پنج نکتة کوتاه با قاریان قرآن کریم
قرائت قرآن کریم در جای خود نیز وابسته به آدابی است؛ بنابراین شیوة خواندن آن را نیز باید از اهل قرآن آموخت. مرد بی‌نظیر قرآنی دنیای معاصر ما، حضرت امام خمینی(ره) در جملاتی کوتاه در لابه‌لای آثارشان به این نکته‌ها اشاره کرده‌اند که در این نوشتار، در برخی از نقاط، از محضر آن پیر بینای بی‌همتا استفاده شده است، آن‌ها را پیش‌کش قاریان قرآن کریم می‌کنیم.
اما نخست، ترجیع‌بندی روایی و حدیثی در خصوص عظمت توجه به قرآن کریم را زیور این مطلع می‌نماییم.
امام علی(ع) به «محمد حنفیه» می‌فرمایند: «قرآن عهد خداست. مبادا بر تو روزی بگذرد و عهد خدا را نخوانی.»
و در فرازی دیگر فرموده‌اند: «کسی، در عمل کردن به قرآن از تو پیشی نگیرد.»
هم‌چنین رسول خدا(ص) در حدیثی می‌فرمایند: «آن‌که از قرآن روشنایی بجوید، خداوند به او نورانیت می‌دهد و آن‌که کارهایش را به وسیلة قرآن تنظیم کند، خدا او را از خطاها نگه می‌دارد...»
و در کلامی شیرین‌تر افزوده‌اند: «ای گروه قرآن‌خوان‌ها! از خداوند بپرهیزید و تقوا داشته باشید، در آن‌چه که از کتاب‌هایش به شما داده است؛ زیرا من مسئولم و شما هم مسئولید؛ من در رساندن رسالت مسئولم و شما دربارة قرآن و سنت من مسئولید.»
استمرار و مداومت در خواندن قرآن کریم
کسی ما را به‌خاطر تکرار و استمرار در غذا خوردن، حمام رفتن و مسواک زدن سرزنش نمی‌کند. قرآن به‌عنوان مبین راه‌های معنوی و مادی آدمی، در حرکت یک فرد با ایمان، نقش همان صراط مستقیمی را دارد که انتهایش به لقای خداوند متعال می‌رسد. بنابراین با تکرار و خواندن مستمر آن، این سرچشمة زلال را در زندگی خود جاری می‌نماید. در قرآن کریم از ما خواسته شده است که دست از بهره‌های پی‌درپی قرآن که به‌واسطة تکرار آن به‌دست می‌آید، برنداریم.
خداوند در سورة مبارکة «مزمل»، آیة 20 می‌فرماید: «آن‌چه برای شما میسر است، از قرآن بخوانید. خداوند می‌داند گروهی از شما بیمار می‌شوند و گروهی دیگر برای به‌دست آوردن روزی خدا به سفر می‌روند و دسته‌ای دیگر از شما در راه خدا جهاد می‌کنند؛ پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است، از آن تلاوت کنید.»
پس بهرة ما از قرآن نباید صرفاً به ماه رمضان خلاصه شود. این بهره را باید در تمام روزهای سال، دائمی نمود که در روایت، قرائت دست‌کم پنجاه آیه در روز، مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است.
از این‌رو حضرت امام خمینی(ره) به فرزندشان حاج احمد آقا می‌نویسند: «فرزندم! با قرآن، این کتاب معرفت، آشنا شو؛ اگرچه با قرائت آن، و راهی به‌سوی محبوب باز کن.»
احترام به قرآن کریم
ما اگر در محضر عالم بزرگی حضور داشته باشیم، به او بی‌احترامی نمی‌کنیم؛ بلکه به‌گونه‌ای عمل می‌کنیم که گویای توجه و اردات ما باشد. ما باید در محضر قرآن نیز چنین حالت خاضعانه‌ای را داشته باشیم، بلکه به مراتب، بالاتر از این نوع احترام‌ها؛ آن‌چنان که دقیقآً نشان‌گر توجه تام ما به ساحت مقدس قرآن باشد. «مولانا» در مثنوی، نتیجة بی‌ادب را در قالبی زیبا آورده است که، «بی‌ادب محروم ماند از لطف رب.»
دستور صریح قرآن به ما این است که هنگام قرائت قرآن توسط دیگران، سکوت کنیم.
متأسفانه همین معنای مهم، یعنی سکوت در برابر قرآن و گوش دادن به آن، در مجالس ترحیم زیر پا گذاشته می‌شود. قاری، قرآن می‌خواند و یکی چای می‌خورد، دیگری صحبت می‌کند، یکی سیگار می‌کشد و یکی مشغول صحبت با تلفن همراه خود است و...
