تعطیلات نوروز فرارسیده و پرسش‌های گوناگونی در ذهن شما موج می‌زند. از یک سو، فرصتی فراهم شده تا دید و بازدیدی با اقوام و دوستان داشته باشید و دوسه هفته‌ای دور از دغدغه‌های عادی و روزمره سپری کنید و از سوی دیگر، به خصوص اگر پدرومادر باشید و مسئولیت کسان دیگری با شما باشد، احتمالا استرس خرید شب عید و ترتیب‌دادن دیدار از بزرگ‌ترهایی که گاه در شهر و روستایی دیگر هستند، نیز شما را به خود مشغول کرده. به عقیده روان‌شناسان، استرس در تعطیلات بیش از همه به مسائل مالی و خانوادگی مربوط می‌شود. در این میان، بررسی‌ها نشان داد که زن‌ها در برابر استرس‌های تعطیلات آسیب‌پذیری بیشتری دارند و روش‌های مدیریت استرس را کم‌تر به کار می‌گیرند. جدای از این، برخی خاطرات تلخ گذشته نظیر مرگ عزیزان و جدایی و نظیر این‌ها هم در طول تعطیلات به سراغ فرد می‌آیند و قدرت تحمل را از او می‌گیرند، تا جایی که آرزو می‌کند به روزهای شلوغ و پردردسر عادی برگردد و در روزمرگی‌هایش غرق شود. انجمن روان‌شناسان امریکا (APA) با همکاری مرکز کنترل بیماری‌ها، مهم‌ترین عواملی را که باعث استرس در طول تعطیلات می‌شوند، دسته‌بندی کرده و راهکارهای اجرایی عملی نیز ارائه کرده. در ادامه، نگاهی به این چالش‌ها و راه‌حل‌ها می‌اندازیم.
روابط خانوادگی
در تعطیلات نوروزی معمولاً خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و اگر زمانی طولانی همدیگر را ندیده باشند، فرصت مناسبی پیدا می‌کنند تا دوباره دور هم جمع شوند و این عید را جشن بگیرند. در نگاه اول، جمع‌شدن اعضای خانواده دور هم و در کنار والدین و فرزندان و نوه‌هابودن ممکن است بسیار لذت‌بخش به نظر برسد؛ اما گاهی اوقات این لذت به علت طولانی‌بودن ایام عید، رفت‌وآمدهای زیاد میهمانان نوروزی از شهرهای اطراف و پذیرایی از آن‌ها، و شلوغ‌شدن فضای خانه چنان می‌شود که شاید آرزوی خیلی‌ها یک لحظه تنهاماندن شود. به دلیل دورهم‌جمع‌بودن فامیل و اعضای خانواده، فضای خصوصی تنهایی فرد محدود می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها نقش‌هایی مثل شرکت‌کردن در تمام میهمانی‌ها و لباس‌های رسمی و نوپوشیدن به اجبار، بدون درنظرگرفتن شرایط و اوضاع کنونی، برای اعضای خانواده در نظر می‌گیرند و آن‌ها را وادار به ایفای این نقش‌ها می‌کنند. بسیاری از شما تمایلی به شرکت در میهمانی‌ها ندارید و دوست دارید لحظه‌ای پای تلویزیون بنشینید، در تنهایی موسیقی گوش کنید یا رمانی را به اتمام برسانید، اما این رفت‌وآمدهای زیاد نه تنها فرصت این فعالیت‌ها را نمی‌دهد، بلکه شما را وادار به دیدوبازدیدهای اجباری می‌کند؛ بنابراین نبود فرصت کافی برای تنهاماندن و رفت‌وآمدهای زیاد میهمان‌ها، بیشتر از آن که باعث خوشحالی و آرامش شما شود، در شما استرس به وجود می‌آورد.
علاوه بر رفت‌وآمدهای زیاد میهمانان و دورهم‌جمع‌شدن اعضای خانواده، گاهی اوقات خلوت‌بودن بیش از اندازه خانه و فقدان خانواده‌ای که عید را با آن‌ها جشن بگیرند مشکل عمده‌ای در افراد است. از آنجا که طبق فرهنگ جامعه، در لحظه سال تحویل و در طول تعطیلات نوروز، هر فردی با اعضای خانواده خود این عید را جشن می‌گیرد، افراد بی‌خانواده احساس تنهایی شدیدی می‌کنند و باعث می‌شود تعطیلات برای آن‌ها یکی از پرتنش‌ترین زمان‌ها باشد.
