برای دیگر کاربردها، بلوغ را ببینید.
بلوغ مرحله‌ای از رشد انسان است که باعث گذار از کودکی و رسیدن به بزرگسالی میشود. فردی که دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشد بالغ نامیده میشود و از نظر جنسی، توانایی تولید مثل دارد. بلوغ بیشتر اشاره به تغییرات جسمانی در بدن مرد و زن دارد. این دگرگونی با نام بلوغ جسمانی شناخته میشود. علاوه بر آن بلوغ روانی نیز اشاره به رشد روانی و شخصیتی فرد دارد. بلوغ جسمانی معمولاً در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد. بلوغ روانی دیرتر و پس از بلوغ جسمانی روی می‌دهد. بلوغ اجتماعی مرحله تکاملی بلوغ انسان است که موجب تعیین شخصیت اجتماعی فرد میشود.
محتویات
1 بلوغ جسمانی
2 بلوغ در پسران
3 بلوغ در دختران
4 نشانه‌های مشترک بلوغ
5 ناهنجاری‌ها
6 انواع بلوغ
7 جستارهای وابسته
8 منابع
9 پیوند به بیرون
بلوغ جسمانی
بلوغ جسمانی به مجموعه تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی در بدن انسان و سایر جانوران گفته میشود که بر اساس آنها، بیشتر بر اثر ترشح هورمونهای گوناگون، بدن کودک تبدیل به بدن بزرگسال میشود. بیشتر این تغییرات جنبهٔ جنسی دارند و به غدد و اندامهای جنسی مرتبط میشوند. به همین علت بلوغ باعث ایجاد آمادگی، احساس نیاز و توانایی سکس و تولید مثل میشود. زمان، فرایندها و نشانه‌های بلوغ در پسران و دختران متفاوت است. جهش بلوغ اصطلاحاً به رشد جسمانی بسیار سریعی گفته میشود که معمولاً در اوایل بلوغ رخ می‌دهد که در نهایت موجب افزایش قد، وزن و رشد عضلات بدن میشود .
بلوغ در پسران
روند رشد اندام‌ها در پسران
بلوغ در پسران دیرتر از دختران روی می‌دهد و معمولاً سنین ده تا شانزده سالگی زمان بروز بلوغ جسمانی در پسران است. سرعت بلوغ نیز در پسران کمتر از دختران است و به همین دلیل دوران بلوغ و تکمیل نشانه‌های آن در پسران بیش از دختران طول می‌کشد .
در پسرها غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که بیضه را برای تولید هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییراتی مثل بزرگی اعضای تناسلی و رشد موی بدن و سپس تولید اسپرم و افزایش میل جنسی میشوند.
نشانه‌های بلوغ در پسران که معمولاً از آنها با عنوان صفات ثانویه جنسی نیز نام برده میشود، عبارتند از:
رشد بیضه، ترشح هورمونهای جنسی و افزایش تولید اسپرم
رشد آلت تناسلی
رویش موی صورت (ریش و سبیل)
رویش موی زهار در پائین شکم و اطراف اندامهای جنسی
رویش مو در زیر بغل و سایر بخشهای بدن
تغییر در صدا و کلفت شدن یا مردانه شدن آن
رشد بدنی و تغییرات جسمانی.
بلوغ در دختران
روند رشد اندام‌ها در دختران
ّ بلوغ در دختران فرق می کند و از سن 9 سالگی تا 16 سالگی در تغییر است. به طور کلی دختران در سن حدود 2 سال زودتر از پسران بالغ می شوند. نژاد، آب وهوا، وراثت، نوع تغذیه، شرایط فرهنگی، روابط عاطفی و اجتماعی موجب میشود که سن بلوغ در دختران تغییر پیدا کند.
نخستین نشانه شروع بلوغ در دختران، قاعدگی است که معمولااز نه تا هجده سالگی و زمانی که وزنِ دختران تقریباً به 50 کیلو رسید ( دخترانِ بسیار لاغر دیرتر قاعده میشوند )آغاز میشود. بطور متوسط دختران برای نخستین بار در سن سیزده سالگی دچار عادت ماهیانه یا قاعدگی میشوند .
در دختران بعد از بالغ شدن غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که تخمدان‌ها را برای تولید هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستانها و لگن‌ها و رشد موهای عانه و زیر بغل میشوند و به دنبال آن، تخمک گذاری و قاعدگی را تحریک می‌کنند.
از نظر جسم، با رشد استخوانها و عضلات بدن بویژه استخوان لگن و نیز به دلیل رشد پستانها، جهش بلوغ در دختران به سرعت و در مدتی کوتاه قابل مشاهده‌است. افزایش قد معمولاً تا هجده سالگی ادامه می‌یابد .
افزایش ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون از عوامل بروز این تغییرات است:
نشانه‌های بلوغ و یا صفات ثانویه جنسی دختران عبارتند از:
قاعدگی
رشد پستانها
رویش مو در اطراف اندامهای تناسلی
رویش موی زیر بغل
زنانه شدن صدا
افزایش و توزیع چربی در بدن
نشانه‌های مشترک بلوغ
برخی نشانه‌های بلوغ در دختران و پسران هر دو دیده میشود:
افزایش قد
افزایش وزن
رویش موی زیر بغل
رویش موی در نواحی شرمگاهی
تمایل به جنس مکمل
افزایش ترشح غدد پوستی و بوی بدن
ناهنجاری‌ها
بلوغ زودرس
بلوغ دیررس
انواع بلوغ
بلوغ جسمانی یا تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی در بدن کودک. بلوغ جسمانی معمولاً نخستین بلوغ است.
بلوغ روانی. تغییرات روانشناختی و شخصیتی در سنین نوجوانی و جوانی که باعث گذار از کودکی به بزرگسالی میشود.
بلوغ اجتماعی. تکمیل و مشخص شدن جایگاه اجتماعی فرد در جامعه و کارکرد وی.
بلوغ هیجانی. سنی که در آن فرد توانایی کنترل هیجانات و احساسات خود را پیدا می‌کند.
جستارهای وابسته
رشد
بدن انسان
دستگاه ادراری تناسلی
بلوغ زودرس
مرد شدن
همه چیز درباره بلوغ پسران
همینطور که بزرگتر میشوید، تغییرات زیادی در شما اتفاق می‌افتد، مخصوصاً وقتی به بلوغ نزدیک میشوید. بلوغ زمانی است که بدنتان شروع رشد و تغییر می‌کند. در این زمان در دخترها سینه‌هایشان رشد می‌کند و عادت‌ماهیانه می شوند که نشانه این است که دارند زن میشوند.
اما پسرها از کجا باید بفهمند که دارند کم‌کم مرد میشوند؟
برای پسرها فقط یک یا دو اتفاق نیست که نشان می‌دهد کم‌کم بزرگ میشوند. بزرگ شدن شما نشانه‌های زیادی دارد، مثل رشد کردن بدنتان، تغییر کردن صدایتان و موهایی که همه جای بدنتان رشد می‌کند. بلوغ در بیشتر پسرها بین 9 تا 14 سالگی شروع میشود. اما به خاطر داشته باشید که بلوغ زمانی شروع میشود که آمادگیش را داشته باشید و هر پسری با سرعت مخصوص خودش رشد می‌کند.
در زیر به یکسری سوالات که ممکن است در این مورد در ذهنتان داشته باشید، جواب می‌دهیم:
چرا دخترها قدبلندتر از من هستند؟
احتمالاً متوجه شده‌اید که بعضی از دخترهایی که می‌شناسید بلندقدتر از پسرها هستند. اما احتمالاً دیده‌اید که در بزرگسال‌ها، مردها معمولاً قدبلندتر از زن‌ها هستند. جریان چیست؟
موضوع این است که دخترها معمولاً زودتر از پسرها وارد بلوغ میشوند—و قد می‌کشند—زیرا این تغییرات در آنها معمولاً بین 8 تا 13 سالگی اتفاق می‌افتد. اما اکثر پسرها تا سن 9 تا 14 سالگی وارد بلوغ نمی‌شوند. به همین دلیل است که طی این دوران دخترها معمولاً قدبلندتر از پسرها هستند.
