درمان کم تهاجمی ستون فقرات

مداخلات کم تهاجمی ستون فقرات

درد، شایع ترین علتی است که بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات کمر را وادار می کند تن به تیغ جراح بسپارند. بسیاری از این بیماران پس از عمل، زندگی بدون دردی را تجربه می کنند ولی در گروهی از این بیماران، درد بلافاصله پس از عمل یا پس از چند هفته تا چند ماه دوباره شروع می شود...این درد در ناحیه کمر است و می تواند به همراه درجاتی از بی حسی و حالت گزگز و سوزن سوزن شدن به پاها انتشار یابد و مشابه درد قبل از عمل باشد یا حتی الگوی جدیدی ایجاد کند.با دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای درمان مداخلات کم تهاجمی ستون فقرات آشنا شوید.

تعدادی از این مداخلات عبارتند از:

الف- اقدامات درمانی بر روی دیسک

1. همراه و با کمک گرما (IDET)
2. همراه و با کمک مته‌های مخصوص (DeKompressor)
3. همراه و با کمک اشعه لیزر (PLDD)
4. همراه و با کمک امواج رادیویی (RF)

ب- مداخلات سایر اجزای ستون فقرات

تزریقات ویژه ستون فقرات در نواحی خاص برای رفع التهاب و سرکوب کردن پیام‌های درد غیر ضروری (Epidural، Facet joint ، Sacroiliac joint) سرکوب کردن پیام‌های درد غیر ضروری با کمک امواج رادیویی (RF)

اقدامات همراه و با کمک امواج رادیویی (RF)

در این روش بوسیله سوزنهای خاص و استفاده از امواج رادیویی با کاهش حجم قسمت بیرون زده دیسک، فشار از روی اعصاب برداشته می شود و درد و علایم بیمار کاهش می یابد.

فیوژن کمری کم‌تهاجمی

یک جراحی فیوژن کمری استاندارد را می‌توان از پشت کمر، از طریق شکم یا از کنار انجام داد. فیوژن کمری کم‌تهاجمی نیز به همین طرق قابل انجام دادن است.نوع رایج فیوژن کم‌تهاجمی ستون فقرات، فیوژن ترانس‌فورامینال ستون فقرات کمری (TLIF) است. با استفاده از این تکنیک جراح می‌تواند از کنار کمی به ستون فقرات نزدیک شود، که این باعث می‌شود نیاز کمتری به حرکت دادن عصب نخاعی باشد.

در فیوژن ترانس‌فورامینال کم‌تهاجمی ستون فقرات کمری، بیمار رو به پایین قرار داده شده و جراح در هر طرف ستون فقرات یک رتراکتور قرار می‌دهد. با این روش، دیگر نیازی به بریدن استخوان و رباط‌های خط وسط نیست. جراح می‌تواند با استفاده از دو رتراکتور لامینا و دیسک را برداشته، گرافت استخوانی را جاگذاری کرده و با قرار دادن پیچ و میله (راد) در ناحیه عمل شده، آن را تقویت کند.

نزدیک شدن از کنار به ستون فقرات به مقدار جزئی، دید کاملی را برای جراح فراهم نکرده و اغلب در این حالت برداشتن کامل دیسک کار دشواری است. این موضوع می‌تواند باعث دشوارتر شدن بهبودی از جراحی فیوژن شود. گاهی اوقات جراح برای افزایش احتمال بهبودی، علاوه بر استخوان خود بیمار از گرافت استخوانی اضافی استفاده می‌کند.

در جراحی فیوژن ترانس‌فورامینال کم‌تهاجمی ستون فقرات، در هر طرف ستون فقرات یک رتراکتور قرار داده می‌شود.یک ابزار کوچک از طریق رتراکتور لوله‌ای وارد ستون فقرات می‌شود تا با آن دیسک دارای فتق برداشته شود.‌ پیچ‌های مورد استفاده برای نگه‌داشتن فیوژن از طریق هر دو رتراکتور در جایشان قرار داده می‌شوند.

معمولاً فیوژن کم‌تهاجمی ستون فقرات از کنار هم انجام می‌شود.‌ دو تکنیک جراحی وجود دارد که در آن‌ها از روش نزدیک شدن از کنار استفاده می‌شود: فیوژن جانبی انتهایی ستون فقرات (XLIF) و فیوژن جانبی مستقیم ستون فقرات (DLIF). این جراحی‌های فیوژن جانبی به عضلات کمر آسیب نرسانده و در آن‌ها عصب‌های موجود در کانال نخاعی فشرده یا کشیده نمی‌شوند.