انتظارات غیرواقع‌بینانه
شاید فراموش کرده‌ایم که هدف عید شادی، جشن و سرود است. به دلیل پایبندی بیش‌ازحد به برخی از آداب و رسومی که بین ما حاکم شده، انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ای در ما شکل گرفته که اجازه نمی‌دهد از تعطیلات لذت ببریم. بی‌آنکه پول کافی داشته باشیم، انتظار لباس‌های نو و گران‌قیمت، تهیه شام‌های مفصل برای پذیرایی از میهمان‌ها و تهیه انواع آجیل و شیرینی داریم. در صورت برآورده‌نشدن این انتظارات دچار احساس بدی می‌شویم که باعث می‌شود ما از عید جز روزهای پراسترسی که یادآور بی‌پولی‌ها و بدبختی‌های ماست چیز دیگری به یاد نیاوریم و فراموش کنیم که ماهیت عید، این همه قیدوبند و تدارکات مفصل نیست، بلکه جشن و شادی است.
توانایی مالی
وضعیت بد مالی در هر زمانی ممکن است باعث استرس شود؛ اما تعطیلات عید هم مخارج بسیار زیادی دارد که باعث استرس افراد می‌شود. خرید قبل از عید، تهیه غذا و شیرینی، پذیرایی از میهمانان و عیدی‌دادن به اعضای فامیل هرکدام ممکن است فقط منجر به استرس شوند. هرکسی دوست دارد برای تعطیلات عید لباس‌های نو بپوشد، عیدی‌های خیلی خوب به فامیل بدهد و میوه و شیرینی خوب برای پذیرایی از میهمان‌ها بخرد. اما نداشتن پول کافی و داشتن انتظارات غیرواقع‌بینانه فقط ما را در کلاف افسردگی، ناامیدی، غم، درماندگی یا بیزاری از کسانی که پول دارند گرفتار می‌کند.
وضعیت جسمانی
خریدکردن، خانه‌تکانی، دورهم‌نشینی‌های شبانه یا روزانه در عید و تدارک شام و ناهار برای پذیرایی از میهمان‌ها به اندازه کافی ممکن است باعث خستگی شود؛ اما در عین حال ورزش و خواب که پادزهرهای بسیار مناسبی برای استرس و خستگی هستند، نیز در این ایام کم می‌شوند. با این کاهش، استرس و خستگی چند برابر می‌شود. بسیاری از ما وقتی اسم عید نوروز را می‌شنویم، خوردن و خوابیدن را به یاد می‌آوریم. افراط در خوردن شیرینی و آجیل و غذاهای متنوع، شکستن رژیم‌های غذایی و ورزش ناکافی منجر به بیماری‌هایی می‌شود که لذت عید را بر آدم حرام می‌کند.
خواسته‌هایتان را اولویت‌بندی کنید
قبل از اینکه زیر بار سنگین فعالیت‌های زیاد برای تعطیلات قرار بگیرید، درباره اینکه کدام فعالیت‌ها برایتان مفیدتر و کدام یک غیرضروری‌ترند تصمیم بگیرید؛ مثلاً فعالیت‌هایی مانند آشپزی، گردگیری خانه، دید و بازدیدهای عید، پذیرایی از میهمان‌ها و خرید، اصولاً شتاب‌زده و به‌سرعت انجام می‌شوند. با یک برنامه‌ریزی مناسب با توجه به اولویت، کارهایتان بهتر و با آرامش بیشتری انجام خواهد شد. پس فعالیت‌هایی را که واقعاً بیشتر از بقیه از آن‌ها لذت می‌برید یادداشت کنید و اگر وقت اضافی داشتید، به بقیه فعالیت‌ها بپردازید. اگر هم وقت کافی نداشتید، فعالیت‌های غیرضروری را نادیده بگیرید و لذت ببرید.