اما در آخر کار قد پسرها معمولاً از دخترها بالاتر می‌زند. اما خیلی مهم است که به یاد داشته باشید ژنتیک نقش مهمی در قد دارد. پس اگر مادر و پدرتان هر دو قدبلند هستند، احتمالاً شما هم قدبلند خواهید شد. و اگر مادر و پدرتان تقریباً قد کوتاه باشند، شما هم احتمالاً همانطور خواهید شد. اما هیچ چیز قطعی نیست.
باید صبر کنید تا ببینید چه میشود اما اگر نگران هستید می‌توانید با دکترتان هم در این مورد حرف بزنید. یادتان باشد، همه مردها قد بلند نمی‌شوند.
هیچ ورزش یا قرص جادویی هم نیست که بتواند شما را قد بلند کند. اما با فعالیت و داشتن تغذیه خوب می‌توانید به بدنتان کمک کنید خوب و سالم رشد کند.
کی بدنم عضله ای میشود؟
در دوران بلوغ بعضی از پسرها بعد از دیدن بدن دوستانشان نگران بدنشان میشوند. مثلاً پسرهای زیادی نگران عضله‌ای شدن بدنشان هستند. ممکن است پسرهایی را دیده باشید که عضلات سینه‌شان رشد کرده است. بعضی‌های دیگر شانه‌هایشان پهن شده و خیلی‌ها هم لاغر و نحیف به نظر می‌رسند.
یادتان باشد که بلوغ با برنامه خودش اتفاق می‌افتد. پس جای هیچ عجله‌ای نیست و ممکن است رشد عضلات شما کمی دیرتر اتفاق بیفتد. شاید بد نباشد که برای کمک به بزرگتر شدن بدنتان کمی تمرینات بدنسازی انجام دهید. خیلی مهم است که بدانید که اگر به بلوغ رسیده باشید، این تمرینات عضلات شما را شکل می‌دهد اما عضله بیشتری برایتان درست نمی‌کند.
خوردن غذاهای مغذی و فعال بودن (مثل دوچرخه‌سواری کردن، شنا کردن و ورزش کردن) به شما کمک می‌کند بدنی قوی و متناسب داشته باشید. به وقتش وارد دوران بلوغ میشوید و می‌توانید عضله‌سازی هم بکنید.
اگر تصمیم به انجام تمرینات بدنسازی دارید، اول دکترتان را از موضوع باخبر کنید. ممکن است او توصیه‌هایی برای شما داشته باشد. اگر دکترتان اجازه انجام این تمرینات را به شما نداد، می‌توانید راه‌های دیگری برای ورزش کردن پیدا کنید.
اگر دکترتان بدنسازی را به شما پیشنهاد کرد، این چند نکته به دردتان می‌خورد:
• حتماً از یک مربی خوب استفاده کنید. بهتر است یک مربی خوب نحوه درست انجام تمرینات و حرکات بدنسازی را به شما آموزش دهد. این باعث میشود قدرت بیشتری به دست آورید و دچار آسیب دیدگی هم نشوید.
• از وزنه‌های سبک‌تر استفاده کنید. مربی مقدار وزنه مناسب شما را معرفی می‌کند. استفاده از وزنه‌های سنگین موجب آسیبدیدگی میشود و باعث میشود مجبور شوید مدتی دست از ورزش بکشید.
• تکرار کنید. بهتر است که از وزنه‌های سبک اما در تکرارهای زیاد استفاده کنید تا اینکه بخواهید با وزنه سنگینی فقط یک یا دو تکرار انجام دهید.
• استراحت کنید. حداقل یک روز در میان به بدنتان استراحت دهید.
آیا زیاد یا کم به دخترها فکر می‌کنم؟
دختری در همسایگیتان هست که وقتی عصرها از مدرسه به خانه برمی‌گردید در کوچه مشغول بازی می‌بینید. وقتی به شما سلام می‌کند، احساس خاصی به شما دست می‌دهد، کمی دستپاچه میشوید و کف دست‌هایتان عرق می‌کند. وقتی شب برای خواب به تختتان می‌روید، آخرین فکرتان همیشه درمورد اوست. روزهای دیگر هم همینطور. با خودتان فکر می‌کنید، "چرا چنین احساسی دارید؟" احتمالاً از او خوشتان آمده است.
