عبادت عبارت است از رابطه صمیمانه بین خالق و مخلوق و عالی ترین وجه آن هنگام نماز جلوه گر می شود. فریضه ی نماز امری است که نه تنها بنده را به پرودگارش نزدیک می گرداند و عشق خداوند را در دل و جان زنده می سازد بلکه آثار و نتایجی نیز در زندگی هر نمازگزار باقی می گذارد . قدر مسلم نمازی باعث ایجاد برکات می شود ه مطلوب دین باشد و بر همین اساس و با بررسی آیات و روایات ، نماز را از نظر اثر گذاری به پنج گونه تقسیم می کنند:
1 ـ نماز ناب : نمازی که بالاترین درجه از معرفت و خشوع و حضور قلب خوانده شود. نمازی که نمازگزار آنی از خداوند غافل و به دنیا معطوف نشود و این نماز مخصوص انبیا و اولیاست.
2 ـ نماز بر آثار: نمازی که آگاهانه و عاشقانه به جا آورده شود و ثمره ی آن انسان سازی و جامعه سازی است . این گونه نمازها مخصوص عارفان و بندگان صالح است .
3 ـ نماز مؤثر: چنانچه آفاتی چون جهل ، ضعف ، سهووریا در نماز به آگاهی ، ایمان ، توجه و اخلاق بدل سازیم ، نمازمان ، نماز مؤثری خواهد بود.
4 ـ نماز کم اثر : نمازی که از اول وقت خود به تأخیر بیافتد و چنانچه در اول وقت خوانده شود با حضور قلب نباشد .
5 ـ نماز بی اثر: نمازی که نمازگزار آنرا نه از روی اعتقاد بلکه برای رفع تکلیف و یا ریا و فریب بخواند و چون نمازش خالی از انگیزه و دور از آگاهی و تعهد است گاهی آن را ترک می کند.
آثار و برکات نماز
نمازی که آگاهانه و عاشقانه ، به دور از تنبلی و سستی همراه با خضوع و خشوع و با حضور قلب در وقت معین خوانده شود به خودی خود فوایدی را به نمازگزار هدیه می کند:
1 ـ تطهیر جسم: نماز باعث دور شدن آلودگی ها از بدن انسان می گردد. انسان برای نماز باید نجاست ها را از خود پاک کند. گاهی برای نماز باید تمام بدن را تطهیر و غسل داد و اقل آن وضو گرفتن و شستن صورت و دستهاست.
2 ـ رهایی از قید و بندها : نماز انسان را از قید و بندهای زندگی مادی و تلاش برای رفع نیازهای خود و خانواده نجات بخشیده و او را با ملکوتی والاتر آشنا میسازد.
3 ـ ایجاد آرامش : نماز باعث آرامش روحی و روانی می گردد. آرامشی که انسان نه با آزادی مطلق و نه با اقتصاد برتر به آن دسترسی پیدا نکرد. نماز باعث ایجاد سکون در آدمی است.
4 ـ تمرکز ذهن: نماز صحیح ، کا مل و مورد رضایت پروردگار باید با حضور قلب باشد و داشتن حضور قلب منوط به داشتن تمرکز ذهن است . هنگامی که در روز چندین مرتبه چنین نمازی خوانده شود قدرت تمرکز ذهن بالا می رود که این قدرت خود، عامل مهمی در موفقیت است .
5 ـ رهایی از تنهایی و دور ماندن از غم و اندوه : هر گاه انسان در زندگی با مشکلات فراوان روبرو می شود و خود را تنها و بدون حامی می بیند . یگانه راه رهایی از این احساس پناه بردن به پیشگاه ربوبی به وسیله نماز است .
6 ـ تسلط انسان بر نفس خود : نماز باعث تسلط انسان بر خواهشها تمایلات نفسانی است . خداوند می فرماید : همانا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می دارد.
7 ـ وقت شناسی و نظم : نماز وقت مشخصی دارد هیچ کس نمی تواند آن را قبل یا بعد از ساعات تعیین شده بخواند.
ـ احساس مسئولیت : کسی که اهل نماز و عبادت باشد خود را در برابر اجتماعش مسئول می داند. اهل نماز ، اهل صدقه و زکات نیز هست و سعی دارد با اعطای آن جامعه را از فقر و تهیدستی برهاند.
