دکتر مینو فروزانی؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی
براساس احتمالات، از مادری که از تغذیه صحیح و خوبی، در دوران قبل از بارداری و همچنین در دوران بارداری، برخوردار بوده انتظار تولد نوزاد سالم می‌رود. و برخلاف، نداشتن وضع تغذیه مناسب در دوران قبل از بارداری و در دوران بارداری احتمالا تولد نوزاد کم وزن با وضع فیزیکی نامناسب را به دنبال خواهد داشت. البته همیشه استثناهایی وجود دارد، به طوری که ممکن است از مادران خوب تغذیه شده نوزادی ناسالم و یا از مادر خوب تغذیه نشده نوزادی سالم متولد شود. با در نظرگرفتن عوامل زیادی که می‌تواند بر روی نتیجه بارداری تاثیر گذارد چنین موارد استثنایی قابل درک است. تاثیر بسیاری از عوامل تغذیه‌ای بر یکدیگر نتیجه بارداری را تعیین می‌کند. بنابراین ارزیابی وضع تغذیه زنان باردار می‌باید علاوه بر شامل کردن وضع تغذیه، ارزیابی عواملی از قبیل سن کم و نوجوانی مادر در شروع بارداری، زایمان‌های زیاد و فواصل کم بین موالید، تاریخچه ناموفق بارداری، چندقلوزایی، وضع بد اقتصادی و اجتماعی، بیسوادی و بیماری‌های مزمن و... را که مخاطرات دوران بارداری را افزایش می‌دهند، نیز دربرداشته باشد.
مشکلات تغذیه‌ای در نوجوانان باردار
نوجوان باردار از نظر پزشکی، تغذیه‌ای و اجتماعی در مخاطره است فرد خود هنوز به رشد کامل نرسیده و نیاز بیشتری به مواد مغذی جهت رشد پایان نیافته خود دارد. به این نیاز وی، نیاز جنین نیز اضافه می‌شود. دختر نوجوانی که حدود دو سال پس از قاعده شدن، یعنی زمانی که هنوز مراحل اولیه دوران رسیدگی را می‌گذراند، باردار می‌شود، حتی بیش از فردی که در سن 17 تا 19 سالگی باردار می‌شود در مخاطره است. اگر نوجوان در سنین 13 تا 19 سالگی دارای دو فرزند باشد، جزء افراد بسیار در مخاطره به حساب می‌آید. مخاطراتی را که اینگونه مادران نوجوان با آن روبرو هستند عبارتند از: کم‌خونی، پره‌اکلامپسی، فشارخون بارداری، زایمان زودرس، طولانی شدن زمان زایمان و بالاخره افزاش مرگ و میر مادر. در نوزاد چنین مادرانی نیز مخاطره شدیدا افزایش می‌یابد. شانس زودتر متولد شدن، کاهش وزن تولد مرگ و میر در ماه اول تولد در آنها بسیار زیاد است.
علاوه بر مخاطرات یاد شده نوجوان باردار اغلب مسائل جدی روانی، اجتماعی و اقتصادی نیز ممکن است داشته باشد. به دلیل عدم اطلاع از تغذیه صحیح یا به جهت کم کردن وزن و داشتن اندام متناسب در طبقات مرفه، و یا در دسترس نبودن غذای کافی در طبقات غیرمرفه، رژیم‌های نامناسبی مصرف می‌کنند که این خود وضع را وخیم‌تر می‌کند.
افزایش وزن در دوران بارداری در زنان خیلی جوان (کمتر از 2 سال پس از قاعدگی) ممکن است کمتر از زنان بزرگسال‌تر باشد. حتی با اضافه وزن مساوی در دوران بارداری هم، وزن تولد نوزادان این نوجوانان ممکن است پایین‌تر از زنان بزرگسال‌تر باشد.
به طور کلی نتیجه بارداری در نوجوانان، به ویژه در سنین کمتر از 18 سال (و بارداری زودتر از 5 سال پس از قاعدگی) ممکن است منجر به مشکلات زیر گردد:
1- کاهش وزن تولد و در نتیجه افزایش تولد نوزاد با وزن کم
2- افزایش در مرگ و میر قبل و پس از زایمان (حول و حوش زایمان)
3- افزایش فشارخون ایجاد شده در دوران بارداری (Pregnancy Induced Hypertention)
معمولا بیشتر زنان باردار از مراقبت‌های قبل از زایمان تا سه ماهه دوم و گاهی سوم بارداری استفاده نمی‌کنند. این مسأله در نوجوان باردار اهمیت زیادی دارد، چه نیاز زیاد تغذیه‌ای و گاهی اجتماعی او بسیار بیشتر از زنان باردار طبیعی است. بسیاری از نوجوانان عادت بدغذایی دارند و این عادت در دوران بارداری آنها هم ادامه می‌یابد. آنان به عوض غذای اصلی اغلب از تنقلات، که آن هم از نظر تغذیه‌ای جالب نمی‌باشد استفاده می‌کنند. به این بدغذایی اگر اضطراب و استرس این دوران هم اضافه شود اثرات سویی بر روی تعادل کلسیم، ازت و برخی از مواد مغذی دیگر آنها به جای خواهد گذاشت. بدین جهت این گروه بسیار آسیب‌پذیرند و لذا در ارزیابی وضع تغذیه باید مورد توجه ویژه قرار گیرند.
اولین زایمان در سنین بالاتر
در 25 سال گذشته، افزایش قابل ملاحظه‌ای (2 برابر) در تعداد زنان 30 ساله آمریکایی که اولین زایمان را داشته‌اند، پیدا شده است. این زنان معمولا از نظر مراقبت‌های دوران بارداری تحت نظر قسمت‌های خصوصی می‌باشند.
آمادگی این زنان از نظر تغذیه‌ای اغلب خوب نمی‌باشد. حدود 40 درصد این گروه سنی 5 تا 6 ماه قبل از بارداری بر روی رژیم کاهش وزن بوده‌اند. در 90 درصد آنان کالری دریافتی روزانه کمتر از 1500 بوده است. در 70 درصد آنان 20 درصد کالری از پروتئین، و در حدود 60 درصد آنان بیش از 30 درصد کالری از چربی دریافت شده است. بیشتر این رژیم‌های غذایی از نظر مواد معدنی و ویتامین‌های بایسته ناکافی بوده است. در تعداد زیادی وضع تغذیه قبل از اولین بارداری، در مقایسه با بسیاری از نوجوانان باردار بهتر نبوده است. در زنان باردار بالای 35 سال فشارخون مزمن بیشتر است، بیماری دیابت به سه برابر افزایش می‌یابد، و در سه ماهه سوم بارداری خونریزی در نتیجه جفت سرراهی و جدا شدن جفت دو برابر می‌شود. از سوی دیگر مخاطره سزارین و همچنین داشتن نوزاد با وزن کم تولد، بالاتر از زنان زیر 18 سال است.
