چند روز پیش یک مطلبی خواندم با این مضمون: «پسرکی دو سیب در دست داشت، مادرش گفت:«یکی از سیب‌هاتو به من می‌دی؟» پسرک یک گاز بر این سیب زد و گازی به آن سیب! لبخند روی لبان مادر خشکید! سیمایش داد می زد که چقدر از پسرکش ناامید شده، اما پسرک یکی از سیب‌های گاز زده را به طرف مادر گرفت و گفت:«بیا مامان! این یکی، شیرین تره!» مادر، خشکش زد، چه اندیشه‌ای با ذهن خود کرده بود! نمی‌دانم این چه عادت غلطی است که در جامعه رایج شده است. خیلی راحت دور هم می‌نشینیم و از دیگران حرف می‌زنیم و به سادگی آب خوردن درمورد آن ها قضاوت می‌کنیم. انگار در مقام خداوندی قرار داریم. در ادامه مطلبی درباره قضاوت‌های نابه جا به نقل از تبیان می‌خوانیم.
فلانی آدم خوبی است. فلانی دل رحم است. دیگری ضعیف است، آن فرد بلند و آن یکی کوتاه است. اگر فردی دچار مشکل می‌شود برخی می‌گویند حقش بود از بس بدی کرد خدا هم او را به چنین عذابی دچار کرده است. اگر کسی به مقام و ثروت قابل توجهی دست یابد بعضی‌ها قضاوت می‌کنند که حتماً خدا دوستش داشته که به او این چنین امکاناتی عطا نموده است.
در اداره‌ها و سازمان‌ها این نوع قضاوت‌ها بسیار وجود دارد. به عنوان مثال اگر کارمند کوچکترین اختلاف نظری با آقای رئیس داشته باشد به راحتی قضاوت کرده و می گوید:«نیروی ضعیفی است و یا توان کاری پایینی دارد.» جالب است خیلی وقت‌ها این قضاوت‌ها در مورد کسانی است که از آنها اطلاعات زیادی هم نداریم، یا اینکه آنها را اصلاً ندیده‌ایم و یا بسیار کم با هم مراوده داشته‌ایم.
وقتی نسبت به مسئله‌ای شناخت پیدا نکرده‌ایم و شروع می‌کنیم به قضاوت این از جهل ماست. معمولاً زمانی یک فرد شروع به قضاوت می‌کند که یکی از این کارها را در ذهن خود انجام می‌دهد؛ فضولی کردن یا قیاس کردن. مورد قضاوت قرارگرفتن همان اندازه که برای ما ناخوشایند است، برای دیگران هم آزاردهنده است. متوقف کردن قضاوتِ دیگران و جایگزین کردن آن با پذیرفتن نقطه ضعف‌های طرف مقابل برای دو طرف التیام بخش است و با یاد گرفتن این مهارت هم قضاوت کننده سبک می‌شود، هم قضاوت شونده آرام می‌گیرد و انسان به گناه بزرگ غیبت و بدگویی پشت سر دیگران آلوده نمی‌گردد.
و این گونه است که خداوند حکیم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیم»
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان‌ها گناه است و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید و هیچ یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید تقواى الهى پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است!
بنابراین ما از درون انسان‌ها و نیت آنها آگاه نیستیم. تنها خداوند حکیم است که می‌داند در دل هر انسانی چه می‌گذرد و هم اوست که بر اساس آنچه می‌داند قضاوت می‌کند و جزای عمل انسان را می‌دهد. پس بدانیم و آگاه باشیم که قضاوت در مورد خوب و بد دیگران و نیت اعمالشان در حوزه صلاحیت ما نیست لذا ما انسان‌ها به جای خداوند متعال حق نداریم در مورد خوبی و یا بدی کسی نظر داده و «نباید قضاوت کنیم!»
مستکبر نباشیم
در حدیث مى‌خوانیم: هر کس خودش را بهتر از دیگران بداند، مستکبر است. «مَن ذهب انّ له على الآخر فضلاً فهو من المستکبرین» (بحار،ج 70، ص226) آرى، چون عاقبت افراد را نمى‌دانیم، نباید قضاوت عجولانه کنیم. چه بسا افراد فاسق که مومن و افراد مومنى که بد عاقبت مى‌شوند.
امام صادق (علیه السلام) در بیان حدیث فوق فرمود:«ساحرانى که در تمام عمر منحرف بودند، با دیدن معجزه موسى (علیه السلام)، در یک لحظه ایمان آوردند و تمام تهدیدات فرعون را ناچیز و نادیده گرفتند. شیطان با شش هزار سال عبادت منحرف شد، ولى حُرّ و زُهیر در کربلا سعادتمند شدند.» بنابراین کسانى که در راه هستند، نباید مغرور شوند، زیرا ممکن است از راه خارج شوند.
کلام آخر:
ای کاش به جای قضاوت کردن دیگران وقت می‌گذاشتیم آنها را بیشتر بشناسیم، وقت می‌گذاشتیم کمکشان کنیم برای بهتر شدن، باور کنید این گونه دنیا هم جای بهتری برای زندگی کردن می‌شود، شاید نیاز به کمی و حتی به خیلی از خود گذشتگی داشته باشد ولی به نظر خیلی ارزشش را دارد، خیلی از رفاقت‌ها را دیده‌ایم که به خاطر قضاوت کردن‌های زود هنگام به هم خورده، به خاطر عدم صبوری ما، باور کنید، دوستی‌های خوب در این دنیا بزرگ‌ترین گنجینه‌های ما هستند، باید در حفظ آن ها نهایت تلاش را بکنیم که وقتی از دست می‌روند، روزها، هفته‌ها، ماه‌ها، حتی سال‌ها در ناراحتی از دست دادنشان خواهیم بود و گاهی هم همه چیز را از دست می‌دهیم.
هر قدر هم که با تجربه باشید قضاوت خود را به تأخیر بیاندازید و بگذارید طرف، فرصتی برای توضیح داشته باشد.
