حمایت از کسب‌وکارهای داخلی موضوعی است که در چند سال اخیر دولت به آن تاکید بسیاری داشته؛ تاکیدی که در نفس ماجرا، اتفاقی پسندیده در راستای افزایش درآمدزایی و اشتغال به شمار می‌رود اما آیا راه صحیحی برای این حمایت انتخاب شده است؟ اتفاقی که این روزها در ظاهر رخ می‌دهد، مسدود شدن سرویس‌های خارجی به دلیل وجود یک نمونه شبیه‌سازی شده از آنها در داخل کشور است؛ روندی که کاربران اعتقاد دارند پیاده‌سازی می‌شود تا آنها را به سوی استفاده از سرویس‌های مشابه بومی سوق دهد.
وزیر ارتباطات که این‌روزها فعالیت زیادی در شبکههای اجتماعی دارد در چندین مورد در خصوص این روند اظهارنظر کرده و بیان نموده که حمایت از اپلیکیشن‌ها صرفا در اختیار وزارت ارتباطات نیست و نهادهای دیگری نیز در این مسئله دخیل هستند. این شایعه‌ها جدا از غلط یا درست بودن، نشان از وجود نقص در سیاست‌های حمایتی از اپلیکیشن‌ها توسط دولت دارد.
فارغ از این موضوع، باید دید که این نوع مسیر مهیا کردن برای برنامه‌های ایرانی آیا به نفع آنهاست یا نتیجه دیگری دارد؟ و اینکه خود توسعه‌دهندگان این برنامه‌ها و یا صاحبان این کسب‌وکارها این نوع سیاست را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ «پارسا جانباز»، مدیرعامل سرویس دانرو، که نمونه مشابهی از اپلیکیشن‌های Swarm و Foursquare به شمار می‌رود در این باره به دیجیاتو می‌گوید:
«پیشرفت نمونه‌های جهانی اپلیکیشن ما باعث پیشرفت ما هم می‌شود چرا که می‌توانیم محتوای خوبی از آنها را الگو بگیریم و یا اینکه از تغییرات آنها درس بگیریم. کارآیی این اپلیکیشن‌ها باعث شده که تعداد زیادی از کاربران حرفه‌ای پرورش داده شوند که ما از تعدادی از برترین‌های آنها بهره می‌بردیم.»
جانباز از مشکلاتی که بعد از فیلترینگ نمونه‌های خارجی برای آنها پیش آمده گلایه می‌کند و ضمن اشاره به برچسب‌هایی که به آنها توسط برخی از کاربران زده می‌شود می‌گوید:
«بعد از بسته شدن سایت‌هایی مثل تاینی‌موویز و شایعاتی که در شبکههای مجازی مبنی بر دخالت داشتن تلویزیون‌های اینترنتی در این اقدام پخش شد، برچسب‌های زیادی هم به ما زده شده که نارواست. عده‌ای فکر می‌کنند ما برای بسته شدن این برنامه‌ها دخالت کردیم در صورتی که اصلا چنین نیست و ما حتی از فعالیت این برنامه‌ها استقبال هم می‌کنیم. بدنامی که برای ما و یا دیگر برنامه‌های مشابه مثل اسنپ (برای بسته شدن Waze) این روزها راه افتاده واقعا تقصیر ما نیست.»
وی حمایت دولت از اپلیکیشن‌های ایرانی را در مسائل مهمتری از جمله حل کردن مشکل مجوز، تشکیل صنف، حل مشکلات مالیاتی، ایجاد ابزارهای حمایتی و تسهیلاتی همچون سایر تجارت‌های آفلاین برای کسب‌وکارهای آنلاین می‌داند: «حمایت از ما می‌تواند در راه‌های بهتری باشد، چرا باید برای رسیدن به جایگاه دانش‌بنیان‌شدن مراحل چنین طولانی را رد کرد؟»
در بسیاری از کشورها، کسب‌وکارهای بومی با حمایت‌های دولتی توانستند در برابر موارد بین‌المللی به موفقیت برسند
او بازار رقابتی را بهتر از بازار انفرادی می‌داند و معتقد است با حضور در کنار برنامه‌های خارجی می‌توان پیشرفت داشت و آن را حس کرد. مدیرعامل دانرو باور دارد هیچ کشوری وابستگی به کسب‌وکارهای دیگر کشورها را دوست ندارد ولی سرویس‌هایی مانند اوبر و یا واتس‌اپ در بسیاری کشورها در کنار کسب‌وکارهای بومی آن مناطق در حال فعالیت هستند و مشکلی هم برای برنامه‌های بومی پیش نیامده، چرا که دولت آنها حمایت تام خود را از این برنامه‌ها در دستور کار خود قرار داده است:
«در کشور چین واتس‌اپ عملا در مقابل ویچت عقب مانده و کاربران چینی ویچت را به هر پیام‌رسان دیگری ترجیح می‌دهند. از این دست موارد به وفور در اقصی نقاط جهان دیده می‌شود و در حقیقت وجود این برنامه‌های خارجی باعث انگیزه برای پیشرفت برنامه‌های بومی می‌شود. در این بین فراهم کردن شرایط برای کسب‌وکارهای داخلی و همچنین بحث مهم اعتمادسازی باید توسط دولت و البته ما انجام شود به طوری که نیاز به یک کار فرهنگی بسیار واجب‌تر از بستن برنامه‌های خارجی و دیگر موارد است.»
