مصدق

در اواسط بهمن1331 (فوریه 1952م) جان فاستر دالس (وزیر امورخارجه آمریکا) به لندن مسافرت کرد و با چرچیل و ایدن درباره مساله نفت ایران مذاکراتی انجام داد که منجر به دومین پیشنهاد مشترک انگلیس و آمریکا شد و در اول اسفند1331 (19فوریه 1953م) تسلیم دولت مصدق شد.

یک اندیشکده انگلیسی می‌نویسد: ترامپ به دنبال بازآفرینی کودتای 28 مرداد در ایران است و صهیونیست‌ها، سعودی‌ها و اماراتی‌ها نیز در این نقشه با او هم‌دست هستند.

اندیشه جمهوری خواهی از زمانی که در یونان باستان توسط ارسطو مطرح و در دموکراسی آن بر اساس فلسفه شهروند آزاد با حقوق مساوی بنا گذارده شد تا زمانی که به ایران برسد، چه به لحاظ نظری و فلسفی و چه به لحاظ عملی و سیاسی دچار قبض و بسط فراوانی شده بود اما نخستین تلاش برای استقرار جمهوری در ایران به مثابه یک طلوع خونین بود.

65 سال پیش مصدق را پس از کودتای 28 مرداد به دادگاه کشاندند. اولین جلسه این محاکمات 17 آبان سال 1332 بود. مشاجرات بین او و دادستان در دادگاه به شرط‌گذاری مصدق می‌کشید او برای پاسخ سوال‌ها شرط می‌گذاشت که «در صورتی جواب می‌دهد که در صورت‌جلسه قید شود» و اگر قول این کار داده نمی‌شد جواب نمی‌داد و روز‌ها اعتصاب غذا می‌کرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین مصدق در مراسم بدرقه تنی چند از کارکنان دادستانی کل کشور که عازم زیارت کربلای معلی هستند، گفت: در این حرکت عظیم به وضوح ایثار، اتحاد و همدلی بین زائران موج می‌زند، انشاالله که این زیارت‌ها موجب از بین رفتن خاندان آل‌سعود شود.

ظهور مجدد و مؤثر مصدق در عرصه سیاست ایران تنها پس از اشغال کشور و برکناری رضاشاه از سلطنت ممکن شد. در اولین انتخابات پس از رضاشاه (دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)، مصدق بیشترین رأی را در تهران کسب کرد و با تلاش او طرحی در مجلس تصویب شد که به دولت اجازه نمی‌داد در حین اشغال در مورد نفت با خارجی‌ها مذاکره کند.

توجه به عملکرد مصدق نشان می‌دهد که او همواره از حامیان و مدافعین سیستم پارلمانی و حکومت سلطنت مشروطه بوده؛ ولی حیرت‌آور اینجاست که آمریکا و انگلیس-به عنوان دو الگوی سیستم دموکراسی غربی- چطور نتوانستند ادامه کار دولتی را در ایران تحمل کنند که قصدی جز استقرار حاکمیت پارلمانی در کشور نداشته است؟

دکتر محمد مصدق در واقع برنامه و طرح روشنی برای زمامداری و اداره جامعه نداشت و از ابتدا به دفعات گفته بود که جز موضوع نفت هیچ برنامه‌ای ندارد و به محض حل‌وفصل این مناقشه دولت را ترک خواهد کرد، استعفایش تنها یک ژست سیاسی نبود، در 25 تیر 1330. ش. نیز پس از مشاهده ناکام ماندن تلاش‌هایش کناره گرفت تا دولت دیگری بتواند بحران نفت را حل کند.