دالای لامای تبعیدی

چهاردهمین دالای لامای تبت در حال حاضر در هند زندگی می کند و از معبد مقدسش دورافتاده است
روز 10 مارس1959 لهاسا- پایتخت تبت- شاهد بزرگ ترین تظاهرات سیاسی در تاریخ این کشور بود. تبتی ها که از اشغال کشورشان توسط ارتش سرخ چین به تنگ آمده بودند در این تظاهرات ادعای استقلال کردند اما تظاهرات و قیام مردم تبت با خشونت تمام از سوی ارتش چین سرکوب شد.
بعد از این سرکوب، تنزین گیاتسو- دالای لامای تبت- مجبور شد به هند فرار کند؛ جایی که به او پناهندگی سیاسی داده شد. البته او تنها نبود؛ چون حدود 80 هزار پناهنده تبتی هم به او پیوستند. شاید به همین دلیل است که امروزه بیشتر از 120 هزار تبتی در تبعید و به دور از وطن در هند زندگی می کنند. دالای لاما از سال 1960 در دارماسالای هند زندگی می کنند؛ جایی که لهاسای کوچک خوانده می شود و مقر دولت در تبعید تبت است.
دالای لاما بعد از تبعید به کشورهای زیادی سفر کرده و در بیش از 46 کشور به سخنرانی، ملاقات با سیاستمداران و مردمان عادی و دیگر فعالیت های صلح آمیز پرداخته است. او در سال 1989 به خاطر تلاش هایش برای صلح تبت، جایزه صلح نوبل را به دست آورد.
بنابر نتیجه نظرسنجی مجله آلمانی اشپیگل، دالای لاما در آلمان از پاپ که یک آلمانی است محبوبیت بیشتری دارد. او به شدت مخالف روش های خشونت آمیز بوده و همواره معتقد است راه حل مناسبی برای دستیابی تبت به خودمختاری حقیقی وجود دارد. تنزین گیاتسو خواستار جدا شدن تبت از چین نیست. او می خواهد تبت خودمختار شود و جلوی مهاجرت گسترده چینی ها به این منطقه گرفته شود.
با تمام این تفاسیر او هیچ وقت نتوانسته به این خواسته خود برسد و خشونت در تبت سال هاست که ادامه دارد. آخرین نمونه آن تظاهرات مردم در مارس 2008 به خاطر سالروز قیامشان بود که به شدت سرکوب شد. دالای لامای 73 ساله تا به حال حدود 70 کتاب متنشر کرده است.

پیرمردی برای صلح
 

تنزین گیاتسو- چهاردهمین دالای لامای تبت- در سال 1935 دو سال بعد از مرگ دالای لامای سیزدهم- توبتن گیاتسو- در روستای کوچکی در شمال شرقی تبت به دنیا آمد. پنجمین فرزند یک خانواده هفت نفری و کشاورز، بعدها از سوی راهبان بزرگ به عنوان دالای لامای جدید انتخاب شد. تحصیلاتش را در شش سالگی شروع کرد و در سال 1959 در 24 سالگی در رشته فلسفه بودایی دکترا گرفت.
اما قبل از آن و در سال 1950 در حالی که 15 سال بیشتر نداشت به عنوان دالای لامای جدید انتخاب شد و از همان سال رهبری سیاسی تبت را برعهده گرفت. هرچند سال ها قبل از این انتخاب، راهبان معبد در او روح دالای لامای جدید را دیده و به همین دلیل او را با آب دریاچه مقدس شست و شو داده و تعلیم او را شروع کرده بودند.
اسم اصلی چهاردهمین دالای لاما، لاما دوندراپ است. یکی از مهم ترین اتفاقات زندگی او در 11 سالگی رقم خورد؛ زمانی که او با هنریش هرر آشنا شد. اما هنریش که بود؟ او که یک جوان مغرور اتریشی بود برای فتح قله هیمالیا با یک گروه کوهنورد همراه شد و همسر باردارش را رها کرد و به هیمالیا رفته بود.
در همان زمان جنگ جهانی دوم شروع شد و هند که جزء مستعمرات انگلیس بود. هنریش و دوستانش را بازداشت کرد و جزو اسرای جنگی به حساب آورد. او در قرارگاهی در کشور هندوستان زندانی شد.
هنریش که تحمل زندان را نداشت چند بار سعی کرد تا از این قرارگاه فرار کند و خودش را به اتریش برساند اما موفق نشد تا اینکه بالاخره خیلی اتفاقی شرایط فرار برای او فراهم شد و او توانست خودش را به لهاسا- پایتخت تبت- برساند. آنجا بود که این کوهنورد مغرور اتریشی با دالای لامای نوجوان آشنا شد؛ این آشنایی تأثیر زیادی بر بینش سیاسی و نگاه تنزین گیاتسو نسبت به جهان بیرون از تبت گذاشت؛ آشنایی ای که روایت کامل آن در فیلم « هفت سال در تبت» با بازی براد پیت به تصویر کشیده شده است. دالای لامای چهاردهم در طول این سال ها پیوسته در تلاش بوده که راه حل صلح آمیزی برای مسأله تبت پیدا کند.

رهبر تبعیدی
 

دالای لاما بر رهبران هر چهار مکتب بودایی برتری دارد و رئیس آنها به حساب می آید. در فاصله بین سال های 1391 تا سال 1959، 13 دالای لاما رئیس حکومت تبت بودند. هر دالای لاما از اقامتگاه خود در قصر پوتالا که در شهر لهاسا قرار دارد، بر بخش بزرگی از این سرزمین فرمانروایی می کرد.
با اینکه این قصر محل اقامت دائمی دالای لاما بوده و از آنجا که تنزین گیاتسو- چهاردهمین دالای لاما- به دنبال اشغال نظامی و قیام استقلال طلبی سال 1959 به هندوستان فرار کرد، در حال حاضر قصر پوتالا صومعه مقدس بوداییان به شمار می رود و اکنون زیر نظر حکومت چین اداره می شود و دارای دو قسمت قصر سفید و قصر سرخ است.
قبر هشت دالای لاما در یکی از عمارت های قصر سرخ قرار دارد. این معبد بزرگ بیشتر از 1000 اتاق دارد. در این قصر تاریخی تعداد زیادی آثار هنری و بی نظیر تاریخی نگهداری می شوند که یادگار سال ها حضور رهبران مذهبی و پیروان آنها در این معبد است. این قصر که نامش را از کوهی مقدس به همین نام گرفته است نماد بوداییسم تبتی و نقش مهم آن در اداره سنتی کشور تبت بوده است. این مجموعه با 3700 متر ارتفاع بر فراز کوهستان سرخ در مرکز دره لهاسا قرار دارد. قصر پوتالا از شاهکارهای مهم معماری تبتی است.

اولین دالای لاما
 

پمادورجی در سال 1391 در ساکایا در ایالت تسان تبت به دنیا آمد. او تا هفت سالگی به کار چوپانی و چراندن گوسفندان مشغول بود. بعد از آن به معبد « گاندن» فرستاده شد و در آنجا توسط خنچن داپا به عنوان یک راهب تازه کار پذیرفته شد. او تا 20 سالگی اش در این معبد ماند، یعنی زمانی که از طرف راهب بزرگ به عنوان یک راهب کامل پذیرفته شد. در همان زمان به شاگردی مصلح بزرگ و یکی از بزرگ ترین رهبران بوداییان به نام تسون خاپا درآمد و نامش را به گندون دراپا تغییر داد.
اولین دالای لامای تبت وقتی خیلی جوان بود به مقام ریاست معبد گاندن رسید؛ جایی که خودش زمانی در آن به شاگردی پذیرفته شده بود. خیلی ها می گویند که تسونگ خاپا- بنیانگذار معبد گاندن- عموی دالای لامای اول بوده است اما هیچ سندی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.
به این ترتیب گندون دراپا در نیمه های عمرش تبدیل به مهم ترین شخصیت مذهبی تبت شد و ریاست همه راهبان برعهده او قرار گرفت. براساس افسانه های تبتی، ملکه محافظ دریاچه مقدس- هامولاتسو- اولین دالای لاما را در یکی از رؤیاهایش دید و او کسی نبود به جز گندون دراپا! بنابراین تصمیم گرفت در هیأت او به جهان برگردد. این اتفاق در زمان اشغال تبت به وسیله قوبلای خان مغول رخ داد.
با حمایتی که او از آیین بودا به عمل آورد، گندون دراپا صاحب کلاه زردی شد که بعدها به عنوان نشان مقدس دالای لاما شناخته شد. دالای لاما را به عنوان رهبر بزرگ می شناسند؛ البته این کلمه در زبان مغولی معنای دیگری هم دارد؛ دالای در این زبان یعنی اقیانوس و لامای به معنای پیر یا مرشد است. تبت - سرزمین مقدس بوداییان- تاکنون 14 رهبر بزرگ داشته که اولین آنها گندون دراپا و آخرینشان هم تنزین گیاتسو است.

منبع: همشهری سرنخ، شماره 55