مقام معظم رهبرى:
مرحوم ملا مهدى نراقى، مرد خیلى با عظمتى بود. خیلى بزگ بوده است. آن کتاب مشکلات العلوم ایشان نشان مىدهد که ایشان در ریاضى، در نجوم در همه این فنون متفرع و متفرق آن زمان، وارد و استاد بوده است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 6
آیت الله حسن زاده آملى:
طود علم و تحقیق، استاد الکل فى الکل، علامه مولى مهدى یا محمد مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى (قدس سره) یکى از نوابغ دهر و جامع کلیه فنون علوم و در هر فن مرد یک فن، و دایرة المعارفى ناطق و کتابخانه بزرگى زنده و متحرک بود. بىشک آن جناب در تبحر و تمهر به جمیع علوم عقلى و نقلى حتى در ادبیات و ریاضیات عالیه، در عدد طراز اول از اکابر علماى اسلام و در اتصاف به فضایل اخلاقى و ملکات ملکوتى از نوادر روزگار است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 49
علامه طباطبایى صاحب تفسیر المیزان:
نراقیان (ملا محمد مهدى و ملا احمد نراقى) هر دو از علماى بزرگ اسلام و ناشناختهاند .
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 49
صاحب روضات:
العالم البارع و الفاضل الجامع قدوة خیل اهل العلم بفهمه الاشراقى مولانا مهدى بن ابی ذر الکاشانى النراقى از ارکان علماى متاخرین ما و از اعیان فضلاى متبحر ما است. در اکثر فنون علم و کمال صاحب تصنیف است، در فقه و حکمت و اصول و اعداد و اشکال صاحب نظر مسلم بوده است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 50
مرحوم محمد معصوم شیرازى در «طرائق الحقایق» فرماید:
العلامة النراقى محمد مهدى طاب ثراه از افاضل حکماى مجتهدین متاخرین است، احوالات آن جناب و کتب مصنفه حضرتش دررجال علماء مشروح است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 51
مرحوم حاج زین العابدین شیروانى در «بوستان السیاحه» گوید:
نراق بر وزن عراق قریهاى است قصبه مانند و محلى است خاطر پسند از توابع کاشان در دامن کوه اتفاق افتاده،سه طرفش فى الجمله گرفته و سمت مغربش به غایت گشاده است و مردمش شیعى مذهب و مولانا مهدى صاحب تصنیفات مفیده از آن جا بوده است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 51
مرحوم ملا حبیب الله کاشانى در «لباب الالقاب فى القاب الاطیاب» فرماید:
عارج به اعلى المراقى حاج ملا مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى، عالمى عیلوم و محققى مدقق و استاد الکل فى الکل و جامع جمیع علوم عقلیه و ماهر حاذق در علوم شرعیه بود.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 51
مرحوم مدرس تبریزى در ریحانة الادب فرماید:
حاج ملا مهدى یا محمد مهدى بن ابى ذر نراقى الولادة، کاشانى المسکن نجفى المدفن، از فحول فقهاى امامیه و متبحرین علماى اثناعشریه مىباشد که فقیه، اصولى، حکیم، متکلم، اعدادى، اخلاقى، جامع علوم عقلیه و نقلیه بوده، و در کلمات بعضى از اجله به خاتم المجتهدین و لسان الفقهاء و المتکلمین و ترجمان الحکما و المتالهین ونظایر اینها موصوف است. در حساب و هندسه و ریاضى و هیئت و علوم ادبیه، خصوصا معانى و بیان ید طولائى داشت. سى سال به ملا اسماعیل خواجویى تلمذ نمود. بعد از فارغ التحصیلى به ایران مراجعت و در کاشان توقف نمود و به برکت وجود شریفش آن شهر دارالعلم و دارالتحصیل و مجمع علما شد و جمعى از اعلام آن جا ظهور یافتند.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 51
سید بحر العلوم:
علامه نراقى یکى از تألیفاتش را براى سید مهدى طباطبایى بحر العلوم به نجف ارسال مىدارد و او را چنین خطاب مىکند:
ألا قل لسکان ذاک الحمى
هنیئا لکم فى الجنان الخلود
أفیضوا علینا من الماء فیضا
فنحن عطاش و أنتم ورود
و مرحوم سید بحرالعلوم در جواب مىگوید:
ألا قل لمولى یرى من بعید
جمال الحبیب بعین الشهود
لک الفضل من غائب شاهد
على شاهد غائب بالصدود
فنحن على الماء نشکو الظماء
و انتم على بعدکم بالورود
علامه نراقى گوید:
اى رسول [فرستاده] ما به ساکنان آن «حمى» یعنى حرم مرتضوى بگو : خلود در بهشت گواراتان باد، به ما آبى افاضه کنید که ما تشنه و شما سیرابید. این ناظر به آیه پنجاهم سوره اعراف است. سید بحر العلوم در پاسخ گوید: اى رسول [فرستاده] ما، به آقایى که از دور جمال دوست را به چشم شهود مىبیند بگو: تو را که غایب حاضرى بر این حاضر غایب فضل و برترى است؛ زیرا ما درکنار آب از تشنگى مىنالیم و شما با این که دورید وارد در آبید.