ممکن هم هست دوستتان درمورد دختری که فکر می‌کند خیلی خوشگل است، حرف بزند. کلی درمورد او و اینکه چقدر بامزه جوک تعریف می‌کند حرف بزند. این را هم می‌گوید که خیلی او را دوست دارد. شما فکر می‌کنید، "چرا من نمی‌توانم درمورد یک دختر اینطوری حرف بزنم و تعریف کنم؟ آیا اصلاً باید اینکار را بکنم؟"
هر پسری علایق خاص خودش را دارد و در دوران بلوغ بعضی از پسرها خیلی روابط دوستانه‌ای با دخترها پیدا می‌کنند و بعضی از آنها برای حرف زدن با دخترها دچار اضطراب میشوند. فکر کردن درمورد کسی که دوستش دارید یکی از اتفاقات عادی دوران بلوغ است. و اگر احساس می‌کنید که از هیچ دختری خوشتان نمی‌آید هم هیچ اشکالی ندارد. بالاخره یکی را پیدا می‌کنید که از او خوشتان بیاید.
اما چرا چنین احساسی دارید؟ هورمون‌هایی که در بدنتان وجود دارد فعال‌تر شده‌اند. درنتیجه، احساساتتان بیشتر شده است. این احساسات ممکن است سردرگمتان کنند یا حتی باعث ترستان شوند. این کاملاً طبیعی است زیرا وارد یک دوره جدیدی از زندگیتان میشوید.
حرف زدن با دوستتان یا یک بزرگتر مثل برادر یا خواهرتان کمک می‌کنند که کمتر گیج شوید. بزرگترها تجربه بیشتری نسبت به شما دارند و می‌توانند توصیه‌های خوبی به شما بکنند.
برای موهای بدنم چه اتفاقی افتاده است؟
رشد موهای بدن در دوران بلوغ خیلی زیادتر میشود. بعضی از پسرها متوجه میشوند که روی صورتشان—دور چانه و پشت لبشان—مو درمی‌آید. موهایی هم روی سینه، زیربغل و در قسمت آلت جنسیتان رشد می‌کند. یادتان باشد که هیچ جای نگرانی نیست چون مو هم یکی از راه‌هایی است که بدنتان به شما می‌گوید کم‌کم مرد میشوید.
به این دلیل در این قسمت‌های بدنتان مو درمی‌آید که هورمون‌هایتان به بدنتان می‌گوید آماده تغییر است. بعضی از هورمون‌هایی که این رشد مو را تحریک می‌کنند در غده آدرنال (غده فوق‌کلیوی) تولید میشوند. هورمونهای دیگری هم از غده هیپوفیز (غده‌ای نخود شکل که در پایین مغزتان قرار دارد) ترشح میشوند. این هورمون‌ها در جریان خون حرکت کرده و باعث میشوند که بیضه‌هایتان بزرگتر شوند و هورمون دیگری که تستوسترون نام دارد و باعث میشود در قسمت تناسلیتان، زیربغلتان و روی صورتتان هم مو دربیاید را تولید کنند.
لازم نیست که برای این موهای تازه رشد کرده کاری کنید. بعدها که نوجوان شدید و موهای روی صورتتان بیشتر و ضخیم‌تر شدند می‌توانید با والدینتان صحبت کرده و آنها را بتراشید.
آیا بو می‌دهم؟
احتمالاً می‌دانید که عرق چیست اما چطور این اتفاق می‌افتد؟ عرق وقتی گرمتان میشود از سوراخ‌های ریزی روی پوستتان بیرون می‌آید.
بدن شما دمای 37 درجه سانتیگراد را دوست دارد. اگر از آن گرمتر شود، دیگر خوشش نمی‌آید و بخاطر همین عرق می‌کند. عرق از پوست بیرون می‌آید و بعد تبخیر میشود (یعنی از مایع به بخار تبدیل میشود) و این باعث میشود که بدنتان خنک‌تر شود. بعضی وقت‌ها این عرق بو می‌دهد. در دوران بلوغ، هورمونهای شما مدام کار می‌کنند و به همین خاطر است که زیاد عرق می‌کنید و بعضی وقت‌ها بدنتان بو می‌گیرد.
اما چه چیزی باعث این بو میشود؟ عرق کاملاً از آب و مقدار خیلی کوچکی از مواد‌شیمیایی به اسم آمونیاک و اوره و همچنین نمک و قند تشکیل شده است (آمونیاک و اوره وقتی بدنتان پروتئین‌ها را تجزیه می‌کنند به وجود می‌آید). عرق به خودی خود خیلی بو نمی‌دهد اما وقتی با باکتری‌های روی پوست شما برخورد می‌کند (که همه دارند) بودار میشود.
اما چطور می‌توانید کاری کنید که عرقتان بو ندهد؟ اول اینکه باید مرتب حمام کنید و بدنتان را بشویید، مخصوصاً بعد از ورزش که خیلی عرق می‌کنید. همچنین می‌توانید برای زیربغلتان از اسپری استفاده کنید.
اسپری‌ها بوهای مختلفی دارند و اسپری‌هایی هم هستند که بدون بو هستند. خیلی‌ها بعد از حمام قبل از اینکه لباس‌‌هایشان را بپوشند اسپری می‌زنند چون بعضی از اسپری‌ها روی لباس لک ایجاد می‌کنند.
اگر استفاده از اسپری مشکلتان را حل نکرد بهتر است که با دکترتان در این‌باره صحبت کنید.
آلت تناسلیم چرا شَق میشود؟
شق شدن آلت تناسلی زمانی اتفاق می‌افتد که با خون پُر میشود. در این زمان‌ها آلت تناسلیتان بزرگتر شده و صاف می‌ایستد. این اتفاق وقتی پسرها به دوران بلوغ نزدیک میشوند بیشتر می‌افتد و کاملاً هم طبیعی است.
شق شدن آلت تناسلیتان ممکن است هر زمانی اتفاق بیفتد. ممکن است یک روز چندین بار اتفاق بیفتد و یک روز اصلاً اتفاق نیفتد. به سنتان، بلوغ جنسیتان، مقدار فعالیتتان و مقدار خوابتان هم بستگی دارد.
حتی ممکن است موقع خوب هم افتاق بیفتد. بعضی‌وقت‌ها وقتی از خواب بیدار میشوید ممکن است متوجه شوید که لباس‌زیر و ملحفه‌های تختتان خیس شده است. ممکن است فکر کنید که جایتان را خیس کرده‌اید اما این امکان هست که انزال شبانه برایتان اتفاق افتاده باشد. این یعنی وقتی خواب بوده‌اید مایع منی (همان مایعی که اسپرم در آن است) از آلت تناسلیتان خارج شده است. مایع منی هم از مجرای خروجی مثانه‌تان یعنی همان جایی که ادرارتان خارج میشود بیرون می‌آید. این عمل انزال نامیده میشود.
این اتفاق زمانی می‌افتد که تستوسترون بیشتری در بدنتان تولید میشود. این تغییر درست مثل همان عادت‌ماهیانه شدن دخترهاست. نشانه این است که در حال رشد هستید و بدنتان می‌خواهد برای روزی که قرار است مرد شوید آماده شود. مایع منی حاوی اسپرم است که می‌تواند تخمک‌های زن را باردار کند و فرایندی را شروع کند که موجب به دنیا آمدن بچه میشود.
بااینکه بعضی پسرها ممکن است از این اتفاق احساس خجالت یا گناه کنند اما هیچ کاری از دست شما برنمی‌آید. این اتفاق تقریباً برای همه پسرها زمان‌هایی در طول دوران بلوغ یا حتی بزرگسالی می‌افتد.
اما اگر در آلت تناسلی یا بیضه‌هایتان احساس درد داشتید، حتماً باید به دکتر مراجعه کنید.
ممکن است احساس کنید که دوست ندارید برای همچنین مشکلی دکتر بروید اما بهتر است که مشکلاتی مثل این را با پزشک در میان بگذارید و این کار دکترهاست که به شما کمک کنند از بدنتان مراقبت کنید.