فضای آشفته خانواده را آرام کنید
اگر خانواده پرجمعیتی دارید خوش‌شانس‌اید، چون تعطیلات این فرصت را به شما می‌دهد که زمان زیادی را با آن‌ها صرف کنید و از کنارهم‌بودن لذت ببرید؛ اما اگر خانواده شما پر از تعارض باشد، تعطیلات ممکن است تبدیل به میدان جنگ شود. شما می‌توانید این فضای خانوادگی پرتنش و آشفته را با مشارکت اعضای خانواده خود در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری بهبود بخشید. اگر احتمال می‌دهید که در شب سال تحویل ممکن است کنار سفره غذا بین اعضای خانواده‌تان جر و بحث شود، می‌توانید شام شب عید را در جایی برگزار کنید که رفتارهای نامناسب اعضای خانواده کم‌تر شود؛ مثلاً در خانه یکی از بزرگان فامیل که همه برای او احترام قائل‌اند.
قبل از خرید فهرست تهیه کنید
قبل از اینکه خرید را شروع کنید، از هرچه برای تعطیلات نیاز دارید فهرستی تهیه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا هم چیزی را از قلم نیندازید و هم از خریدهای غیرضروری که واقعاً پول خریدش را ندارید و ضروری هم نیست جلوگیری شود.
دقایقی فقط به خودتان توجه کنید
به دلیل میهمانی‌های زیاد در ایام نوروز و جمع‌شدن اعضای خانواده دور هم، فضای کمی برای شما می‌ماند؛ بنابراین، سعی کنید وقت‌هایی را فقط به خودتان اختصاص دهید. فقط پانزده‌دقیقه تنهایی، بدون توجه به دیگران، ممکن است به شما برای انجام‌دادن کارهایتان نیروی جدیدی بدهد. اماکن آرامی پیدا کنید، حتی مثلاً حمام، موسیقی آرام گوش کنید و خلاصه، از هر چیزی که باعث می‌شود استرستان از بین برود، نهایت استفاده را ببرید.
از احساساتتان آگاه باشید
اگر شخصی که بسیار دوستش دارید فوت کرده یا به هر دلیلی عید در کنارتان باشد، ابتدا بپذیرید که در این شرایط احساس غم یا دلتنگی کاملاً طبیعی است و وقتی پذیرفتید که در مقابل نبود شخص محبوبتان می‌توانید غمگین باشید، می‌توانید با گریه احساساتتان را تخلیه کنید. اصلاً به خودتان فشار نیاورید که چون عید است، حتماً باید بخندید و شاد باشید.
واقع‌بین باشید
همان طور که خانواده‌ها تغییر می‌کنند، سنت‌ها هم تغییر می‌کنند، بنابراین، لازم است باورها و انتظارات خود را با این تغییرات وفق دهید؛ مثلاً اگر بچه‌ها یا نوه‌هایتان در شب سال تحویل یا ایام عید در خانه شما دور هم جمع نمی‌شوند، روش‌های دیگری برای دورهم‌بودن پیدا کنید، مثلاً می‌توانید در شب سال تحویل فیلمی را که اعضای خانواده‌تان در آن هستند ببینید یا از طریق ایمیل و عکس حضور آن‌ها را احساس کنید. شاید بنا به دلایلی، بچه‌هایتان دیگر نخواهند در خانه شما جشن بگیرند و تمایل داشته باشند سال تحویل را با دوستان خود یا جای دیگری بگذرانند.
ورزش کنید
ورزش‌کردن همیشه وسیله خوبی برای کاهش استرس است. به جای اینکه برنامه‌های تکراری تلویزیون را ببینید با یکی از اعضای خانواده یا با دوستان خود در اطراف منزل یا پارک به پیاده‌روی بپردازید یا استخر بروید و کمی شنا کنید. کسانی که عادت دارند همیشه در منزل ورزش کنند، تعطیلات برایشان فرصت خوبی فراهم می‌کند تا کمی در هوای آزاد ورزش کنند. نور خورشید بسیار ملایمی که در بهار می‌تابد می‌تواند تا حد زیادی خلق شما را بهبود بخشد و به جای استرس، آرامش عایدتان کند.
