با درد ستون مهره‌ها چه کنیم؟

ستون مهره‌ها بخش بسیار مهم و منحصر به فرد ساختار اسکلتی انسان است.
این ستون تقریباً دو پنجم ارتفاع کل بدن را تشکیل می‌دهد، به طوری که در یک مرد بالغ متوسط حدود 70 سانتی متر و در یک زن بالغ متوسط حدود 60 سانتی متر طول دارد.
ستون مهره‌ها شامل 7 مهره‌ی گردنی، 12 مهره‌ی سینه‌ای، 5 مهره‌ی کمری، 5 مهره‌ی خارجی، استخوان ساکروم و4 مهره‌ی دنبالچه‌ای است. از اتصال 5 مهره‌ی خاجی، استخوان خاجی و اتصال 4 مهره‌ی دنبالچه‌ای 1 یا 2 استخوان دنبالچه به وجود آمده است.
ستون فقرات را می‌توان به صورت میله‌ای قابل انعطاف و قوی توصیف کرد که به جلو و عقب حرکت داشته و قابلیت چرخش دارد. ستون مهره ها حاوی طناب نخاعی بوده که از آن محافظت می‌کند، سر را در جای خود نگه می‌دارد و محوری است که دنده‌ها و عضلات پشت به آن اتصال می‌یابند. بین هر دو مهره، سوراخ‌های بین مهره‌ای وجود دارند که رشته اعصابی از آن‌ها عبور می‌کنند که طناب نخاعی را به قسمت‌های مختلف بدن ارتباط می‌دهند. با شروع از نخستین مهره‌ی گردنی به طرف استخوان خاجی، بین هر دو مهره‌ی مجاور، دیسک‌های بین مهره‌ای از جنس فیبروکاتیلاژ (یک ساختمان داخلی نرم و خمیر مانند لاستیک) تشکیل شده است.
این دیسک‌ها از نوع مفاصل قوی به شمار آمده و حرکات مختلف ستون مهره‌ها را ممکن می‌سازند و از طرفی ضربات آنی را به خود جذب می‌کنند. این دیسک‌ها در زیر فشار زیاد، صاف و پهن شده و از فضای بین مهره‌ای بیرون می‌زنند.
31 جفت عصب نخاعی از طناب نخاع بیرون می‌آیند که عبارتند از: 8 جفت اعصاب گردنی، 12 جفت اعصاب سینه‌ای، 5 جفت اعصاب کمری، 5 جفت اعصاب خاجی و 1 جفت عصب دنبالچه‌ای. اعصاب منفرد بیرون آمده از طناب نخاعی در بعضی نواحی به هم اتصال یافته، شبکه‌ای تشکیل می‌دهند. یکی از اعصاب منفرد محیطی از این شبکه به سمت قسمت‌های مختلف بدن انشعاب می‌یابند. درد ستون فقرات یا مهره‌های پشت مربوط به عوامل متعددی است از جمله: ضربه‌ها، ورم‌ها، تغییرات مهره‌ها در اثر فشار خارجی یا داخلی روی مهره‌ها، تورم یا جابجایی و یا تغییر مکان دیسک‌ها، دست اندازهای بدخیم سایر اعضاء روی مهره‌های پشت، روییدن استخوان‌های اضافی روی لبه‌ی مهره‌ها یا خوردگی آن‌ها، سنگینی وزن، بیماری‌های زنان از نوع دستگاه تناسلی، ادراری و بسیاری عوامل دیگر که می‌توانند به علت فشار روی تنه یا شاخه‌های عصب سیاتیک درد ایجاد کنند. در صورت وجود مشکل در بخش خاصی از بدن باید بر روی آن قسمت از رفلکس نخاعی کار کرد که به اعصاب خاص ناحیه‌ی محل درگیر مربوط است. یکی از مشکلات در میان مردم، ناهنجاری‌های ستون مهره‌ها است که می‌تواند مادرزادی، متعاقب ضربه یا ناشی از بالا رفتن سن باشد.
انحراف ستون مهره‌ها می‌تواند به جلو یا عقب یا طرفین باشد. اگر ستون مهره‌ها به طرف جلو خم شود، باعث ایجاد یک برآمدگی در پشت می‌شود که اصطلاحاً به آن قوز می‌گویند. اگر انحراف ستون مهره‌ها به طرفین باشد، اصطلاحاً در علوم پزشکی به آن اسکولیوز می‌گویند که می‌تواند افراد را در سنین مختلف مبتلا سازد. چند نوع اسکولیوز شناخته شده است: 1-اسکولیوز شیرخواران 2-اسکولیوز ساختمانی اولیه 3-اسکولیوز ساختمانی ثانویه 4-اسکولیوز جبرانی 5-اسکولیوز سیاتیکی

