شایعه روی خط زلزله/ شبکه های اجتماعی و ایجاد دلهره مضاعف

یکی از پررنگ ترین حواشی زلزله، شایعاتی است که این روزها گوی سبقت را از اخبار درست و آموزش های دیرهنگام ربوده و بر حجم دلهره شهروندان افزوده است.

به گزارش به نقل از مهر، تهران دو بار لرزید؛ زلزله اول در تاریخ 29 آذر رخ داد، 5.2 ریشتر شدت داشت و زلزله بامداد 6دی ماه، با قدرت 4.2 ریشتری تهران را لرزاند. زلزله دوم با 12 کیلومتر عمق، نسبت به زلزله 29 آذر که از هفت کیلومتری زمین احساس شده بود، عمق بیشتری داشت و به‌همین دلیل عده‌ای از مردم تهران آن را احساس نکردند.

مرکز وقوع زلزله در هر دو مورد تقریبا یکسان بود و هر دو زلزله در حوالی ملارد در استان تهران رخ داد. زلزله شب یلدا در طول و عرض جغرافیایی 50.96 و35.69 و همچنین زلزله دوم در مختصات 50.93 و 35.68 ثبت شده‌اند.

دو دهه دلهره از زلزله ای که خواهد آمد

بعد از هر دو زلزله، تهران بلافاصله شاهد ترافیک سنگین در خیابان ها و بزرگراه ها و حجم چشمگیر خودروهایی بود که در صف های طولانی پمپ بنزین معطل مانده بودند؛ مردم به خیابان ها ریخته بودند و انگار هیچ برنامه ای برای زلزله وجود نداشت.

اما سوال اینجاست که این واهمه از کجا نشات گرفته است.

زهرا صدراعظم نوری رئیس کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران در نطق پیش از دستور خود در روز سه شنبه عنوان کرد: سرانجام تهران لرزید و با هر لرزش خود باور ما را نیز تکان داد. لرزید و به خاطرمان آورد که آنچه در آینه آمار و احتمالات نگرانش بودیم، هر آینه به ما نزدیکتر از خطوط نمودار و جدول است. تهران لرزید و نشان داد که پایتخت، این کلانشهر با عظمت و پر ابهت! چه بی پناه و مظلوم تاب لرزه های کوچک را هم ندارد چه رسد به زلزله ای مهیب!

لرزید و نشان داد این شهر بزک کرده با ساختمان‌های سر به فلک کشیده به قدر پناه گرفتن عده کمی از ساکنانش هم فضای امن و آرام ندارد. تهران لرزید و نشان داد این حجم از قانون و مصوبه و دستورالعمل با اولین تکان زمین، توان مقاومت از کف می‌دهد و ساز ناکوک ‌بی‌برنامه‌گی و ناهماهنگی گوش فلک را کر می کند.

بافت فرسوده 15درصد جمعیت را در برگرفته است؛ 32دستگاه هم متولی برون رفت از این وضعیت هستند اما در عمل، نوسازی از برنامه پیش بینی شده بسیار عقب تر است. این 15 درصد حدود 2 میلیون جمعیت را در بر می گیرد و همواره رسانه ها عنوان کرده اند با بروز زلزله تمام این خانه ها به راحتی از بین می روند و وضعیت به گونه ای خواهد بود که امکان تردد وسایل امدادی هم نیست.

تکرار این اخبار در رسانه ها و ناکارآمدی مسئولان در اعتماد بخشی به مردم باعث شده نوع خاصی از دلهره همیشه همراه مردم کلانشهرها باشد.

بر اساس آمار، 979 ساختمان بلند مرتبه در تهران وجود دارد که 480 ساختمان در دهه اخیر ساخته شده و از این تعداد 25 درصد از آنها عمدتاً در مناطق با بافت فرسوده و 95 ساختمان حتی ابتدایی‌ترین تجهیزات ایمنی در حد کپسول آتش‌نشانی را هم ندارند.

فضای مجازی، و ایجاد دلهره در فضای حقیقی

همان طور که اشاره شد، با هشدارهای دائمی رسانه ها و عدم ورود مناسب دستگاه ها در بهسازی بافت فرسوده و... از یک سو و عدم آموزش درست شهروندان برای مقابله با بحران ها و ارائه برنامه مدون و مشخص کردن فضاهای مطلوب در لحظه بحران، از سوی دیگر، بروز رفتارهایی مانند آن چه پس از زلزله مشاهده شد، دور از ذهن نبود.

اما آن چه متاسفانه بیش از پیش بر میزان دلنگرانی ها افزوده است، بحث مربوط به شایعه های فضای مجازی است که به سرعت در میان شهروندان می چرخد و حاوی اظهارنظرهای عجیب و غریبی است که استرس زا و دلهره آور است.

سردار حسین رحیمی رئیس پلیس پایتخت در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به شایعه سازان زلزله در فضای مجازی گفت: متأسفانه بعد از زلزله، خیلی ها دانشمند و نظریه پرداز و استاد زلزله شناسی شدند و با ارائه گزارش های عجیب و غریب درباره زلزله های آتی، اذهان عمومی را مشوش کردند.

وی ادامه داد: هیچ کس قادر به پیش بینی زلزله نیست و بزرگترین اساتید زلزله شناسی نیز بر این امر تاکید می کنند، اما متاسفانه شاهد بودیم که پس از هر دو زلزله تهران گروهی شروع کردند به نظریه پردازی و باعث افزایش دلهره مردم شدند.

سردار رحیمی اضافه کرد: منشاء زلزله، علل ایجاد آن که صرفا گسل ها نبوده است و احتمال بروز زلزله هایی با ریشتر بالاتر از جمله مسائلی بود که توسطه شایعه سازان زلزله ارائه می شود.

فرمانده انتظامی تهران بزرگ گفت: این مسائل البته از دید ما پنهان نمی ماند و پلیس فتا از لحظه حادثه، پیگیر این موضوعات شد و شایعه پراکنان شناسایی و به پلیس احضار شدند و در آینده نیز خواهند شد.

مهمترین علل شایعه سازی

پلیس فتا نیز با افزایش شایعه ها در فضای مجازی عنوان کرد شهروندان اخبار را از رسانه‌های رسمی و معتبر پیگیری کرده و به خبرهایی که از قول منابع ناشناس در فضای مجازی منتشر می‌شود توجه نکنند چراکه بسیاری از این افراد سودجویانی هستند که می‌خواهند با سوءاستفاده از زلزله اخیر مخاطبان و دنبال‌کننده‌های صفحات و کانال‌های خود را افزایش دهند.

جانشین پلیس فتای تهران بزرگ افزود: در گشت‌زنی سایبری مشاهده شد تعدادی ادمین کانال‌های تلگرامی و نیز صاحبان صفحات اینستاگرامی برای جذب اعضا و فالوورهای خود و نیز جذابیت بیشتر کانال‌ها و صفحات اخبار نادرست و پیش‌بینی‌های غیرعلمی بارگذاری می‌کنند تا جذابیت کانال و صفحه خود را بیشتر کنند.

معظمی‌گودرزی ادامه داد: نظر به اینکه انتشار چنین اخباری منتج به تشویش افکار عمومی و مخدوش‌ شدن امنیت روانی شهروندان می‌شد و در روند اطلاع‌رسانی درست اخلال به وجود می‌آورد سریعاً عوامل این پلیس طی عملیات سایبری و شگردهای خاص مجازی کلیه نفرات را شناسایی کردند.

معظمی‌گودرزی ادامه داد: به آن دسته از افراد و نیز فعالان حوزه اطلاع‌رسانی مجازی که در شرایط خاص برای منفعت شخصی با اقدامات غیرقانونی جوسازانه به مصالح عمومی جامعه خدشه وارد می‌کنند مؤکدا اعلام می‌شود مراقب رفتارهای سایبری خود باشند و اخلاق رسانه‌ای را همواره مدنظر قرار دهند و به یاد داشته باشند پلیس فتای پایتخت به‌صورت شبانه‌روزی تحرکات آنان را در مانیتورهای خود کنترل می‌کند.

با توجه به واکنش های شهروندان به دو زلزله اخیر به نظر می رسد مسئولان بهتر است با تاکید بر آموزش های مغفول مانده، راهکارهای عملی پسا زلزله را آموزش دهند و شهروندان نیز به جای توجه به شبکه های مجازی، اخبار را از مجرای درست بیابند و دل به اخبار دلهره آور نبندند.