اهداف خود را واقع‌بینانه دنبال کنید
تصمیمات شما اگر غیرواقع‌بینانه باشد، باعث شکستتان می‌شود. هیچ وقت تصمیم نگیرید که کل زندگی‌تان را تغییر دهید تا اشتباه‌هایی را که در گذشته کرده‌اید جبران کنید. در عوض، سعی کنید عادت‌های زندگی سالم و اساسی را پیگیری کنید. اگر هدف‌های کوچک‌تر را در زمان‌بندی مشخصی دنبال کنید و فعالیت‌هایی را که منجر به شادی و احساس ارزشمندی در شما می‌شوند انجام دهید، احساس شادی بیشتری خواهید کرد و از استرس‌ها در امان خواهید ماند.
برنامه‌ریزی برای عید را زود شروع کنید
سعی کنید در چند مرحله خرید عیدتان را انجام دهید. با این کار، هم از هزینه زیادی که یک بار باید پرداخت کنید و منجر به استرس می‌شود جلوگیری می‌شود و هم از ازدحام روزهای تعطیل یا آخر هفته که اکثر افراد به خرید می‌روند، عذابتان نمی‌دهد.
برای تعطیلات بچه‌ها برنامه‌ریزی کنید
بچه‌ها در عید می‌توانند هم باعث شادی خانواده شوند و هم دست‌وپاگیر باشند. از طرفی، ممکن است در خرید عید انتظارات زیادی از شما داشته باشند. لازم است برای وقتی که صرف بازی بچه‌ها، خرید یا بردن آن‌ها به پارک می‌کنید برنامه‌ریزی کنید. تعداد دفعاتی که می‌توانید بچه‌ها را برای بازی و گردش به بیرون ببرید دقیقاً به آن‌ها بگویید و به قولتان عمل کنید. وقتی بچه‌ها را برای خرید به فروشگاه می‌برید یا به میهمانی می‌روید، به آن‌ها بگویید که از آن‌ها چه انتظاراتی دارید و اگر عمل نکنند، چه عواقبی را باید بپذیرند؛ مثلاً می‌توانید بگویید، وقتی با من می‌آیی، انتظار دارم کنارم بمانی، دستم را ول نکنی یا آرام حرف بزنی، وگرنه بدون خرید از فروشگاه می‌رویم. همین روش را در میهمانی‌ها نیز به کار ببندید؛ مثلاً بگویید انتظار دارید موقع صحبت‌کردن از کلماتی مثل لطفاً، متشکرم یا خواهش می‌کنم استفاده کند. بدین ترتیب، با استرس کم‌تری دربارهٔ بچه‌ها تعطیلات را سپری خواهید کرد.
به بدهی‌ها و قرض‌هایتان آگاه باشید
میزان خرج‌هایتان را مدام در نظر بگیرید و اگر قبض‌ها و بدهی‌های سال قبل را هنوز پرداخت نکرده‌اید و با کلی خرید مواجهید، در عادت‌های خریدتان بازنگری کنید؛ مثلاً عیدی‌های زیاد و گران‌قیمت، هیچ وقت شادی را ضمانت نمی‌کند و شاید کسی که این کادوها را دریافت می‌کند، بیشتر از شادی احساس گناه کند، مخصوصاً اگر به آن هدیه نیاز چندانی نداشته باشد. حتی کودکان هم وقتی کادویی با قیمت متوسط اما با دقت انتخاب‌شده دریافت می‌کنند، بیشتر خوشحال می‌شوند؛ به‌ویژه اگر برای کودکان توضیح داده شود که پول شما برای خرید محدود است.
مخارجتان را محدود کنید
قبل از خرید عید تصمیم بگیرید که چقدر از پولتان را خرج هدیه یا تدارکات عید می‌خواهید کنید. مطمئن شوید مخارج خود را تا حد امکان محدود کرده‌اید. اگر نتوانید مخارج خود را محدود کنید و کالاهای غیرضروری بخرید، ماه‌ها بعد از تعطیلات درگیر قرض‌هایی که برای تهیه تدارکات عید کرده‌اید خواهید شد و این بدهی‌ها و فشارهای مالی چنان اضطراب شما را افزایش خواهد داد که به تعطیلات دید بدبینانه‌ای پیدا خواهید کرد.