تورم دیسک‌ها

برای درمان تورم دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات باید مردار سنگ را بسایید و با زِفت، سغز، موم و روغن زیتون مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* مرمکی، مقل ازرق، کندر، اوشق، سکبینج، انقوزه، صبر زرد، سورنجان و عاقرقرها، همه را نرم بکوبید و با مقداری سرکه و مقداری گلاب مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* جوزبویا، سورنجان مصری، خولنجان، زنجبیل، دارچین، قرنفل، فلفل سیاه و شوید خشک را به نسبت مساوی مخلوط کرده و نرم بسایید، بعد با روغن گل محمدی یا روغن کنجد مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* مقل ازرق، مصطکی رومی، کندر، صبر سقوطری، مرمکی، زاج سبز، قردمانا، نشادر، راتیانج، گِل ارمنی، سغز، فرفیون، اوشق، ابهل، انجره، شهم حنظل، اذخرمکی، کشمش کولیان، حب السلاطین، سورنجان مصری، تخم شنبلیله، زرآوند مدهرج، عود بلیسان، سعد کوفی، افسنطین رومی، عاقرقرها، فلفل سیاه، دارو فلفل و بوزیدان، همه را بسیار نرم بسایید، بعد با موم زرد و روغن زیتون یا روغن کنجد حل کنید و بر محل ضماد گذارید. (کشمش کولیان باید جداگانه کوبیده شود و سغز نیز کوبیده نمی‌شود که باید با گرم کردن مخلوط کنید.)

