‌ای را برگزار می‌کنند. هیمن هورامی، مشاور ویژه مسعود بارزانی بعد از نشست در توییتر خود بر پافشاری احزاب اصلی کرد بر رفراندوم و مقاومت در کرکوک تأکید کرد. اما یکی از مصوبات ظاهرا از همه مهم‌تر بود: « مقرر شد در مذاکره با بغداد، یک هیأت عالی به نمایندگی از تمام احزاب کردی شرکت کند و هیچ حزبی به صورت مستقل با بغداد مذاکره‌ای نداشته باشد.»شنبه شب و یکشنبه شب، خیابان های محلات کردنشین کرکوک شاهد تجمعات چند ده نفره جوانانی بود که برای نظامیان عراقی رجز می‌خوانند. نجم الدین کریم (استاندار تجزیه‌طلب کرکوک) و شاخوان عبدالله (رئیس فراکسیون نمایندگان حزب دموکرات کردستان در پارلمان عراق) از افراد شاخصی بودند که با حضور در خیابان، جوانان کرد را به مبارزه تحریک می کردند. همزمان مقامات پیشمرگه کردستان و در رأس آن‌ها پسر مسعود بارزانی به بغداد نسبت به پیشروی به سمت کرکوک هشدار می‌دادند. ارگان‌های رسمی گروه‌های تروریستی «پ ک ک» و «کومله» نیز از استقرار یگان‌های مسلح وابسته به خود در شهر کرکوک برای جنگیدن علیه نظامیان عراقی خبر دادند. شبکه‌های تلویزیونی روداو و ان‌آرتی نیز مرتبا جوانانی را نشان می‌دادند که با اسلحه و حتی شمشیر به خیابان آمده و می‌گویند یا می‌میریم یا علیه نظامیان عراق می‌جنگیم!

5- ساعت 11 شب به وقت محلی عملیات نیروهای عراقی آغاز شد. مقاومت کردها در شهر طوزخورماتو شدید بود. حداقل 6 نفر کشته و حدود 60 نفر مجروح شدند. شهر استراتژیک طوزخورماتو با اکثریت شیعیان ترکمان و اقلیت کردها در سال 2014 در جریان حمله داعش به مرکز عراق، به پیشمرگه‌های کردستان واگذار شد. با این حال ترکمان‌های شهر (اکثریت) با تشکیل واحدهای بسیج مردمی با عنوان حشد ترکمانی در شهر حضور پررنگی داشتند. طی 3 سال اخیر، بارها ترکمان‌های عراق علیه پیشمرگه‌های کرد دست به اسلحه برده‌ بودند که هر بار با وساطت مقامات حشد الشعبی آتش بس برقرار می‌شد. درگیری در طوزخورماتو حدودا 12 ساعت طول کشید تا کردها تسلیم شوند. سران پیشمرگه از شهر فرار و شبه نظامیان معمولی اهل شهر مشمول عفو شده و تسلیحات خود را تحویل دادند.

6- به استثناء طوزخورماتو در بقیه نقاط استان کرکوک پیشروی‌ها بسیار سریع بود. فرودگاه نظامی کرکوک، میادین نفتی و گازی منطقه الشمال، پادگان نظامی کیوان، نیروگاه برق شهرهای کرکوک و ملاعبدالله، پالایشگاه و تصفیه‌خانه ملا عبدالله، میدان نفتی بابا کرکر و... همگی بدون هیچ مقاومتی به تصرف نیروهای عراقی درآمد. در جنوب استان کرکوک و منطقه داقوق درگیری‌های محدودی صورت گرفت که در بالاترین آمار، 3 نفر کشته و تعدادی زخمی شدند؛ این منطقه نیز به سرعت توسط نیروهای عراقی فتح شد. پیشروی نظامیان عراقی در ناحیه‌های لیلان، تازه، یایجی و داقوق به قدری سریع بود که حتی عده‌ای از شهروندان این مناطق به استقبال نظامیان عراقی آمدند!

7- بعد از سیطره مهم‌ترین واحد مبارزه با تروریسم عراق (جهاز مکافحة الارهاب) بر شهرک صنعتی کرکوک، نظامیان عراقی وارد شهر کرکوک شدند. در ابتدای ورودی شمال غربی شهر، تعدادی از ترکمان‌های شهر به استقبال از عراقی‌ها در حاشیه شمال غربی آمده‌اند. دروازه‌های جنوبی شهر نیز تصرف و نظامیان عراقی از جنوب و غرب شهر وارد کرکوک شدند. همزمان اختلاف میان گروه‌های مسلح کرد به بالاترین سطح خود رسید. 

در قسمت بعدی این یادداشت به اتفاقات بعد از ورود نظامیان عراقی به شهر کرکوک می‌پردازیم.