به گزارش خبرنگار مهر، محمد مهدی شریعتمدار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان در یادداشتی به بهانه درگذشت زنده‌یاد حیدر بوذرجمهر، به کارنامه این فرهنگ پژوه و دانشنامه نویس پرداخت.
متن این یادداشت که برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته به شرح زیر است؛
هرچند دوره آشنایی من با نویسنده، پژوهشگر و مترجم فقید، مرحوم استاد حیدر بوذرجمهر کوتاه بود، امّا درهمین زمان اندک، دوستی وهمکاری عمیقی با او حاصل آمد که ثمره خوی ستودنی او در تعامل با دیگران بود.
حیدر بوذرجمهر درعین تلاش خستگی‌ناپذیر و بی‌وقفه، آرام بود وکم سخن. گرچه سابقه آسیب قلبی داشت، اما درجریان کار، هرگز آن را بروز نمی‌داد.
در ظاهر چندان نمی‌نمود، امّا ایمانی عمیق وراسخ داشت و سخت درپی ترویج تربیت اسلامی. هم او بود که استاد شجاعی ومؤسسه فرهنگی هنری منتظران منجی(عج) را برای حضور در جامعه مقاومت پیشنهاد کرد و فرجام کار، برگزاری چند کارگاه آموزشی درحوزه روانشناسی وتربیت اسلامی درلبنان بود. دغدغه ونگرانی آینده جوانان میهن وامت اسلامی، او را وا می‌داشت که درکنار پژوهش وترجمه، به تربیت نیز اهتمام کند.
دقت او در ترجمه ودر به‌سامان رساندن ویرایش عربی دانشنامه جهان اسلام که مهم‌ترین مأموریت او درسال‌های اخیر بود وبا همکاری استاد ارزشمند خانم دکتر دلال عباس وگروهی از مترجمان، تاکنون ده جلد آن در لبنان منتشر شده است، از دیگر ویژگی‌های او بود.
او خود مترجمی نه چندان پرکار بود. «نگاهی به جنبش ناسیونالیسم عرب» اثر ضیاء‌الدین احمد را انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، درسال گذشته (1395)، با ترجمه روان او منتشر کرد. جز این، باید از " تاریخ ایران؛ از دوران باستان تا پیروزی اسلام" از رومن گرشمن نام برد که همراه با محمد هودی وبوذرجمهر حکیم ترجمه کرده است. من البته از دیگر ترجمه‌های احتمالی او اثری نیافتم. دریغ که او از سر تواضع، در به جای گذاشتن اثری از زندگی وشرح حال خود نیز مقّل بوده است.
حیدر بوذرجمهر را فرایند دانشنامه‌نویسی معاصر ایران باید در سیاهه پژوهندگان وتلاشگران گمنام خود ثبت کند. او همکاری خود را با با دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی از سال 1363 آغاز کرد و تا سال 1375، تعداد 49 مقاله و از جمله مقالات اباظه، ابن ابی حصینه، ابن ابی خصال، ابکاریوس، الابحاث فی تقویم الاحداث، ابن بیلیک، ابوالهدی، احساء واحمد گران ونیز مقاله اردن را با همکاری دوتن دیگر، در آن دائرة المعارف از خود به یادگار گذاشت.
دانشنامه جهان اسلام اما از نگاهی، بیش از دایرة المعارف بزرگ اسلامی از خدمات او بهره برده است. ویرایش عربی این دانشنامه به همت او و با دعوت از مترجمانی سامان یافت که با دقت ودرایت او انتخاب شدند وبا ویراستاری خانم دکتر دلال عباس استاد ادبیات عرب که مسلط به زبان فارسی است، تاکنون ده جلد از آن منتشر شده است. و چقدر دقت او حتی در انتخاب چاپخانه وناشر هم ستودنی است. یادش به خیر که درهمین روزهای اخیر، با وی درحال گفت‌وگو برای برگزاری آیین رونمایی از دانشنامه در بیروت و همایشی در باره دانشنامه‌نویسی در تاریخ و جهان اسلام، با حضور استاد فرهیخته و ارجمند جناب آقای دکتر حداد عادل بودیم که اجل مهلتش نداد.
از یک اهتمام پژوهشی دیگر او هم باید یاد کرد. عبد الله شهبازی نویسنده" زرسالاران یهودی..." در مقدمه کتاب خود که مؤسسه مطالعات وپژوهش‌های سیاسی آن را منتشرکرده، از مرحوم حیدر بوذرجمهر، به خاطر فهرست نویسی کتابخانه کهن انجمن زرتشتیان تهران وجستجو در سایر کتابخانه‌های تهران تشکر وقدردانی کرده است. این سخن عبدالله شهبازی نشان از آن دارد که مرحوم بوذرجمهر در کار فهرست‌نویسی نیز دستی داشته است.
حیدر بوذرجمهر آشنا به زبان‌های کهن نیز بوده است، زبان سریانی را تدریس می‌کرده وبه زبان عبری هم مسلط بوده است. پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، چندی پیش کارگاه آموزش زبان‌های سامی قدیم را با تدریس آن مرحوم برگزار کرده و من خود در یکی از سفرهایش به بیروت، با او به دیدار جورج صلیبا که اسقف منطقه جبل لبنان و تابع پاتریارکی انتاکیه و سایر مشرق درکلیسای سریانی است، رفتم تا از وی برای تدریس زبان سریانی در ایران دعوت کند. جورج صلیبا از کشیشان دانشمند مسیحی است که کتاب "خود آموز زبان سریانی" را با روشی جذاب نگاشته است و از استادان این زبان به شمار می‌آید و از سرآمدان دفاع از مقاومت و گفت‌گوی اسلام و مسیحیت است.
حیدر بوذرجمهر، در کنار تلاش علمی وپژوهشی، انسانی متخلق بود. ایمان و التزام دینی، آرامش، تواضع، احترام به دیگری، تکریم مقام علم ومعرفت، قدرشناسی ومهربانی از ویژگی‌های اخلاقی او بود. برهمه اینها و بالاتر از همه، باید عشق او به أئمه اطهار(ع)، به ویژه امام حسین(ع) وامام زمان(عج) را افزود. آخرین دیدار ما نیز در مجالس سوگواری ابی‌عبدالله، دردهه دوم محرم بود که جامعة المصطفی العالمیه در بیروت برگزار کرد وفرصتی دست داد که دریکی از شبها او را تا منزلش در حاره حریک در ضاحیه جنوبی بیروت همراهی کنم.
دانش وسخت‌کوشی ودقت او، درجلساتی که با وی در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران داشتم، در سفر جناب دکتر حداد عادل به این کشور، در زمان حضورم درتهران و در جلسه با جناب آقای طارمی و جناب آقای جزایری در دانشنامه جهان اسلام و به ویژه در بازدید از کتابخانه بسیار ارزشمند آن دانشنامه وگنجینه نشریات ادواری جهان اسلام - که به گمانم کم‌نظیر است - ونیز از انتشارات مرجع، همه برایم خاطره انگیز خواهد ماند.
آیین رونمایی ویرایش عربی دانشنامه جهان اسلام، بی حضور او، اما با یاد وخاطره‌های خوش او، در لبنان برگزار خواهد شد.
رحمة الله علیه وأسکنه فسیح جناته