درد کمر

اگر به درد کمر مبتلا شدید از خوردن سرکه، ترشی‌جات، آبگوشت و هم چنین از خوابیدن در جاهای نرم یا تختخواب فنری یا تشک بادی یا ابری یا تشک تازه دوخته که نرم هستند خودداری کنید. هم چنین از پوشیدن کفش پاشنه بلند، پوشیدن کفش یا لباس‌های تنگ، برداشتن بار یا اشیاء سنگین، دولا یا قوزی نشستن و مدت زیادی در یک مکان و یک جا روی پا ایستادن پرهیز کنید. از خوراکی‌هایی که در تسکین درد کمر نقش دارند نیز بیشتر استفاده فرمایید، مانند: خرما، انجیر، کشمش با مغز گردو، پسته‌ی وحشی، نخود، جوز هندی، سیر، پیاز، حلوای سوهانی، آب کلم، آب لیمو، اسفناج، قسط شیرین، مقل ارزق، سورنجان، پوست هلیله‌ی زرد، هلیله‌ی سیاه، بوزیدان، مارچوبه، انزروت، خولنجان، صمغ عربی، انجدان و گوشت جوجه‌ی آب پز.
به عنوان درمان می‌توانید آرد نخود خام را خمیر کرده و بر کمر ضماد کنید.
* هر روز 50 گرم عناب نیم کوب شده را در یک لیتر آب بجوشانید، بعد آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید.
* هلیله‌ی سیاه، پوست هلیله‌ی زرد، ازاوای زرد حزینه، سورنجان و مقل ازرق از هرکدام 5 مثقال، همه را نرم بسایید، بعد با کمی آب آن را مرطوب کرده تا به صورت خمیر سفتی درآید، سپس قرص‌هایی به شکل گلوله و به اندازه‌ی یک نخود بسازید. صبح، ظهر و شب و هر بار 2 عدد میل کنید.
* هر روز نیم مثقال جوزبویا را نرم بکوبید و کفلمه کنید.
* هر روز پس از تنقیه، 10 گرم جند بیداستر اصل و مرغوب را نرم بسایید و کفلمه کنید.
* اول نیم مثقال حنای کوبیده را با شربت قند بخورید، بعد گل بابونه‌ی شیرازی را با زیره‌ی کرمانی به نسبت مساوی نرم بسایید و با چند عدد زرده‌ی تخم مرغ مخلوط کرده و روی پارچه‌ی کرباسِ آب ندیده پهن کنید و بر کمر بیندازید و روی آن را ببندید.
* هشت مثقال ریشه‌ی درخت شاه توت را با مقداری برگ درخت هلو و چند عدد انجیر خشک در یک لیتر آب بجوشانید تا یک سوم یا یک چهارم آن باقی بماند، بعد آن آب را صاف کرده و با عسل یا نبات شیرین کنید و بنوشید.
* هر روز آب جوشانده‌ی سداب را با عسل شیرین کنید و بنوشید.
* هر روز آب دم کرده‌ی سنبل الطیب بنوشید و گِل ارمنی را هم در سرکه حل کنید و بر کمر بمالید.
* هر روز صبح دو عدد زرده‌ی تخم مرغ خام را با عسل مخلوط کرده و خوب هَم بزنید و بخورید.
* دویست گرم پیاز را ریز رنده کنید، بعد با 100 گرم عسل مخلوط کرده و دو روز در جای خنک نگه دارید، سپس صاف کنید و هر روز، ناشتا نیم فنجان از آن را بنوشید.
* پوارو را با آب بپزید و بعد از آب درآورید و 24 ساعت در سرکه بخیسانید، از سرکه درآورید و روی محل درد ضماد کنید و هر شب این کار را ادامه دهید.
* قرنفل، خولنجان، قرفه، شقاقل، مستکی، جوزبوا، بسباسه، عاقرقرها، نارمشک، زنجبیل، قاقله، تخم زبان گنجشک و سنبل الطیب از هرکدام 2 مثقال، دار و فلفل نیم مثقال، همه را نرم بسایید و با دو استکان عسل مخلوط کنید و روزی دو بار، هر مرتبه به اندازه‌ی یک فندق بخورید.
* گُل محمدی، صندل سُرخ، صندل سفید، گِل ارمنی، فوفل، تخم گشنیز، پوست کوکنار و بزرالبنج از هرکدام 1 مثقال را نرم بسایید و با یک استکان گلاب، یک استکان زهره‌ی گاو و یک استکان سرکه‌ی انگور مخلوط کنید و به محل درد بمالید.
* سورنجان، خولنجان، هلیله‌ی سیاه، پوست هلیله‌ی زرد، ریوند چینی، آمله‌ی مقشّر، سیاه دانه و زیره‌ی کرمانی از هرکدام 1 مثقال، همه را نرم بسایید و با یک استکان عسل مرغوب مخلوط کنید و روزی سه قاشق چای خوری از آن را تدریجاً بخورید.
* تخم کرفس، بادیان، انیسون، نانخواه، تخم شوید و فوه را بکوبید، با گلاب و سرکه و صفرای گاو مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* اذخرمکی، فرفیون، سورنجان، کشمش کولیان و حب السلاطین را بسایید و با موم حل کنید و بر محل درد بمالید.
* خارخاسک، کتیرا، تاج ریزی، گل خطمی، گل پنیرک، تخم مرو، تخم کتان، آرد جو و مرزنجوش را نرم بسایید و در موم زرد و روغن کُنجد مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* بابونه‌ی شیرازی، گل خطمی، مغز ناخنک، اُشق، جاوشیر، مقل ازرق و تخم شوید را بسایید و با موم و سرکه مخلوط و گرم کنید تا جذب هم شوند، سپس روی پارچه پهن کرده و بر کمر ببندید.
* بابونه، مغز ناخنک و مرزنجوش را بپزید و بر محل درد ضماد کنید.
* مخلصه را پخته و بر محل درد ضماد کنید.
* گل خطمی، گل بنفشه و مغز ناخنک را جوشانده و در آرد جو حل و ضماد کنید.
* وج، ناردین، دارچین، اسارون، مرمکی، زرنباد، درونج و تخم کرفس، همه را کوبیده و با عسل مخلوط کرده و روزانه میل کنید.
* مقل ازرق، شهم حنظل، جاوشیر خشک، انزروت، دانه‌های اسفند و اوشق از هرکدام 10 گرم، تخم مورد و پوست هلیله‌ی زرد از هرکدام 20 گرم، سکبینج 30 گرم، عاقرقرها و سنبل الطیب و استوخدوس هندی از هرکدام 5 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با گل قند عسلی مخلوط کنید تا به صورت خمیر درآید. صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق چای خوری از آن را میل کنید.

کمردرد کهنه:

اگر کمردرد، کهنه و مزمن شده است می‌توانید ریشه‌ی ترخون را نرم بکوبید و با زرده‌ی تخم مرغ خام مخلوط کرده و بر کمر ببندید و چند شب این کار را تکرار کنید.
* پنج سیر ریشه‌ی ترخان خشک ساییده شده،1 سیر روغن کرچک کهنه و 1 سیر روغن زیتون تصفیه نشده را با هم مخلوط کنید و 40 روز هر صبح و شب بر کمر ماساژ دهید.

درد کمر از سردی مزاج:

اگر درد کمر از سردی مزاج است با مصرف ماءالاصول و گل قند عسلی و تریاق درد تسکین می‌یابد. هم چنین مالیدن و ضماد روغن سوداب یا روغن قسط یا روغن بیدانجبیل مؤثر خواهد بود و نیز می‌توانید اوشق و حب القار را بسایید و با لعاب تخم کتان مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

درد کمر از بلغم:

اگر درد کمر در اثر غلبه‌ی بلغم باشد، (در اثر غلبه‌ی بلغم، عضلات و مهره‌های پشت گرفتار خواهند شد) در این صورت اول به منظور پاک سازی بدن از بلغم اقدام کنید، سپس با خوردن ماءالاصول و مصرف اگیرترکی یا مخلوط زیره و عسل درد را ساکت سازید.
* انزروت، میعه‌سایله، مقل ازرق، نمک هندی، جاوشیر، سورنجان، اوشق، شحم حنظل، زنجبیل، شقاقل، انیسون، تخم کرفس، رازیانه، زرمباد و قسط تلخ، همه را به نسبت مساوی بسیار نرم بسایید. بعد با کمی آب مرطوب و شیاف‌هایی درست کرده و استعمال کنید و مقداری از آن را نیز بر کمر ببندید.
* پودینه‌ی ساییده شده را با پودر سیر و مغز ساق گاو مخلوط کنید و با کمی روغن زیتون خمیر کرده، بر کمر بمالید.

ضربه خوردگی کمر:

هرگاه کمر دچار ضربه خوردگی شد، روزی سه مرتبه مقداری شربت زرشک بنوشید.

درد کمر در اثر ضربه:

برای تسکین آن، آرد باقلا، آرد جو و تاج ریزی کوبیده را به میزان مساوی و با روغن دنبه مخلوط و ضماد کنید.
* مورد، شوید و بومادران از هرکدام 20 گرم، مغز ناخنک و افسنطین از هرکدام 15 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 250 گرم روغن دنبه مخلوط کنید و هر شب مقداری از آن را بر کمر ضماد کنید.

