دکتر احمدرضا درستی؛ متخصص تغذیه
در گذشته بسیاری از مردم معتقد بودند استرس و چاقی با یکدیگر مرتبط هستند. جالب است که امروزه نیز تحقیقات علمی ارتباط بین این دو را ثابت کرده است. واکنش‌های زیست شیمیایی مشخص جزئیات مربوط به این ارتباط را بیشتر مشخص میکنند.
بارزترین وجه ارتباط بین چاقی و استرس این است که این پدیده می‌تواند خود به خود تقویت شود. به این معنی که زمانی که شما استرس دارید، غذای بیشتری می‌خورید و در نتیجه چاق می‌شوید. وقتی چاق شوید، استرس مضاعفی به دلیل همین چاقیی برای شما ایجاد می‌شود و شما در پی آن بیشتر می‌خورید. و دوباره همان روند قبلی مانند چرخه‌ای تکرار می‌شود. در واقع شما عاملی که برای شما استرس‌زا است را تقویت می‌کنید.
استرس و چاقی: ارتباط بیولوژیکی
تا به حال دقت کرده‌اید که وقتی استرس دارید میل بیشتری به خوردن غذاهای خوشمزه، که معمولا هم شیرین و چرب هستند، دارید؟ محققان متوجه شده اند که هورمون‌های خاصی در این فرایند دخیل هستند.
سروتونین
وقتی شما در شرایط بحرانی و استرس‌زا به غذایی چرب رو می‌آورید، در واقع راهکاری شخصی برای کاهش استرس خود به کار بسته‌اید. هنگامی که فرد کربوهیدرات می‌خورد، میزان سروتونین بدن خود را افزایش می‌دهد. سروتونین ماده‌ای است که حال شما را خوب می‌کند. در واقع ماده‌ای شاد کننده برای بدن شما است. جای تعجب ندارد که افرادی که زیر فشار و استرس هستند، غذاهای مناسب و سالمی برای خوردن انتخاب نمی‌کنند. معمولا میل آنها به کیک، شیرینی، پیراشکی و بیسکویت زیاد است.
سروتونین
وقتی شما در شرایط بحرانی و استرس‌زا به غذایی چرب رو می‌آورید، در واقع راهکاری شخصی برای کاهش استرس خود به کار بسته‌اید. به گفته یکی از متخصصان در این زمینه، هنگامی که فرد کربوهیدرات می‌خورد، میزان سروتونین بدن خود را افزایش می‌دهد. سروتونین ماده‌ای است که حال شما را خوب می‌کند. در واقع ماده‌ای شاد کننده برای بدن شما است. جای تعجب ندارد که افرادی که زیر فشار و استرس هستند، غذاهای مناسب و سالمی برای خوردن انتخاب نمی‌کنند. معمولا میل آنها به کیک، شیرینی، پیراشکی و بیسکویت زیاد است.
نروپپتید
بسیاری از تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که هنگام استرس ممکن است بدن ما غذا را به نحوی دیگر هضم و جذب کند. طی یکی از همین تحقیقات نشان داده شد که موش‌های آزمایشگاهی که در شرایط استرس‌زا قرار داشتند و به آنها غذاهای چرب و شیرین داده می‌شد، چربی بدنشان به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد. در حالی که موش‌هایی با رژیم غذایی مشابه، اما شرایط بدون استرس وزن بدنشان تغییر چندانی نکرد.
محققان این پدیده را مربوط به مولکولی به نام نروپپتید می‌دانند که با مضطرب شدن از سلول‌های عصبی خارج می‌شوند و در بدن انباشته می‌شوند. رژیم غذایی سرشار از چربی و قند ترشح نروپپتید‌ها را تشویق می‌کند.
کورتیزول
محققان متوجه شده‌اند که استرس مزمن باعث می‌شود بدن بیش از حد کورتیزول ترشح کند. کورتیزول هورمونی است که در مدیریت ذخیره چربی و استفاده از انرژی بدن نقشی کلیدی دارد. کورتیزول اشتها را زیاد می‌کند و میل به غذاهای چرب و شیرین را افزایش می‌دهد.
استرس و چاقی: چرخه را بشکنید
حال که ما فهمیدیم با افزایش استرس میل‌مان به غذاهای پر کالری نیز بیشتر می‌شود، چطور می‌توانیم در شرایط سخت وزنمان را کنترل کنیم؟
از میان وعده‌های سالم استفاده کنید.
میان وعده‌هایی مرکب از پروتئین و کربوهیدرات بهترین گزینه است. این مواد را بدن دیرتر هضم می‌کند در نتیجه شما مدت بیشتری احساس سیری می‌کنید. برای مثال می‌توانید از نان جو با پنیر کم چرب استفاده کنید. از مصرف چربی و قند پرهیز کنید.
هیچ‌گاه اجازه ندهید خیلی گرسنه شوید.
زمانی که شما گرسنه می‌شوید و زمان زیادی چیزی نمی‌خورید، قند خونتان افت می‌کند. منطقی فکر کردن زمانی که قند خونتان پایین است کار بسیار دشواری است. در چنین شرایطی هر چه جلوی چشمتان باشد را می‌خورید. اگر می‌خواهید دچار اینن حالت نشوید، هیچ یک از وعده‌های غذایی را حذف نکنید. همیشه اندازه‌ای مشخص برای غذا خوردن داشته باشد. معمولا وقتی افراد دچار استرس می‌شوند، دوست دارند بدون در نظر گرفتن اندازه و نوع غذا، هر چه می‌خواهند بخورند. با داشتن مقیاسی مشخص، می‌توانید خوردن خود را کنترل کنید.
با استرس خود مقابله کنید.
درست است که گفتن این حرف از عمل کردن به آن راحت‌تر است، اما پیدا کردن راه‌هایی برای مقابله با استرس برای سلامت عمومی شما ضروری است. ورزش‌هایی مانند یوگا، تای چی وا مدیتیشن را امتحان کنید. به‌طور مرتب ورزش و نرمش کنید. اوقاتیی را با دوستان‌تان بگذرانید. می‌توانید با یک مشاور در این رابطه مشورت کنید. در کل سعی کنید عوامل استرس‌زا را از زندگی خود حذف کنید.
قبل از خوردن، راجع به آنچه می‌خواهید بخورید فکر کنید.
معمولا افرادی که تحت فشار هستند، فکر میکنند اگر به برنامه غذایی خود فکر کنند، استرس بیشتری برایشان ایجاد می‌شود. در حالی که عملا درست بر عکس این است. فراموش نکنید که غذا سوخت بدن و مغز شما است. زمانی که شما خوب غذاا می‌خورید، در واقع مواد مغذی کافی به بدنتان می‌رسانید تا با استرس مقابله کند.
اگر شما هم زمانی که استرس دارید میل‌تان به غذاهای چرب و شیرین چند برابر می‌شود، بدانید که تنها نیستید.
افراد زیادی هستند که عملکردی مشابه شما دارند، اما خوشبختانه می‌توانید این چرخه را بشکنید. راه‌هایی را پیدا کنید که بتوانید عوامل استرس را کاهش دهید و حتی آن‌را حذف کنید. قبل از خوردن، انتخاب‌هایی عاقلانه داشته باشید. استرس ممکنن است جزئی از زندگی باشد، اما نباید لزوما منجر به اضافه وزن شود.
