تاریخچه پارک های ملی (۴)

 روزنامه اطلاعات

پارک ملی گلستان

 پارک ملی گلستان در میان تمام مناطق حفاظت‌شده و پارک‌های ملی کشور از لحاظ سابقه حفاظتی، تنوع زیستی و کیفیت حفاظت دارای جایگاه ویژه‌ای است. این پارک با مشهورترین پارک‌های ملی دنیا برابری می‌کند. پارک ملی گلستان یک ذخیره‌گاه زیستکره است.

این پارک در 19 مرداد سال 1336 به نام حفاظت شده «آلمه وایشکی»، تحت حفاظت کانون شکار قرار گرفت. در سال 1340، نام آن به «منطقة حفاظت شده آلمه» تغییر یافت. در سال 1343 به پارک وحش و در سال 1353، به پارک ملی تبدیل شد و نام «پارک ملی محمدرضاشاه» برآن گذاشتند. در بهمن‌ماه سال 1357 این بوستان با مساحت 91895 هکتار به «پارک ملی گلستان» تغییر نام داد.

محدوده پارک ملی گلستان از غرب از ناحیه تنگراه در 145 کیلومتری شمال شرقی گرگان شروع و به سمت شرق تا رباط قره‌بیل ادامه می‌یابد. آب و هوای پارک ملی گلستان تحت تأثیر رطوبت دریای خزر و جریانات ناشی از بادهای غربی است که همواره رطوبت زیادی را به این ناحیه می‌آورد.

همچنین بیشتر از همه، بارندگی‌های کوهستانی رطوبت پارک را تأمین می‌کند. به‌طور میانگین، رطوبت هوا بین 60 تا 83 درصد در این ناحیه تغییر می‌کند. میانگین دما در این ناحیه نیز از 5/11 تا 5/17 درجه متغیر است.

شدیدترین بادهای این ناحیه دارای جهت شمال شرقی هستند. اگر بخواهیم پارک ملی گلستان را از نظر آب و هوایی تقسیم‌بندی کنیم، سه نوع آب و هوایی در این ناحیه دیده می‌شود: ناحیه شرقی و جنوب شرقی اقلیم خشک (نیمه بیابانی یا استپی)، ناحیة میانی و شمالی پارک اقلیم نیمه‌خشک، و ناحیه غربی و جنوب‌غربی اقلیم نیمه‌مرطوب و معتدل دارد.

پارک ملی گلستان منطقه‌ای کوهستانی و دارای آب و هوای متنوع است. تحت تأثیر آب و هوای گوناگون، ارتفاعات این ناحیه دارای گونه‌های جانوری و گیاهی متنوعی است. نوسان ارتفاع در این ناحیه از 500 تا بیش از 2000 متر می‌رسد.

پارک ملی گلستان از نظر پوشش گیاهی و ارتفاع نیز به سه ناحیه تقسیم می‌شود؛ ناحیه جنگلی که تمام ارتفاعات آن غیر از دیواره‌های صخره‌ای، پوشیده از جنگل‌های هیرکانی است.

وه‌های آلوباغ در جنوب غربی پارک و کوه‌های وایشکی در این ناحیه قرار دارند. ناحیه‌ای کوهستانی با پوشش گیاهی از نوع درختزار، درختچه‌ای و علفزار است. بیشتر درختان این ناحیه اورس است که به صورت پراکنده دره‌ها را می‌پوشاند. 

ارتفاعات آلمه در جنوب شرقی پارک، ارتفاعات قره قاشلی و دیورکجی در این ناحیه واقع شده‌‌اند. ناحیه سوم شامل ارتفاعات فاقد پوشش گیاهی درختی است. در این ناحیه، کوه‌های خشک وجود دارد.

این ناحیه شامل کوه‌های سرخ، گردنه یاغتیکلان و دشت میرزا بایلو از نواحی جنوبی پارک است.