دور شدن از ترند جهانی از زیان‌های عدم دسترسی به برنامه‌ها و سایت‌های خارجی است
«حسین احمدپناه»، توسعه‌دهنده اپلیکیشن و مدیر واحدنرم‌افزار شرکت بهارسامانه‌شرق که خود در ساخت بسیاری از این سرویس‌های داخلی همکاری داشته، معتقد است که وجود اپلیکیشن‌ها و استارتاپ‌ها باعث رشد اقتصادی و فناوری کشور شده و ایرانیان از ساخت و توسعه برنامه‌های صرفا در حیطه مالی-حسابداری خارج شده‌اند. وی به دیجیاتو می‌گوید:
«عده‌ای فرض بر این دارند که این مسئله منجر به کپی‌کاری ایرانیان می‌شود، مثل پدیده آپارات و یوتوب. اما حقیقت این است که مدلسازی ایرانیان یک دگرگونی از سیستم‌های مشابه خارجی است و در برخی موارد با تغییرات به وجودآمده در آنها منجر به موفقیت و بازی برد برد بین کاربر و سرویس‌های اینترنتی می‌شود. اما فیلتر شدن این برنامه‌ها سبب می‌شود تا کاربران و سازندگان از ترندهای جهانی دور بمانند، در صورتی که جامعه آنلاین ایران پتانسیلی دارد که الان خودش در جهان ترندسازی کند.»
احمدپناه عدم دسترسی بازار بین‌المللی آنلاین را مصادف با از دست دادن این نوع تجارت در دنیا می‌داند. وی همچنین معتقد است اگر فیسبوک و یا برنامه‌های مشابه در این سال‌ها فیلتر نبود، مشکلات رفتاری و فرهنگی که الان در سایر شبکههای اجتماعی شاهد آن هستیم زودتر مورد بررسی قرار می‌گرفت و چه بسا که حل می‌شد. وی همچنین درباره ورود حدود انحصار در پی فیلترینگ محصولات بین‌المللی می‌گوید:
«وقتی تمام قابلیت‌های یک سرویس به یک برنامه داخلی داده می‌شود و نود درصد ظرفیت آن تجارت الکترونیکی دست یک سازمان می‌افتد، مشکل انحصار و قدرت بیش‌ازحد پیش می‌آید و صاحبان کسب‌وکار می‌توانند به یک‌باره بدون هیچ مشکلی سرویس‌های خود را هر زمان که خواستند قطع کنند و یا هرجوری که مایل بودند با کاربران و دیگر صاحبان کسب‌وکار رفتار کنند.»
سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند تکنولوژی و مدیریت روز دنیا را با خود به همراه بیاورد
او پیشنهاد می‌دهد به جای فیلترینگ می‌توانیم شعبه‌ای از اپلیکیشن‌ها را در ایران داشته باشیم که در این صورت هم اشتغالزایی صورت می‌گیرد و هم در مواردی خاص (مثل آوردن CDNهای تلگرام به ایران) هزینه ترانزیت اینترنت را کاهش می‌دهد:
«سرمایه‌گذاری خارجی باعث می‌شود که آموزش‌های به روز در زمینه‌های تکنولوژی و مدیریت به جوان‌ها ارائه شود و سطح دانش کشور افزایش پیدا کند. بعدها می‌شود از این دانش در برنامه‌های بومی استفاده کرد، راهی که به عنوان مثال گروه اینترنتی ایران با کمک سرمایه‌گذاران خارجی در بدو آغاز راه خود شروع و حال توسط افراد اکثر ایرانی هدایت می‌شود.»
حمایت از کسب‌وکارهای آنلاین بومی در همه جای دنیا صورت می‌گیرد و مسئله تازه‌ای نیست ولی به نظر می‌رسد سیاست‌های اخیر دولت برای حمایت از موارد داخلی نقاط ضعفی دارد و رسیدگی به مشکلات اصلی این تجارت‌ها فراموش شده است.