صدود، اعراض نمودن و رو برگردانیدن است . مرحوم سید علامه نراقى را به سبب حضور و توجه و مراقبت غایب شاهد مىخواند، و خود را به سبب اعراض و عدم حضور شاهد غایب.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى1 ص 54
آیةالله فاضل لنکرانى:
این پسر و پدر یعنى علامه ملا محمدمهدى و ملا احمد نراقى علاوه بر اینکه شخصیتهاى علمى برجستهاى بودند داراى امتیاز خاصى از نظر اخلاق هم بودند؛ به طورى که دو کتاب اخلاقى یکى به نام «جامع السعادات» تألیف علامه محمدمهدى نراقى (پدر) و دیگرى هم با نام «معراج السعاده» تألیف مرحوم ملا احمد نراقى(پسر) در علم اخلاق، بسیار ارزنده و جالب است. من مدتها بود که در صدد تهیه «جامع السعادات» بودم تا این که به یک نسخه چاپى آن برخوردم که مرحوم سردار کابلى ـ که مورد احترام و تجلیل آیةالله العظمى بروجردى هم بودند ـ به خط خود به آن حاشیه زده بودند. ایشان از ابتدا تا انتهاى کتاب را خوانده بود و بر آن حاشیه زده بود.این کتاب مورد عنایت خاص حضرت امام خمینى ـ رحمة الله علیه ـ هم بود و دائما مطالعه آن را توصیه مىکردند.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى2 ص 5
آیت الله رضا استادى:
این کتاب (مشکلات العلوم ملا محمد مهدى نراقى) مانند کتاب خزائن ملا احمد نشان مىدهد که این دو بزرگوار در علوم مختلف دست داشتهاند واقعا مىتوان گفت که این دو علامه، ذوفنون بودهاند.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى ص 9
شهید محراب آیة الله قاضى طباطبائى:
مولى محمد مهدى ابن ابى ذر نراقى از اکابر علما و مجتهدین شیعه در قرن دوازدهم و سیزدهم هجرى است. وى جامع معقول و منقول و در ردیف محققین از علماى امامیه در مطالب علمیه قرار گرفته است. او صاحب تالیفات گرانقدر مشتمل بر تحقیقات ارزندهاى است. که از قلم تواناى راد مرد بزرگى که داراى شخصیت علمى بوده تراوش کرده است.
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى ص 46
علامه محدث نورى صاحب مستدرک الوسائل در کتاب لؤلؤ و مرجان فرموده:
عالم جلیل آقاخوند ملا مهدى نراقى که از اعیان علماى دهر و یکى از مهدیین خمسه عصر خود بود الخ...
ویژه نامه کنگره بزرگداشت فاضلین نراقى2 ص 46
استاد سید جلال الدین آشتیانى:
یکى از اکابر علماى شیعه که درجامعیت و احاطه و تبحر و تخصص در علوم نقلى و عقلى در دوران اسلامى کم نظیر است. آخوند ملا محمد مهدى نراقى کاشانى (متوفاى سنه 1209) است . مجتهد و حکیم عارف و ریاضى دان اواخر قرن دوازده و اول قرن سیزده هجرى قمرى. علامه نراقى از مجتهدین بزرگ عصر خود و از مراجع و زعماى دین و داراى محضر ترافع و قضا بود . مؤلفین کتب فقهى به آثار او توجه نمودهاند. با این وصف در حکمت و فلسفه الهى نیز داراى مقام شامخى است و در فنون ریاضى نیز آثار نفیسى دارد، عالىترین کتب ریاضى را تدریس مىنمود، بعضى از او به افضل المهندسین تعبیر نمودهاند. در علوم تفسیر و حدیث و رجال و اخلاق تخصص داشته است.
منتخباتى از آثار حکماى الهى ایران ج 4 ص 421 و 425
صاحب ریاض الجنة علامه زنوزى از معاصرین مرحوم ملا محمد مهدى نراقى در وصف ایشان مىفرماید :
عالم کامل، فاضل صالح جلیل، محقق مدقق عادل، حافظ متبحر، فقیه حکیم متکلم، مهندس معاصر، ماهر در اکثر فنون اسلامى و غیر اسلامى، جلیل القدر عظیم الشأن ، صاحب اخلاق کریمه و شیوه پسندیده که تالیفات فراوانى دارد و نزد بسیارى از علما کسب فیض نموده است.
مقدمه جامع السعادات ص 8
منبع: www.naraqi.com
