روزنامه اعتماد - تمنا استاد: جایزه اسکار سالانه در مراسمی توسط آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک به بهترین آثار صنعت سینمای جهان اهدا می‌شود. این مراسم هر ساله در بیش از 100 کشور جهان به‌صورت زنده پخش می‌شود و در تمام این سال‌ها، جایزه اسکار وضعیت کلی سینما را نشان می‌دهد و به عنوان پاداشی به فیلم‌ها، بازیگران و کارگردانانی که دستاوردهای پایداری داشته‌اند اهدا می‌شود؛ جایزه‌ای که نه تنها در تثبیت ستاره‌ها موثر بوده بلکه نقش بسزایی هم در موفقیت تجاری فیلم‌ها داشته است. اما در پس پرده مراسم اسکار بیش از آنکه سینما به عنوان هنر هفتم مورد توجه قرار بگیرد، مسائل فرهنگی و اجتماعی، جریان‌های فکری، تسویه‌حساب‌های سیاسی و تاریخی و در نهایت هرآنچه که بتواند منافع غول‌های فیلمسازی سینمای هالیوود، که اغلب آنها از بزرگ‌ترین سرمایه‌داران امریکا و جهان هستند را تامین کند در اولویت داوران برای امتیاز دادن قرار می‌گیرند.
رسوایی‌های اخلاقی هالیوود
نودمین دوره مراسم اسکار شامگاه یکشنبه ١٤ اسفند برگزار شد. امسال همانند دوره‌های قبل سایه مسائل حاشیه‌ای بر این مراسم سنگینی می‌کرد. اسکار ٢٠١٨ کاملا تحت تاثیر رسوایی‌های اخلاقی هالیوود، اتهامات آزار جنسی و همچنین برقراری عدالت جنسی و نژادی قرار داشت.
جیمز فرانکو با بازی در فیلم «هنرمند فاجعه» یکی از شانس‌های قطعی نامزدهای بهترین بازیگر مرد محسوب می‌شد، اما در فهرست کاندیداها جای نگرفت. به نظر می‌رسد که مطرح شدن اتهامات اخلاقی فرانکو در آخرین روزهای رای‌گیری نامزدهای اسکار، از عوامل مهم این موضوع است. اتهامات درست بعدازاین مطرح شد که فرانکو در مراسم گلدن گلوب حمایت خود را از جنبشی علیه آزار جنسی به نام «دیگر بس است»، اعلام کرده بود.
حاضران در مراسم هم بیشتر در حمایت از جنبش‌های «من هم همین‌طور» و «دیگر بس است» صحبت کردند. اشلی جاد، سلما هایک و آنابلا سیورا سه زنی بودند که از هاروی واینستین و بحث آزار جنسی توسط وی حرف زدند و ابراز امیدواری کردند که آکادمی اسکار بتواند امکانات بیشتری برای برابری، تنوع و فرصت‌های میان بخشی فراهم کند.
همه‌چیز علیه ترامپ
در دوره‌های پیش شرایط و سیاست‌های هالیوود بر جوایز اسکار بسیار پررنگ‌تر بود. مراسم اسکار سال ٢٠١٧ تحت‌الشعاع تقابل با ترامپ به خصوص در مخالفت با سیاست‌هایش علیه مهاجران، رنگین‌پوستان و دگرباشان قرار گرفت. دونالد ترامپ سال گذشته با امضای یک فرمان اجرایی، ورود اتباع هفت کشور مسلمان ازجمله سودان، سومالی، عراق، ایران، لیبی و یمن به امریکا را به حال تعلیق درآورد و ورود پناهجویان سوری را به مدت نامعلوم ممنوع کرد.
وی همچنین در بسیاری از سخنرانی‌های انتخاباتی خود بارها مواضعی نژادپرستانه اتخاذ کرد، مخالفت خود را با ازدواج همجنس‌گرایان بطور علنی ابراز کرده و چاره را در همگون کردن قضات دیوان عالی کشور اعلام کرد. صحبت‌های او و مایک پنس، معاون ترامپ درباره همجنسگرایی در اسکار ٢٠١٧ خود را نشان داد. همان سال اصغر فرهادی با فیلم «فروشنده» از کاندیدای مهم فیلم خارجی در اسکار بود که در اعتراض به تصمیمات مهاجرتی ترامپ در مراسم اسکار حاضر نشد و فیلم «فروشنده» اسکار بهترین فیلم خارجی را دریافت کرد. انوشه انصاری هنگام دریافت اسکار نامه اصغر فرهادی را خواند که در نقش سینما در همدلی مردم صحبت کرده بود.