9 ـ درمان افسردگی و ایجاد اعتماد به نفس :
طبق آخرین پژوهش منتشر شده ی محققین آلمانی در نشریه نیورزی ، نماز و نیایش سبب کاهش فشار خون و کلسترول در انسان شده و حتی به درمان افسردگی نیز کمک می کند.
آثار ترک نماز
پیامبر در حدیثی می فرمایند: «همانا اولین فرضیه ای که از طرف خداوند بر بندگانش واجب شد نماز بود و آخرین فرضیه ای که تا دم مرگ از او ساقط نمی گردد و وجوبش همچنان باقی است ، نماز است . خداوند در قرآن کریم می فرماید : وای برنمازگزاران ، آنهایی که در نمازشان سهل انگارند و یا به ریا و خودنمایی نماز می خوانند.
علامه طباطبایی در کتاب تفسیرالمیزان می فرماید : سهل انگاران و ریاکاران یعنی آنهایی که از نمازشان غافل اند اهتمامی به امر نماز ندارند و از فوت شدن آن باکی ندارند چه اینکه برخی اوقات فوت گردد و یا وقت فضیلتش از دست برود و یا اینکه ارکان و شرایط و احکام و مسائلش را ندانسته و نمازی باطل بخواند . مسائل نماز در دین اسلام آن قدر مهم و حساس است که در حوزه اسلام ، اجازه ترک نماز کمتر داده شده و هشدارهای فراوانی در مورد کوچک شمردن و ترک نماز وجود دارد و چنانکه ازروایات بر می آید اولین پرسشی در روز قیامت از نماز یعنی اولین پرسش در روز قیامت از نماز است یعنی از کیفیت و چگونگی آن و نه از وجود و عدم وجود آن . تارک نماز در حکم کافر و مرتد شناخته می شود و اگر توبه نکند بدون سؤال وادر دوزخ می گردد. وقتی ازا مام صادق (علیه السلام) سؤال می شود چرا کسی که فساد اخلاقی دارد کافر گفته نمی شود و به تارک الصلاه کافر می گویند . در پاسخ می فرمایند: چون بداران به خاطر غلبه شهوت آلوده شده اند ولی تارک نماز از روی بی اعتنایی به فرمان خدا ، نماز را ترک کرده است . تارکان نماز دو دسته اند : 1ـ کسانی که به طور مطملق نماز نمی خوانند.2 ـ گروهی که گاهی اوقات می خوانند و گاهی آن را بجا نمی آورند و یا در مکان غصبی نماز می خوانند.
کلام پایانی
با توجه به آثار فردی و اجتماعیو خاصیت بازدارندگی نماز است که باید بگوییم در جامعه ای که نماز مورد بی توجهی و بی اعتنایی قرار گیرد ، قدرت منزلت و جاذبه های نماز شناسانده نشود و جوانان به سمت و سوی آن کشیده نشوند ، زمینه برای گناه و پیروی از هواهای نفسانی فراهم می شود و جامعه به سمت فساد و تباهی میرود زیرا یگانه نیروی بازدارنده در برابر کشش و جاذبه غربزدگی و بی دینی نماز است . در اسلام تعبیرات مختلفی در مورد ترک نماز وارد شده است . از جمله آنها شرک ، کفر ، حبط عمل ، مردن به دین یهود و نصاری ، حشر با قارون و ورود به جهنم و تمام این موارد جایگاه و اهمیت نماز را گوشزد می کند. تربیت دینی در نوجوانی و توجه به نماز و عبادات و ایجاد انس بین او و خالق نه تنها احساسات مذهبی وی را اقناع می کند بلکه تمایالات طبیعی و هواهای نفسانی او را نیز مهار کرده و رفتار وی را به کنترل در می آورد و از همه مهمر اینکه احساس رنج درونی و فشارهای عاطفی ی، نگرانی ، ترس ، آشفتگی ، احساس گناه شدید که از ویژگیهای این دوره است را از بین می برد.
منابع:
هدایت نوجوان به سوی نماز
مجموعه مقالات همایش نماز ـ کتاب پژوهش مطالعاتی نماز ـ زیباترین پرستش
منبع : موج عصر پیش شماره 9 سال 1387 