در پارک ملی گلستان دره‌های فراوانی دیده می‌شود که مشهورترین آنها، دره آلمه، هم دارای گیاهان کوهستانی و هم کویری است. گیاهان کوهستانی در ارتفاعات دو طرف این دره شامل اورس و گیاهان کویری در کف دره است که شامل درختچه‌های تاغ، زرشک، کیکم و ولیک می‌شود. این دره یکی از زیستگاه‌های مهم قوچ و میش اوریال در ایران به شمار می‌رود.

دره آلمه در اوایل بهار به یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین مناطق پارک تبدیل می‌شود و در آن انواع گیاهان و گل‌های معطر به صورت رنگارنگ دره را می‌پوشاند. درة آلمه، زیستگاه مناسبی برای انواع خزندگان است.

دره آق‌سو از دره‌های ناحیه جنوبی پارک است که از کنار تونل آق‌سو به طرف شمال شروع می‌شود و این دره یکی از دره‌های جنگلی این ناحیه است.

درة آق‌سو دارای صخره‌های زیادی است و به همین علت زیستگاه خوبی برای کَل و بز و مرآل به شمار می‌رود.

دره آبشار از دره‌های زیبا و دیدنی پارک ملی گلستان است که در 50 کیلومتری شرق تنگه گل و درکنار جاده آسیایی واقع شده است. این دره جنگلی کوچک، نام خود را از آبشار زیبا و مرتفعی گرفته است که در انتهای دره قرار دارد.

دره سوار باغی از دره‌های صخره‌ای و جنگلی پارک و از بهترین زیستگاه‌های مرآل، کل و بز، گراز، خرس و پلنگ است. دره قرغون یکی از دره‌های زیبا و بکر پارک است. این دره جنگلی انبوه، صخره‌هایی مرتفع دارد که ورود به آن بسیار مشکل است.

دره نکاربندی، از خشک‌ترین دره‌های پارک است. دره‌های زیادی غیر از دره‌های نامبرده در این پارک وجود دارد. تنها ناحیه دشتی در پارک ملی گلستان، دشت میرزا بایلو است که از شمال به ارتفاعات سرخ آلمه و از جنوب به شاهراه آسیایی منتهی می‌شود. این دشت زیستگاه مناسبی برای آهو است.

در پارک ملی گلستان، چشمه های فراوانی وجود دارد که درتنوع و فراوانی جانوران و گیاهان این ناحیه نقش مهمی دارند. مهم‌ترین رودخانة پارک، رودخانه دوغ است که زیستگاه چند گونه ماهی کمیاب به شمار می‌رود. از زیبایی‌های این پارک وجود نهرهای متعدد است که در میان علفزارها و جنگل‌ها جریان دارند.

پوشش گیاهی پارک ملی گلستان از دو بخش هیرکانی و ایرانو- تورانی تشکیل می‌شود. تنوع گیاهی در پارک ملی گلستان فوق‌العاده زیاد است. از نظر تنوع جانوری، در این پارک تاکنون بیش از 70 گونه از پستانداران، 150 گونه از پرندگان، 30 گونه از خزندگان و دوزیستان و 10 گونه از ماهیان شناسایی شده‌‌اند.

متأسفانه در مورد گیاهان و جانوران این ناحیه پژوهش‌های اندکی انجام شده و بیشتر اطلاعات موجود مربوط به نتایج پژوهش‌‌های جانورشناسان و گیاه‌شناسان خارجی است. پارک ملی گلستان از ذخایر ژنتیکی با ارزش ایران و جهان محسوب می‌شود و حفاظت و نگهداری این پارک لازم و ضروری است. اما متأسفانه در سال‌های اخیر آثار تخریبی در این پارک بسیار دیده می‌شود...

برای خواندن بخش اول -تاریخچه پارک های ملی - اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش دوم  -تاریخچه پارک های ملی - اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم  -تاریخچه پارک های ملی - اینجا کلیک کنید.