بروز پدیده‌ی فرونشست یا فروچاله، از موضوعاتی به‌شمار می‌رود که طی یکسال گذشته بسیار پررنگ‌تر در مجامع مختلف تخصصی و رسانه‌ای به آن پرداخته شده است؛ بروز این پدیده را باید نشانه‌ای از وقوع حوادثی بزرگتر تلقی کرد یا اینکه فرونشستن‌ها پایان کار خواهد بود؟
به گزارش به نقل از ایسنا، فرونشست، فرورفتگی یا نشست ناگهانی بخش یا بخش‌هایی از یک سرزمین، از نگاه همه صاحب‌نظران پدیده‌ای نگران کننده محسوب می‌شود؛ پدیده‌ای که پشت سر خود عوامل و به‌دنبال خود عوارض بی‌شماری را خواهد داشت.
این پدیده، رخدادی طبیعی نیست زیرا عامل انسانی دخالت مستقیم در بروز و تشدید آن داشته و دارد؛ پدیده‌ای که می‌تواند خسارت‌های سنگین مالی و جانی به همراه داشته باشد و قطعاً، قابل پیشگیری است.
مدیر کل مدیریت بحران استانداری فارس در گفت و گو با ایسنا فرونشست و فروچاله را از تبعات خشکسالی‌های یک دهه گذشته و آن را پدیده‌ای بسیار خطرناک می‌داند و می‌گوید: برداشت‌های بیش از حد از منابع آب زیرسطحی، یکی از عوامل بروز این پدیده است.
حسن فیاض‌پور تاکید دارد که این پدیده را می‌توان مدیریت و پیشگیری کرد و البته در مناطقی که شاهد بروز آن هستیم باید راهکارهای ممانعت از توسعه را مد نظر داشت.
مدیر کل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور نیز در گفت و گو با ایسنا منطقه‌ی فارس، می‌گوید: پدیده‌ی تهدید کننده‌ی فروچاله و فرونشست 100درصد دشت‌های استان فارس را تهدید می‌کند! این یعنی شیراز هم در دایره تهدید قرار دارد.
طهمورث یوسفی با بیان اینکه شرایط نرمال فرونشست حدود 4 میلی متر در سال است، می‌افزاید: فرونشت در دشت شیراز در مناطق جنوب، شرق و جنوب شرق حدود 5 سانتی در سال است .
او نرخ فرونشست در دشت زرقان را 10 سانتی متر در سال و ضخامت رسوبات را 300 سانتی متر اعلام و اضافه می‌کند: در نقاطی نظیر شیش ده از توابع شهرستان فسا فرونشست که در سال های گذشته در حدود 30 الی 32 سانتی متر در سال بوده است ، به 6 سانت در سال رسیده است .
یوسفی با اشاره به اینکه کم شدن فرونشست در برخی دشت‌ها را نمی‌توان خبر خوبی تلقی کرد؛ می‌گوید: تخلیه‌ی آب در غارهای آهکی زمین می‌تواند زمینه‌ساز فرونشست یا فروچاله باشد.
وی با اشاره به اینکه آب و شرایط زمین شناسی از عوامل اصلی بروز پدیده فرونشت است، می‌افزاید: در شهرستان‌های شیراز، داراب، فسا و استهبان و ... برداشت آب و عوامل زمین شناسی و در دشت ارژن و سورمق عوامل زمین شناسی، باعث ایجاد پدیده فرونشست شده است.
به اعتقاد این کارشناس زمین‌شناسی، نه تنها برداشت از چاه‌های غیرمجاز باید کاملا ممنوع شود بلکه برداشت آب از چاه‌های مجاز هم باید تحت کنترل کامل باشد.
یوسفی همچنین این پدیده را شوم و تهدیدی جدی برای میراث کهن خطه پارس نظیر تخت‌جمشید می‌داند و می‌افزاید: نمونه‌ی بارز این تهدید ایجاد فرونشست زمین در قسمت جنوبی بنای تاریخی نقش رستم و تخت جمشید است؛ در محدوده‌ی تخت جمشید شاهد شکاف‌هایی در سطح زمین و در طول و عرض بیشتری بوده‌ایم.
این کارشناس زمین‌شناسی گفت: فرونشست و فروچاله باعث از بین رفتن زیر ساخت‌هایی نظیر راه، شبکه‌های گاز، آب و برق و از بین رفتن تراکم خاک و ایجاد مخاطره برای بناهای تاریخی خواهد شد .
مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس نیز با بیان اینکه منطقه دیندارلو شهرستان فسا، ایج در استهبان، سپید کوه داراب و مشایخ در ممسنی، بخش‌هایی از مناطق جنوب شهر شیراز، قره باغ و دشت بیضا تحت تاثیر پدیده‌ی فرونشست قرار گرفته است، می‌گوید: حدود 45 واحد مسکونی در منطقه دیندارلو از توابع شهرستان فسا و یک قطعه باغ در منطقه‌ی ایج از توابع شهرستان استهبان به دلیل فرونشست دچار آسیب شده است.
