محققان بر این باورند که در اکثر مواقع، بختک ناشی از عدم مطابقت بدن با مراحل خواب است اما دلیل این عدم تطابق هنوز مشخص نیست. فلج خواب ارتباط بسیار کمی با مشکلات روانی جدی دارد. در طی قرن‌ها برای بختک دلایل بسیار زیادی آورده شده و اکثرا آن را به حضوری خبیث و شرور نسبت داده‌اند. شیاطین پنهان در شب به عقیده‌ی پیشینیان، عجوزه‌ی پیر در داستان رومئو و ژولیت اثر شکسپیر، آدم‌رباهای فضایی و بیگانه و امثال این‌ها از جمله مواردی است که ذکر می‌شدند. با بنیتا همراه باشید.
آیا فلج خواب مشکلی جدی به شمار می‌آید؟
نقاشی بالا اثر هنری فیوزلی (Henry Fuseli) نقاش دوره‌ی رنسانس است که به نظر می‌رسد از یک تجربه‌ی غیرطبیعی در خواب الهام گرفته شده و نظر بسیاری از پزشکان آن دوره را به این پدیده جلب کرده بود. تصویر موجود سبزرنگ در این نقاشی می‌تواند بیانگر فشاری باشد که در فلج خواب روی قفسه‌ی سینه احساس می‌گردد و یا شاید این موجود قصد دارد بدن این دوشیزه را تصاحب نماید.
در طول تاریخ، تقریبا در همه‌ی فرهنگ‌ها داستان‌هایی راجع به موجودات شرور که شبانه به انسان‌های بی‌دفاع حمله می‌کنند، وجود دارد. مردم مدت زیادی به دنبال توجیهی مناسب برای این پدیده‌ی مرموز که در هنگام خواب اتفاق افتاده و با ترس و وحشت همراه است، گشته‌اند.
نوشته‌هایی راجع به این بیماری در متون فارسی قرن دهم وجود دارد. اولین مشاهده‌ی بالینی توسط یک فیزیکدان هلندی در حدود سال 1042 هجری شمسی بر روی زنی 50 ساله و مبتلا به کابوس‌های شبانه، صورت گرفت. تا قبل از قرن نوزدهم بر این باور بودند که بختک ناشی از حضور شیاطین و تسخیر شدن روح است اما بعد از آن نام علمی «وقفه در خواب» و درنهایت «فلج خواب» برای این پدیده انتخاب گردید.
فلج خواب چیست؟
فلج خواب یا همان بختک در اصطلاح عامیانه، حالتی است که در آن فرد هوشیار بوده اما توانایی حرکت ندارد و هنگام گذر بدن بین مراحل خواب‌وبیداری اتفاق می‌افتد. در گذر بین این تغییرات، ممکن است چند ثانیه و یا حتی چند دقیقه توانایی حرکت و صحبت کردن را از دست بدهید. برخی افراد ممکن است احساس سنگینی و یا خفگی نیز داشته باشند. بختک همچنین می‌تواند ناشی از سایر اختلالات مربوط به خواب مانند (Narcolepsy) یا خواب‌تازش باشد. خواب‌تازش (Narcolepsy) احتیاج مفرط فرد به خوابیدن است و هنگامی رخ می‌دهد که مغز توانایی تنظیم مناسب خواب را ندارد.
دکتر مایکل برئوس (Michael Breus) روانشناس بالینی و عضو آکادمی پزشکی آمریکا در این باره می‌گوید: «اکثر بیماران برای پدیده‌ی بختک توضیح مشابهی دارند که به نظر می‌رسد، از مرگ بیدار شده‌اند. می‌دانید که مغز هوشیار است اما بدن در این حالت قرار ندارد، بنابراین عملا گیر افتاده‌اید.»
برخلاف رؤیاهای واضح یا کابوس‌ها که وقتی چشم‌هایمان بسته هستند رخ می‌دهد، بختک در حالتی بین خواب و بیداری و با چشمان باز اتفاق می‌افتد. توهم بینایی و شنوایی در طول این حالت بسیار نادر است. اکثر بیماران حضوری ترسناک و بیگانه را در مکان احساس می‌کنند که باعث افزایش ضربان قلب می‌گردد. برئوس می‌گوید: «افراد از اینکه توانایی تحرک ندارند وحشت‌زده شده و این اضطراب شدید آن‌ها را از محیط اطراف خود می‌ترساند.»
بختک معمولا چه زمان‌هایی رخ می‌دهد؟
بختک معمولا در یکی از دو حالت زیر اتفاق می‌افتد:
اگر درست وقتی به خواب فرو می‌روید رخ دهد، (hypnagogic) و اگر به‌محض بیدار شدن اتفاق بیافتد (hypnopompic) نام دارد.
اما به‌محض خوابیدن، در هنگام فلج خواب دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
همین‌که به خواب فرومی‌روید، بدن شما به‌آرامی سست می‌گردد. در این هنگام معمولا هوشیاری خود را از دست می‌دهید و متوجه این تغییرات نیستید. حال اگر به‌محض خوابیدن هوشیار بمانید ممکن است برای مدتی قابلیت تحرک و تکلم خود را از دست بدهید.
در هنگام فلج خواب، لحظه‌ی کوتاهی قبل از بیدار شدن، دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
در حین خوابیدن، بدن شما بین دو حالت حرکت سریع چشم (REM) و حرکت آهسته‌ی چشم (NREM) مدام تغییر وضعیت می‌دهد. هر دوره از (REM) و (NREM) تقربیا 90 دقیقه طول می‌کشد. حالت (NREM) زودتر اتفاق افتاده و 75 درصد از حجم کلی خواب را تشکیل می‌دهد. در مدت خواب (NREM) بدن شما سست شده و شروع به بازیابی قوا می‌کند. در پایان وضعیت (NREM) بدن شما به (REM) تغییر حالت می‌دهد. چشم‌هایتان به‌سرعت شروع به حرکت کرده و رؤیاهایی می‌بینید، اما بدن همچنان سست و ماهیچه‌ها بدون حرکت هستند. اگر قبل از پایان خواب (REM) هوشیاری خود را به دست آورید، قادر به صحبت کردن و حرکت ماهیچه‌های ارادی نیستید، اما ماهیچه‌های غیرارادی، به فعالیت خود ادامه می‌دهند و بدین ترتیب، شما همچنان قادر به تنفس خواهید بود. گرچه گاهی اوقات احساس سنگینی روی قفسه‌ی سینه موجب می‌گردد افراد بعد از بیدار شدن شروع به نفس‌نفس زدن نمایند.