بنابراین امام سجاد(ع) در «صحیفة سجادیه» به خداوند عرض می‌کند: «ما را از کسانی قرار ده که قرآن را چنان‌که شایستة حفظ و نگهداری آن است، نگاه می‌دارند.»
خواندن معنی قرآن
یکی از حیله‌های شیطان که به ذهن ما القا می‌کند و گاهی نیز شنیده‌ایم، این است که: «ما معنی قرآن را نمی‌خوانیم؛ چون نمی‌فهمیم.»
شیطان در تلاش است تا بهرة ما را از قرآن کم‌تر کند و در مرحلة نخست؛ یعنی قرائت ظاهری آن نگه دارد، ولی باید یک قدم جلوتر آمد و با معانی قرآن مأنوس شد. چه‌طور ممکن است انسانی از معانی و مفاد کتابی که وقف هدایتش شده است، سر در نیاورد؟ در رد این القای شیطانی، امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «اگر قرآن نبود، باب معرفت الله بسته بود، الی الابد.»
و در جایی دیگر فرموده‌اند: «قرآن؛ کتاب جاوید انسان‌ساز.»
چه‌طور ممکن است کتابی انسان‌ساز باشد، ولی قابل فهم برای خوانندة آن نباشد؟
تفکر در معانی قرآن کریم
پس از دقت در ترجمة قرآن کریم، مسألة بعدی، تفکر در آن است. این مسأله در جای‌جای قرآن، تأکید شده است و دستور صریح قرآن به ما، تدبر و تفکر در قرآن می‌باشد. آیة 24 سورة مبارکة «محمد(ص)» می‌فرماید: «آیا در قرآن نمی‌اندیشید؟» هم‌چنین در احادیث بسیاری، این مسأله به مسلمانان گوشزد شده است.
باید توجه کرد که با سطحی‌نگری نمی‌تون به ابعاد و اعماق یک مطلب مهم، ارزشمند، متعالی، بزرگ و عمیق دست یافت. مسألة تدبر در قرآن را می‌توان به شکل‌های گوناگون پیاده کرد؛ مثلاً با مراجعه به تفاسیر مختصری است که در بازار کتاب به وفور یافت می‌شوند.
مقام معظم رهبری، در خصوص تفکر در معانی قرآن می‌فرمایند: «اکنون نوبت آن است که با تدبر و تعمق در قرآن کریم و با گسترش و تعمیق فرهنگ اصیل قرآنی در سطح جامعه، یکایک رهنمودها و فرامین قرآن را برای تشکیل نظام اسلامی کامل، به‌کار گیریم و جامعه را قرآن مجسم کنیم.»
حضرت امام هم‌چنین در نوشته‌ای به همسر حاج احمد آقا می‌نویسند: «به دخترم می‌گویم در قرآن کریم؛ این سرچشمة فیض الهی، تدبر کن... تدبر در آن، انسان را به مقام‌های بالاتر و والاتر هدایت می‌کند.»
ارائة خود به آیات قرآن کریم
آدمی باید خود را در برابر آینة تمام‌نمای قرآن قرار دهد، تا خود را درست ببیند، با تفکر در یک مواجهة دقیق، احوال خود را با آیه‌ای که می‌خواند، مقایسه کند، تا بفهمند با آن آیه چه نسبتی دارد. ارائة وجود ظاهری و باطنی خود به قرآن، به انسان می‌فهماند که در چه مرحله‌ای است؛ بنابراین این کار، باعث به‌حرکت درآمدن آدمی می‌شود و فاصلة او را با قرآن، کم‌تر می‌نماید، غنچة هدایت می‌شکفد، آدمی از قفس نفس به قلة آتشین عشق می‌رسد و یقیناً بت نفس، «خاشعاً متصدعاً من خشیة الله» می‌شود.
قاری در هر آیه‌ای که می‌خواند، نسبت خود را با آن آیه درمی‌یابد. اگر آیه دربارة متقین باشد، می‌فهمد که فاصله‌اش با آن‌ها چه‌قدر است و اگر آیه دربارة دوزخیان باشد، به‌راحتی در می‌یابد که آیا او نیز اهل عذاب است یا نه.
بنابراین این شیوة قرآن خواندن، آن‌هم با آدابش، آثار و برکات خاص خود را دارد. مرحوم علامه «طباطبایی»، می‌فرمایند: «استادمان آیت‌الله آقا «سید علی قاضی»، فرمود: «اگر من به جایی رسیده باشم، از دو چیز است؛ قرآن کریم (قرائت آن) و زیارت حضرت سیدالشهدا(ع).»»
منبع: ماهنامه امتداد شماره 57