حسن فیاض‌پور در گفت و گو با ایسنا و با اشاره به اینکه مطالعات اجمالی توسط سازمان زمین شناسی و دانشگاه شیراز شروع شده است، می‌افزاید: اعتباراتی توسط سازمان زمین شناسی استان فارس و کشور و تسهیلات ارزان قیمت با بهره 5 درصدی و حدود 20 میلیون وام و 5 میلیون کمک بلا عوض برای آسیب‌دیدگان از این پدیده پیش‌بینی شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس در خصوص انتقال آب‌های زیرسطحی شیراز با استفاده از زهکشی به دشت سروستان و اثر این اقدام بر تشدید احتمال فرونشست در شیراز نیز می‌گوید: بیشتر بحث پساب حاصل از روان‌آب‌های سطحی را قرار است منتقل کنیم و قرار نیست با زهکشی آب از سفره‌های زیرزمینی به سروستان منتقل شود.
فیاض‌پور در حالی اعتقاد دارد که انتقال آب از شیراز به دشت سروستان تاثیری بر تشدید احتمال فرونشست دشت شیراز ندارد که صاحب‌نظران در این خصوص بر اعتقادی دیگر پای فشاری می‌کنند.
مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه‌ی جنوب کشور از کارشناسانی است که انتقال آب از شیراز به سروستان را توصیه نکرده و می‌گوید: انتقال آب از یک حوزه به حوزه‌ای دیگر شرایط طبیعی را از تعادل خارج کرده و قطعا انتقال آب زیرسطحی از شیراز به سروستان، فرونشست در دشت شیراز را تشدید خواهد کرد .
رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر شیراز نیز می‌گوید: با توجه به اینکه از علت‌های عمده فرونشست زمین استحصال بیش از حد مجاز آب از حوزه‌های آب زیزمینی است لذا هرگونه اقدامی از این دست می‌تواند زمینه‌ساز فرونشست شود.
علی ناصری در خصوص انتقال آب از شیراز به سروستان در حالی می‌گوید که این طرح 20 سال پیش مطرح شده و در حال حاضر دنبال کردن آن محلی از اعراب ندارد و منتفی است! که همچنان برخی شواهد از تداوم آن حکایت دارد.
ناصری همچنین می‌گوید: از آنجائی که هر اقدام تاثیر گذار بر افت سطح آب‌های زیرزمینی زمینه‌ساز بروز فرونشست تلقی می‌شود، لذا برای جلوگیری از وقوع بحران لازم است با تصفیه فاضلاب و برگرداندن آن به چرخه طبیعت گامی در مسیر جبران کمبودها برداشت.
او با یادآوری اینکه هم‌اینک آب مورد نیاز فضای سبز در شیراز، از 140 حلقه چاه تامین می‌شود، اعتقاد دارد که با چنین اقدامی می‌توان استفاده از آب چاه‌ها برای آبیاری فضای سبز در شهر شیراز پیشگیری کرد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس هم یادآوری می‌کند که در شهرستان‌های مردشت، جهرم، لارستان، کازرون، اقلید و سپیدان استفاده از پساب فاضلاب در دستور کار سازمان‌های ذیربط قرار دارد.
فیاض‌پور همچنین با اشاره به اینکه اجرای طرح آبیاری نوین در 70 هزارهکتار از اراضی کشاورزی فارس، با هدف مدیریت منابع آب تصویب و اجرای مرحله‌ای آن آغاز شده است، می‌گوید: موضوع کشت گلخانه‌ای نیز با هدف مدیریت منابع آبی مد نظر قرار دارد و خوشبختانه کشاورزان از این طرح استقبال کرده‌اند.
این مقام مسئول بیان اینکه اقداماتی در مسیر مدیریت علمی منابع آب در پیشگیری از تداوم و تشدید بحران فرونشست تاثیرگذار است، می‌افزاید: اگر مدیریت منابع آبی، صرفه جویی در مصرف، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در توزیع و بهره‌بردن از روش‌های نوین در آبیاری اراضی کشاورزی و ... مد نظر نباشد، یقینا در کل استان فارس با مشکل مواجه خواهیم بود، فرونشست یا فروچاله هم یکی از مشکلات است.
فیاض‌پور با اشاره به نقش مردم و نهادهای مردمی، می‌گوید: فضاسازی مناسب رسانه‌ای و ارتقاء آگاهی‌های مردم در ابعاد مختلف می‌تواند در جلب مشارکت هرچه بیشتر مردم برای مقابله با فرونشست و سایر تبعات خشکسالی تاثیر داشته باشد.
مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه‌ی جنوب کشور نیز می‌گوید: با مدیریت و فرهنگ سازی می‌توان مانع افزایش و تشدید پدیده‌ی فرونشست شد.
یوسفی اعتقاد دارد که در شیراز هم با توسعه و تکمیل شبکه‌های فاضلاب می‌توانیم از افزایش و توسعه‌ی فرونشست پیشگیری کنیم.
علی رغم آنکه سال گذشته شاهد بارندگی نسبتا مناسبی در بخش‌هایی از فارس بودیم اما امسال، با طی شدن نیمی از فصل پائیز، مردم در استان فارس همچنان چشم بر آسمان دارند تا نزول رحمت الهی، بخشی از نگرانی‌ها در مورد تبعات شوم خشکسالی را کمرنگ کند.
اگرچه تمام کارشناسان اعتقاد دارند که برای جبران خسارت‌ها و مشکلاتی که خشکسالی یازده ساله فارس به دنبال داشته، سال‌های متمادی فرصت نیاز است.