ستون فقرات شامل 33 مهره است:

• هفت مهره گردنی
• دوازده مهره پشتی
• پنج مهره کمری
• پنج مهره خاجی که به یکدیگر چسبیده و استخوان خاجی یا ساکروم را به وجود آورده‌اند.
• چهار مهره دنبالچه‌ای که مجموعا یک استخوان دنبالچه یا کوکسیکس را ایجاد می‌کنند.

ستون فقرات کمری از پنج مهره استخوانی تشکیل شده است که بخش بالایی ستون فقرات را به لگن وصل میکنند. در بین این پنج مهره دیسک های کمری وجود دارند. هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است یک قسمت داخلی (نوکلئوس) که حالت ژله ای و نرم دارد و یک لایه خارجی که مانند حلقه ای قسمت میانی را در بر گرفته است . لایه خارجی حالت فیبری و ارتجاع پذیر دارد (آنولوس فیبروزوس).مشخصات ساختمانی دیسک سبب میشود دیسک بتواند با انعطاف پذیری فشارهای وارد آمده بر ستون فقرات را خنثی نماید.

در دو طرف هر مهره دو سوراخ وجود دارد که فورامن نامیده میشوند. رشته های نازک عصبی که از نخاع برای عصب دهی به پاها جدا میشوند از طریق این فورامن ها از ستون فقرات خارج میشوند.زمانی که دیسک های کمر آسیب میبینند در موارد خفیف دچار تغییر شکل میشوند و در موارد شدیدتر قسمتی از لایه خارجی آنها پاره شده و ماده نرم داخلشان به بیرون راه پیدا مینماید.تماس این ماده و فشار ناشی از دیسک بر محل خروج عصب در ناحیه فورامن سبب ایجاد کمر درد و دردهای سیاتیکی می شود که میتواند بهمراه درجاتی از بی حسی گزگز و مور مور شدن درپاها انتشار یابند.

بدن انسان قدرت ترمیم بسیار زیادی دارد و بلافاصله پس از ایجاد آسیب فرایند ترمیم و باز سازی شروع میشود. وجود التهاب و واسطه های التهابی در محل بیرون زدگی دیسک از این فرایند جلوگیری مینماید خصوصا اینکه قسمت داخلی دیسک که به بیرون راه می یابد بصورت بالقوه سبب ایجاد التهاب و تورم و فشار مضاعف بر ریشه عصبی می شود.انجام تزریق اپیدورال بخشی از مسیر درمان در بیماران مبتلا به کمردرد یا دردهای سیاتیکی اندام تحتانی میباشد.این کار در بیمارانی بکار میرود که به روشهای ساده تری مانند درمان دارویی – استراحت – فیزیوتراپی – آب درمانی پاسخ مناسبی نداده اند. انجام این تزریقات یک روش درمان میباشد که به بدن بیمار فرصت ترمیم رامیدهند تا حتی المکان از انجام عمل جراحی باز اجتناب شود.

روش انجام این تزریق نقش مستقیمی را در ایجاد اثر درمانی و پایداری این درمان دارد.روشهای قدیمی این کار که توسط نیدل (سوزن)های درشت اپیدورال در ناحیه خط وسط ستون فقرات (اینترلامینار) و بدون استفاده از فلوروسکوپ انجام میشده و شاید هنوز در بعضی مراکز درمانی انجام شود جای خود را به تکنیک جدید ترانس فورامینال داده اند. یافته های محققان تاثیر روشهای قدیمی تزریق اپیدورال را در درمان بیماران بسیار اندک دانسته و شرط ایجاد اثر درمانی را انجام این کار به روش ترانس فورامینال تحت فلوروسکوپی دانسته اند. مهارت پزشک در بکار گیری این تکنیک دقیق بر موفقیت عمل افزوده و سبب کاهش عوارض میشود.

در روش ترانس فورامینال از نیدل (سوزن )های نازکی استفاده میشود که آسیبی به بافت عصبی وارد نگردد. بیمار در اتاق عمل و بصورت سرپایی پذیرش میشود. این کار نیاز به بیهوشی ندارد و با بیحسی موضعی انجام میشود. با توجه به تکنیک و لوازم بکار گرفته شده، این کار دردناک نمی باشد و بیماران تجربه ناخوشایندی از انجام آن ندارند.

