غذاهای ارگانیک کدامند؟

غذای ارگانیک چیست؟ غذای ارگانیک یا طبیعی، به غذاهایی گفته می‌شود که بدون مصرف آفت‌کش‌ها، کودهای شیمیایی و ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی و مصرف داروها تولید شده باشد.

دکتر پیمان غلام نژاد؛ کارشناس آزمایشگاه کنترل مواد غذایی دانشگاه علوم پزشکی ایران

در تولید مواد غذایی ارگانیک مدیریت آفات و بیماری‌‌ها از طریق ارتباط متعادل بین شکارگر و آفت، افزایش جمعیت حشرات مفید، کنترل بیولوژیکی و زراعی، حذف مکانیکی آفات و قسمت‌‌های آلوده گیاه، برقرار می‌‌شود.

به عبارت دیگر بجای استفاده از انواع آفت کش و حشره‌کش که باقیمانده آن در خوراکی‌‌ها می‌‌تواند سلامت انسان را به خطر بیندازد از روش‌‌های طبیعی برای از بین بردن آفات استفاده می‌‌کنند.

اساس پرورش دام به روش ارگانیک، توسعۀ ارتباط مناسب بین زمین، گیاه و دام، با در نظر گرفتن نیازهای رفتاری و فیزیولوژیکی دام است.

تولید دام ارگانیک با کاربرد خوراک دام با کیفیت مناسب و تولیدشده به روش ارگانیک، عملیات مدیریت حیوانات (که سبب کاهش استرس و بهبود وضعیت سلامت و آسایش حیوان می‌‌شود)، پیشگیری از بیماری‌‌ها و عدم کاربرد داروهای دامی و مواد شیمیائی (مورد استفاده در شیوه‌‌های درمانی رایج شامل آنتی بیوتیک‌‌ها)، امکان‌پذیر است.

در برچسب گذاری و ادعاهای مربوط به محصولات کشاورزی و دامی فرآوری نشده فقط درصورت رعایت شرایط زیر می‌‌توان از عبارات ارگانیک استفاده نمود

در برچسب، روش تولید کشاورزی و نام فرآورده مورد نظر به وضوح مشخص باشد.

محصول به وسیلۀ عاملی مورد بازرسی منظم قرار گرفته، تولید یا وارد شده باشد.

بر روی برچسب گذاری، باید نام و شمارۀ شناسۀ سازمان بازرسی کننده رسمی و سازمان گواهی کننده به عاملی که تولید یا آخرین فرآیند را انجام داده است، نوشته شده باشد.

اجرای سیستم ارگانیک و تولید محصولات با اجرای شرایط خاص و بصورت تدریجی صورت می‌‌پذیرد و شامل یک مرحله گذر از سیستم عادی به ارگانیک می‌‌شود.

در مرحلۀ تغییر به روش‌‌های تولید ارگانیک، فقط در صورتی که حداقل 12 ماه از کاربرد شیوه‌‌های تولید ارگانیک گذشته باشد و شرایط زیر را داشته باشد، عبارت "در حال گذار به ارگانیک" بر روی بسته بندی فرآورده، برچسب گذاری می‌‌شود:

- در مورد تفاوت محصولات به دست آمده از مزرعه و یا بخشی از مزرعه که به طور کامل دورۀ گذار را طی کرده اند، نشانه‌‌هائی که به مرحلۀ گذار اشاره می‌‌کند، نباید سبب گمراهی خریدار شود.

بنابراین استفاده از نشان ملی ارگانیک برای محصولات و فرآورده‌‌ها در دوره گذار، مجاز نمی‌باشد.

- برچسب باید به وضوح تفاوت بین محصولات به دست آمده از مزرعه تحت مدیریت ارگانیک و محصولات به دست آمده از مزرعه ای که به طور کامل دوره گذار را طی نکرده‌اند، نشان دهد.

همچنین در صورتی که محصول در حالت‌گذار به محصول ارگانیک می‌‌باشد، باید روی برچسب عبارت "در حال گذار به ارگانیک"و زیر آن سال دوره گذار در برچسب قید شود.

- مواد غذائی که از یک یا چند ماده با منشآ ارگانیک تشکیل شده اند، به شرط آن که همه مواد تشکیل دهنده در یک مرحله از دوره گذار (مثال: دو سال از سه سال T2/3) باشند را می‌‌توان به صورت در حال گذار به ارگانیک برچسب گذاری کرد.

استفاده از هر گونه مواد غذایی یا افزودنی به محصولات درحال فرآوری به شرط دارا بودن شرایط ذیل در محصولات ارگانیک مجاز می‌‌باشد.

- با اصول تولید غذاهای ارگانیک مطابق با استاندارد ملی ایران، تطابق داشته باشد.

- از مواد ضروری و لازم استفاده شود.

- تولید، کاربرد و دفع مواد، اثرات مضر بر محیط زیست نداشته باشند.

- بر سلامتی انسان یا حیوان و کیفیت زندگی آن‌‌ها، کمترین اثر منفی را داشته باشد.

- مواد جایگزین تائید شده به مقدار کافی و با کیفیت مناسب، در دسترس نباشد.

- در صورتی که کاربرد مواد جدید برای حاصل خیزی و بهسازی خاک باشد، این مواد بهتر است برای حاصل خیزی خاک و حفظ آن و یا اجرای الزامات تغذیه ای خاص محصولات، یا بهسازهای خاص خاک و اهداف تناوب ضروری باشد.

همچنین منشا گیاهی، حیوانی، میکروبی یا معدنی داشته و ممکن است تحت فرآیند‌‌های -فیزیکی (مانند: روش‌‌های مکانیکی یا حرارتی)، آنزیمی و میکروبی (مانندکمپوست و تخمیر) قرار گرفته باشند.

واردات محصولات ارگانیک

واردات مواد غذایی ارگانیک فقط در صورت داشتن گواهی بازرسی از مراجع قانونی و ذیصلاح کشور مجاز است.

این گواهی باید نشان دهد که بهر مشخص شده در آن، حداقل مطابق با الزامات این استاندارد تولید، فرآوری، بازار رسانی و بازرسی شده است

اصول کلی در تولید و فرآوری مواد غذایی ارگانیک با منشا گیاهی

در طول دورۀ تبدیل یا گذار، اصول استاندارد ارگانیک باید در مزارع یا واحدهای زراعی حداقل به مدت زمان 2 سال پیش از کاشت بذر یا در مورد محصولات دائمی) به غیر از مراتع (حداقل به مدت زمان 3سال پیش از اولین برداشت به کار رود. در برخی موارد) مانندکشت نکردن زمین به مدت زمان 2 سال یا بیشتر (سازمان یا نهاد گواهی کنندۀ رسمی می‌‌تواند طول دورۀ تبدیل را کاهش یا افزایش دهد، در هر صورت این دوره باید حداقل مدت زمان 12 ماه یا بیشتر از آن باشد.

در زمینه مزارع کوچک تولید محصولات ارگانیک، که در جوار مزارع غیرارگانیک قرار گرفته اند، باید نوار مرزی مشخصی برای محدودیت دسترسی، یا جلوگیری از تماس با مواد غیر مجاز در تولید محصولات ارگانیک که در مناطق هم جوار به کار می‌‌رود، ایجاد شود.