اگر در دوره قبل هنرمندان سیاه‌پوست از عدم توجه آکادمی به هنرمندان سیاه‌پوست گلایه کرده بودند، سال ٢٠١٧ اولین سالی بود که در هر شاخه بازیگری (بازیگر نقش اول مرد، نقش اول زن، نقش مکمل مرد و نقش مکمل زن)، حداقل یک بازیگر سیاه‌پوست در میان کاندیداها حضور داشت. دنزل واشینگتون در شاخه بهترین بازیگر نقش اول مرد، روت نگا بهترین بازیگر نقش اول زن، ماهرشالا علی بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و وایولا دیویس، نائومی هریس و اکتاویا اسپنسر در شاخه بهترین بازیگر نقش مکمل زن کاندیدا شدند و در نهایت وایولا دیویس و ماهرشا علی بازیگران سیاه‌پوست اسکار را به خانه بردند. انتخاب بهترین فیلم «مهتاب» هم نوعی دلجویی از هنرمندان سیاه‌پوست بود که با ٣ جایزه و ٨ نامزدی در اسکار درخشید که داستانی در رابطه با همجنسگرایی داشت. به نظر می‌رسد که درخشش این فیلم در مراسم اسکار، بی‌ارتباط با مخالفت‌های هالیوود با سیاست‌های دونالد ترامپ نبود.
سال رسوایی
مراسم اسکار سال ٢٠١٦ نیز از این مساله مستثنی نبود و اعلام نام بهترین فیلم باعث شگفتی بسیاری از سینما‌دوستان شد. در آن دوره اغلب کارشناسان به اتفاق فیلم «از گور برخاسته» را شانس اصلی کسب اسکار بهترین فیلم می‌دانستند. این فیلم بر اساس زندگی واقعی مردی سفیدپوست و شکارچی در قرن نوزدهم ساخته شده که ناگزیر است برای زنده ماندن، نه تنها با طبیعت وحشی و خرسی درنده بلکه با سرخپوستانی که به دنبال کشتن سفیدپوست‌های شکارچی و غارتگر هستند و نیز مردی که فرزندخوانده‌اش را کشته مبارزه کند. «از گور بازگشته» درامی خلاقانه و پرکشش با فیلمبرداری درخشان و بازی خیره‌کننده لئوناردو دیکاپریو بود که همه عناصر یک اثر سینمایی فوق‌العاده را داشت. اما در نهایت این فیلم «افشاگر» بود که توانست فیلم الخاندرو ایناریتو را کنار بزند و بهترین فیلم سال در این مراسم لقب بگیرد. فیلم «افشاگر» ماجرای رسوایی است که در اوایل قرن بیست و یکم درباره کلیسا و فساد اخلاقی در آن ساخته و پرداخته شد.
«افشاگر» گرچه فیلم خوش‌ساختی است اما بیشتر شبیه یک گزارش مستند است تا یک فیلم درام. خبری از قهرمان و ضدقهرمان نیست و فیلم‌نامه دچار ضعف در شخصیت‌پردازی است. به عقیده بیشتر دوستداران سینما، «افشاگر» هرگز در حد و اندازه‌های کسب عنوان بهترین فیلم و بهترین فیلم‌نامه نبود و تنها موضوع این اثر باعث شد تا موفق شود در رقابتی ناعادلانه گوی سبقت را از آثار ارزشمندی چون «از گور بازگشته» و «رکود بزرگ» برباید.
سیاست‌های عجیب اسکار
در میان جوایز اهدا شده اسکار در سال‌های اخیر، می‌توان مراسم هشتاد و پنجم را به عنوان سیاسی‌ترین اسکار برگزید. در این سال فیلم‌های قابل توجهی همچون «جانگو آزاد شده»، «زندگی پی»، «بینوایان» و «استاد» در صنعت سینما ساخته شده بود، اما در نهایت جایزه بهترین فیلم به «آرگو» رسید که ویژگی آن برخورداری از داستانی سیاسی و ضد ایرانی فیلم بود. «آرگو» در حالی موفق به کسب این جایزه شد که حتی نتوانسته بود در بخش کارگردانی نامزد شود که این اتفاق در اسکار بسیار نادر است، اما در آن برهه تاریخی و اوج تنش‌های میان ایران و امریکا، موضوع فیلم که در مورد اشغال سفارت امریکا و گروگان‌گیری در ایران در سال ٥٨ بود، باعث شد که حتی فیلمی مثل «لینکلن» که درباره زندگی رییس‌جمهور تاریخ‌ساز ایالات متحده است نادیده گرفته شود و تهیه‌کنندگان «آرگو» با اسکار به خانه برگردند.
ستایش ایالات متحده
در تاریخ اسکار فیلم‌هایی که به دلیل عدم همخوانی با جریان‌های فکری هالیوود در برهه‌ای از زمان نادیده گرفته شده است بسیار است. از شاخص‌ترین این آثار می‌توان به فیلم «رستگاری شاوشنک» ساخته فرانک دارابونت اشاره کرد که هم‌اکنون به عنوان برترین فیلم تاریخ سینما در نظرسنجی‌های مردمی شناخته می‌شود. این فیلم در سال ١٩٩٤ نامزد دریافت ٧ اسکار شد اما نتوانست هیچ‌کدام از جوایز را به دست بیاورد. در آن سال فیلم «فارست گامپ» بود که بیشتر جوایز اصلی را از آن خود کرد. «فارست گامپ» اثری زیبا و دلپذیر در مورد زندگی پسری با بهره هوشی پایین است اما درونمایه آن در واقع ستایش ایالت متحده امریکا است که با وجود همه فراز و نشیب‌ها به زعم سازندگان فیلم، استوار و باشکوه ایستاده است. از سوی دیگر «رستگاری شاوشنک» فساد حاکم بر سیستم قضایی امریکا و زندان‌های مخوف این کشور را عیان کرده است و با توجه به تاریخچه اسکار نادیده گرفتن این فیلم در برابر «فارست گامپ» مساله دور از انتظاری نیست.
تحریف تاریخ
پس از پایان جنگ جهانی دوم، به خصوص در دو دهه اخیر، همواره فیلم‌هایی که به وقایع آن دوره به خصوص مساله یهودی ستیزی و هولوکاست پرداخته‌اند در مراسم اسکار مورد توجه قرار گرفته‌اند. این فیلم‌ها با حمایت مالی قابل توجه کمپانی‌های عظیم فیلمسازی هالیوود و سهامداران یهودی آنها ساخته می‌شوند و اغلب آنها بسیار تاثیرگذار و خوش‌ساخت هستند و البته به خوبی تاریخ را در اذهان عمومی تحریف می‌کنند. از جمله این آثار می‌توان به «پسر شائول»، «شکست‌ناپذیر»، «جاعلان»، «کتابخوان»، «پیانیست»، «زندگی زیباست»، «فهرست شیندلر» و «نجات سرباز رایان» اشاره کرد که اسکار تقریبا به تمام آنها روی خوش خود را نشان داده است. شوخی ریکی جرویز با کیت وینسلت در این زمینه مشهور است: «به تو گفته بودم در یک فیلم هولوکاستی بازی کن تا جوایز از راه برسد. نگفته بودم؟» و فیلم «کتابخوان» بود که اولین اسکار را برای وینسلت به همراه آورد.
بی‌مهری به چهره عریان جامعه امریکا
از دیگر شاهکارهایی که در سال‌های دورتر در مراسم اسکار مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند می‌توان به فیلم‌هایی چون «اینک آخرالزمان» و «راننده تاکسی» اشاره کرد که اولی به فجایع جنگ ویتنام پرداخت و دومی لایه‌های فساد و چهره عریان جامعه امریکا را در دهه هفتاد میلادی به تصویر کشید. همچنین بزرگانی همچون آلفرد هیچکاک (دارای یک اسکار افتخاری)، استنلی کوبریک و رابرت آلتمن (او در سال 2006 جایزه اسکار دستاورد یک عمر فعالیت هنری را کسب کرد) هرگز برای آثار خود موفق به دریافت اسکار نشدند که این مساله یکی از نقاط تاریک پرونده اسکار محسوب می‌شود.
مراسم اسکار پیش از این در طول دوران برگزاری همواره با حاشیه‌هایی همراه بوده که جنبه هنری و سینمایی آن را تحت تاثیر قرار داده است. یکی از مشهورترین این اتفاقات در چهل و پنجمین دوره از جوایز آکادمی اسکار رخ داد. مارلون براندو که برای فیلم «پدر خوانده» نامزد دریافت اسکار شده بود حضور در مراسم را تحریم کرد و به جای خود ساچین لیتل فیدر بازیگر سرخپوست ناشناخته‌ای که بعدها به عنوان رییس انجمن بومیان امریکا معرفی شد، را فرستاد.
زمانی که نام براندو برای اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد، خوانده شد، زنی بومی با لباس آپاچی‌ها و موهای سیاه روی صحنه حاضر شد. وی جایزه را پس زد و پس از معرفی خود در حالی که نامه‌ای از براندو در دست داشت، گفت: «امشب به جای مارلون براندو به این مراسم آمده‌ام و او از من خواسته تا به شما بگویم که با تمام احترام، حاضر به قبول این جایزه ارزشمند نیست و دلیل آن رفتاری است که صنعت فیلمسازی هالیوود با بومیان امریکا داشته است. »
اگرچه به نظر می‌رسد در این دوره با افزایش اعضای آکادمی و حضور بیش از هشت هزار تن در رای‌گیری، جوایز اسکار به شکل منصفانه‌تری توزیع شد، اما همچنان حضور مسائل سیاسی و اجتماعی در بزرگ‌ترین رخداد سینمایی دنیا به‌شدت پررنگ است و این مساله در نهایت اعتبار هنری جایزه بزرگ را زیر سوال برده است.