فلوروسکوپ نوعی وسیله تصویر برداری است که توسط اشعه ایکس تصویر لحظه به لحظه از مراحل انجام تزریق را به ما میدهد. دقت میلیمتری این تصاویر سبب صحت کار و اجتناب از آسیب به بافتهای ستون فقرات میگردد.مراحل انجام تزریق ترانس فورامینال پانزده تا بیست دقیقه به طول می انجامد و بیمار میتواند یک ساعت پس از انجام عمل ترخیص شده و با پای خودش به منزل برود.

در انجام این تزریقات داروهای استفاده شده پس از24 تا 48 ساعت تاثیر درمانی خود را نشان داده و وضعیت عمومی بیمار رفته رفته رو به بهبود میرود. با از بین رفتن التهاب و فشار از روی عصب درگیر، مکانیسم ترمیم داخلی، دیسک و فضاهایی که قبلا تحت فشار بوده را به وضعیت طبیعی نزدیک میکند . بیماران در چند روز اول پس از تزریق استراحت نسبی دارند و پس از آن تمرینات ورزشی خاصی را شروع مینمایند. تا 12هفته پس از تزریق وضعیت بهتر می شود و در صورت رعایت شرایط توصیه شده به بیماران بهبودی طولانی مدت به دست می آید.

از موارد دیگر استفاده از تزریقات داخل ستون فقرات درمان بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع می باشد . در این بیماران تورم بافت نرم داخل کانال نخاع بهمراه تغییر شکل دیسکهای کمری و تغییرات استخوانی سبب تنگ شدن کانال و فشار بر رشته های عصبی میگردد. تزریق ترکیبات خاص دارویی میتواند با نازک کردن بافت نرم متورم داخل کانال سبب رفع فشار و از بین رفتن علائم فشار روی اعصاب شود. با توجه به اینکه این روش بدون نیاز به بیهوشی انجام میشود در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی که عمدتا مسن میباشند میتواند روش درمانی مناسبی به جای عمل جراحی باشد.

در کلیه بیماران ذکر شده انجام تزریقات داخل کانال نخاع باید در اتاق عمل و با استفاده از دستگاه فلوروسکوپ و شرایط کاملا استریل انجام شود.جراح با استفاده از یک رتراکتور لوله‌ای یک مسیر ایجاد می‌کند تا بتواند به ناحیه نیازمند درمان در پایین کمر دسترسی پیدا کند.فیوژن‌های کم‌تهاجمی ستون فقرات و انواع جراحی‌های دکمپرشن (مثل دیسککتومی و لامینکتومی) با ابزار خاصی به نام رتراکتور لوله‌ای انجام می‌شود. در طول این نوع جراحی‌ها، برش کوچکی ایجاد شده و رتراکتور لوله‌ای پس از عبور از پوست و بافت‌های نرم به ستون فقرات رسانده می‌شود. به این ترتیب از سطح پوست تا ناحیه کوچکی از ستون فقرات که دارای مشکل تونلی ایجاد می‌شود.

رتراکتور لوله‌ای عضلات را باز نگه داشته و در تمام طول عمل در جای خود باقی می‌ماند.جراح با استفاده از ابزار کوچکی که در مرکز رتراکتور لوله‌ای جا می‌گیرد به ستون فقرات دسترسی پیدا می‌کند.‌ تمامی دیسک‌ها و استخوان‌ها از طریق رتراکتور خارج شده و هرگونه وسیله مورد نیاز برای فیوژن (مثل پیچ‌ها و میله‌ها) از طریق رتراکتور وارد می‌شوند. در بعضی جراحی‌ها به بیش از یک رتراکتور نیاز است.جراح با استفاده از هدایت فلوروسکوپی محل ایجاد برش و وارد کردن رتراکتور را می‌بیند. در این روش در طول جراحی تصاویر اشعه ایکس ستون فقرات بیمار به طور زنده روی یک مانیتور نمایش داده می‌شوند. همچنین، جراح برای بزرگنمایی تصویر بدست آمده از طریق رتراکتور از یک میکروسکوپ جراحی استفاده می‌کند.