درد ستون فقرات

درد ستون فقرات یا مهره‌های پشت مربوط به عوامل متعددی است از جمله: ضربه‌ها، ورم‌ها، تغییرات مهره‌ها در اثر فشار خارجی یا داخلی روی مهره‌ها، تورم یا جابجایی و یا تغییر مکان دیسک‌ها، دست اندازهای بدخیم سایر اعضاء روی مهره‌های پشت، روییدن استخوان‌های اضافی روی لبه‌ی مهره‌ها یا خوردگی آن‌ها، سنگینی وزن، بیماری‌های زنان از نوع دستگاه تناسلی، ادراری و بسیاری عوامل دیگر که می‌توانند به علت فشار روی تنه یا شاخه‌های عصب سیاتیک درد ایجاد کنند.
برای تسکین و درمان درد ستون فقرات یا مهره های پشت باید زیره‌ی کرمانی، مقل ازرق، مصطکی، مرمکی، سورنجان، انیسون، زنیان و ریشه‌ی اریسا از هرکدام 20 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 500 گرم گل قند عسلی مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را میل فرمایید.
* فرفیون، قسط تلخ و میعه سایله از هرکدام 5 گرم، رازیانه، سداب، اگیر ترکی و ابهل از هرکدام 10 گرم، همه را بسایید و با روغن بابونه یا روغن سداب مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
* اذخرمکی، بابونه‌ی شیرازی، بیخ سوسن، برگ سداب، گل بومادران و مرزنجوش را به نسبت مساوی بجوشانید، بعد با کمی گلاب و سرکه مخلوط کنید و بر محل درد بمالید.
* اسارون، زرمباد، دانه‌های اسفند، اگیر ترکی، دارچین، مرمکی و درونج عقربی از هرکدام 10 گرم و تخم کرفس 50 گرم، همه را نرم بسایید و با 500 گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل فرمایید.
* سورنجان 6 مثقال و پوست هلیله‌‌ی زرد 4 مثقال، هر دو را نرم بسایید، بعد با کمی آب تاج ریزی خمیر سفتی درست کرده و قرص‌هایی به اندازه‌ی یک نخود بسازید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه 2 عدد از آن‌ها را میل فرمایید.
* فرفیون، سورنجان، اذخرمکی و حب السلاطین را مخلوط کرده و نرم بسایید، مقداری کشمش کولیان را جداگانه بکوبید تا به صورت خمیر درآید، سپس داروها را با یک تکه موم و کشمش‌های کوبیده شده مخلوط و روی کمر ضماد کنید.
* انیسون، بادیان، زنیان، تخم شبت، فوه و تخم کرفس را به نسبت مساوی نرم بسایید. بعد با گلاب، سرکه و زهره‌ی گاو مخلوط کنید و بر کمر بمالید.

ورم ستون فقرات

برای رفع ورم ستون مهره‌ها یا ستون فقرات؛ بابونه‌ی شیرازی، مرزنجوش، سوداب و برنجاسف از هرکدام 10 گرم، ازخرمکی 5 گرم و ریشه‌ی سوسن 20 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با کمی گلاب و سرکه خمیر و ضماد کنید.
* دارچین، اگیرترکی، مرمکی، دانه‌های اسفند، اسارون، زرمباد و درونج از هرکدام 10 گرم و تخم کرفس 30 گرم، همه را نرم بسایید و با 500 گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل فرمایید.
* سورنجان و پوست هلیله‌ی زرد را به میزان مساوی بسایید و با کمی آب تاج ریزی خمیر کنید. قرص‌هایی به اندازه‌ی 1 نخود بسازید و روزی 6 عدد را میل فرمایید.

درد ستون فقرات به علت ورم:

اگر به علت ورم دچار درد ستون فقرات شده‌اید؛ روغن قسط یا روغن بابونه یا روغن سوسن را روی آن مالش دهید.
* گل بنفشه، گل خطمی، بابونه‌ی شیرازی، ریشه‌ی سوسن و قسط را نرم بسایید و با لعاب تخم کتان یا لعاب تخم شنبلیله یا پیه مرغ یا مغز قلم گاو مخلوط کنید و بر موضع بمالید.
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.