یک میکروسکوپ جراحی تصویر و بزرگنمایی بی‌نظیری را در طول جراحی‌های کم‌تهاجمی ستون فقرات فراهم می‌کند.در پایان جراحی، رتراکتور لوله‌ای برداشته شده و عضلات به وضعیت اولیه‌شان برگردانده می‌شوند. با این روش از بروز آسیب‌هایی که بیشتر در جراحی‌های باز دیده می‌شوند جلوگیری می‌شود.(چپ) تصویری که نمای سطح مقطع یک دیسک بین مهره‌ای سالم را نشان می‌دهد. (راست) یک اسکن ام‌آرآی از مقطع عرضی آناتومی اطراف دیسک بین مهره‌ای. مستطیل قرمز محل عبور رتراکتور لوله‌ای از میان عضلات را نشان داده و خط‌چین‌ها نیز وضعیت قرارگیری ابزارهای کوچک جراحی را نشان می‌دهند.معمولاً در جراحی‌های کم‌تهاجمی ستون فقرات از بیهوشی عمومی (در تمام طول جراحی در خواب خواهید بود) و بی‌حسی منطقه‌ای (بیدار هستید اما از کمر به پایین حسی ندارید) استفاده می‌شود.

مزایا

• برش‌های کوچکتر، که به جای یک اسکار بزرگ چند اسکار کوچک به جا می‌گذارد
• برش کمتر بافت‌ها
• آسیب کمتر به عضلات اطراف
• امکان خونریزی کمتر، بهبود سریع تر، اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان و درد کمتر
• بازگشت سریع تر به فعالیت‌های روزانه

معایب

• احتمال طولانی شدن جراحی
• معمولاً بیمار در معرض تابش اشعه زیادی قرار می‌گیرد
• برای هر موردی مناسب نیست
• در موارد فیوژن، مساحت سطحی کمتری از استخوان درگیر فیوژن می‌شود
• در صورت نشت مایع نخاعی ترمیم محل نشت دشوار است
• نیاز به مهارت جراح در وارد کردن و استفاده از رتراکتور (که طی چند جلسه حاصل می‌شود)

بهبودی

جراحی‌های کم‌تهاجمی مدت اقامت در بیمارستان را کوتاه می‌کنند. طول دقیق زمان مورد نیاز برای اقامت در بیمارستان به خود بیمار و نوع جراحی بستگی دارد، اما در کل، بیماران 2 تا 3 روز بعد از جراحی به این روش مرخص می‌شوند.از آنجا که در تکنیک‌های کم‌تهاجمی عضلات و بافت‌های نرم بریده نمی‌شوند، قاعدتاً درد بعد از عمل کمتر از جراحی‌های باز متعارف است. با این حال نیز بیمار باید انتظار مقداری ناراحتی را داشته باشد، البته، پیشرفت‌های بدست آمده در زمینه کنترل درد، کنترل و تسکین درد توسط پزشک را ساده‌تر کرده است.

برای آنکه بیمار نیرویش را دوباره بدست آورده و سریع‌تر بهبود یابد، پزشک انجام فیزیوتراپی را توصیه می‌کند. البته، این موضوع به نوع جراحی و وضعیت جسمانی عمومی بیمار بستگی دارد. بیمار، با انجام برخی تمرینات خاص ورزشی، نیروی کافی برای برگشتن به سر کار و فعالیت‌های روزانه‌اش را بدست می‌آورد.بعد از جراحی‌های فیوژن، یکپارچه شدن استخوان چندین ماه طول می‌کشد، البته سطح راحتی بیمار اغلب خیلی سریع‌تر بهبود می‌یابد.

در طول دوره بهبود، می‌بایست ستون فقرات جوش خورده در یک راستای مناسب قرار بگیرد. روش‌های حرکت کردن، جابجا شدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن صحیح به بیمار آموزش داده می‌شود.اینکه بعد از جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات چقدر طول می‌کشد تا بیمار به فعالیت‌های روزانه‌اش برگرد به شرایط بیمار و نوع جراحی انجام شده بستگی دارد. پزشک، بعد از جراحی شرایط بیمار را ارزیابی می‌کند تا مطمئن شود روند بهبودی و مطابق انتظار پیش می‌رود.

خواهشمندیم اگر سوال یا نکته‌ای برای مطلب مداخلات کم تهاجمی ستون فقرات

در ذهن شما باقی مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

------------------------------------------------------------------------------

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی